Doorgaan naar hoofdcontent

Posts

Posts uit 2013 tonen

De angstschreeuw van de slechtstschrijvende gerechtsschrijver... in de Borsjtsjstraat

In het Nederlands kom je soms woorden tegen met een grote verzameling medeklinkers achter elkaar. ' Medeklinkerclusters ' noemt men dat. Met slimme combinaties van woorden kun je tot een flinke lengte komen. Iemand die driftig een bord borsjtsj - Russische rodebietensoep - zit weg te werken, kun je bijvoorbeeld een 'borsjtsjschranser' noemen. In de titel van dit verhaal staan nog wat voorbeelden. Komen er ook van die grote medeklinkerclusters voor in straatnamen? Bij het toekennen van straatnamen probeert men er meestal op te letten dat de namen makkelijk te schrijven en uit te spreken zijn. Dat is wel zo praktisch in het dagelijks gebruik. Eigenlijk is het dus helemaal niet handig om een straatnaam met een lange reeks medeklinkers te hebben. Met het achtervoegsel -straat heb je echter al meteen drie medeklinkers te pakken. Als je een straat noemt naar iets of iemand die op een aantal medeklinkers eindigt, heb je dus al snel een straatnaam met een fli...

Een mooie straatnaam? Dat zal me worst wezen!

De worst is een populair vleesproduct dat al vele eeuwen wordt gemaakt, verhandeld en gegeten. Toch is het aantal straatnamen met 'worst' erin op de vingers van één hand te tellen. Dat maakt het makkelijk om ze even állemaal op een rij te zetten. De bekendste worst-straat is waarschijnlijk de Dubbeleworststeeg , een steeg in het centrum van Amsterdam tussen de Singel en de Herengracht . De straatnaam wordt op internet vaak genoemd in lijstjes met opmerkelijke straatnamen, net als de Eendekotsweg . En het is natuurlijk ook best een vreemde naam. Als die steeg zo heet omdat er ooit worsten werden gemaakt, waarom heet die dan niet gewoon Worststeeg of Worstenmakersteeg ? Het antwoord is eenvoudig: de steeg is niet naar worsten of worstenmakers genoemd. In werkelijkheid is de steeg genoemd naar Lourens Dubbelworst, een voorname Amsterdammer die er ooit in het huis op de hoek woonde. Hij stierf er in 1672. De straatnaam komt in de Amsterdamse archieven ook voor als Dubbeldewor...

"En we noemen haar Máxima" - de inhaalrace van Willem-Alexander en Máxima

Er zijn in Nederland veel meer straten genoemd naar prinses (en voormalige koningin) Beatrix dan naar koning Willem-Alexander en koningin Máxima. Maar die twee zijn wel aan een inhaalrace begonnen. Het RTL-programma Editie NL had daar gisteravond een leuke reportage over - en ik kom daarin zowaar ook nog even aan het woord! Je kunt de video ook bekijken op de website van Editie NL .

John F. Kennedy - over zijn populariteit in straatnamen

Vandaag is het precies 50 jaar geleden dat de Amerikaanse president John F. Kennedy in Dallas werd vermoord. Hij was maar kort president - niet meer dan drie jaar - maar is toch een van de populairste Amerikaanse presidenten. En die populariteit heeft hij niet alleen in eigen land: in Nederland zijn er meer dan honderd straten naar hem genoemd. Die eer is maar weinigen gegund. Op 20 januari 1961 werd John Fitzgerald Kennedy de 35e president van de Verenigde Staten. Hij was op dat moment 43 jaar oud en daarmee was hij de jongste president ooit. Wat maakte Kennedy zo populair? Hij was om te beginnen een charmant en charismatisch persoon, en ook zijn vrouw Jackie was bijzonder geliefd bij het volk. Kennedy kwam met het plan kwam om de eerste man op de maan te zetten en hij trad kordaat op tijdens de Cubacrisis. Dat hij op 22 november 1963 bij een moordaanslag om het leven kwam, draagt natuurlijk ook nog bij aan de mythevorming. Al snel na zijn dood werden er in Nederland straten naa...

De mijn is weg, leve de Mijnweg! Of toch de Meinweg?

Ten zuidoosten van Roermond ligt een oude steenkolenmijn. De weg erlangs heet Meinweg, met een korte ei. Sterker nog: het hele gebied heet Meinweg! Dat zal toch wel een foutje zijn... had dat niet Mijnweg met een lange ij moeten zijn? In 1954 werd ten oosten van Herkenbosch in Midden-Limburg begonnen met de aanleg van de Staatsmijn Beatrix. Na Wilhelmina, Emma, Hendrik en Maurits werd dat de de vijfde Nederlandse staatsmijn. Acht jaar later werd de aanbouw van de Staatsmijn Beatrix echter al weer stilgelegd, omdat er in plaats van steenkool steeds meer aardolie en aardgas gebruikt werd; de mijn is nooit in productie genomen. Sinds de jaren negentig ligt in dit gebied een nationaal park dat 'De Meinweg' heet... met een korte ei dus. En nee, dat is geen foutje. Voor de oorsprong van de naam moeten we ver terug in de geschiedenis. In de bronstijd - zo rond 2000 voor Christus - kwamen de eerste boeren in dit bosrijke gebied wonen. Langzaamaan begon men met de ontginning van h...

De Moskeestraat, dat is de straat waar de Moskee staat

In Utrecht wordt hard gebouwd aan een nieuwe moskee. Als alles goed verloopt, wordt de ULU Moskee in de wijk Lombok in maart 2014 opgeleverd. Het is al bekend welk adres de moskee gaat krijgen, dat wordt het Moskeeplein . Een primeur voor Nederland, want daarmee krijgt Utrecht als eerste een 'Moskee'-straat. Het is niet nieuw om een straat naar een gebedshuis te noemen. Sterker nog: de Kerkstraat is de meest voorkomende straat van Nederland. Die straatnaam komt meer dan driehonderd keer voor en laat daarmee de Schoolstraat en Molenstraat achter zich. En dan hebben we het nog niet eens over alle varianten met andere achtervoegsels zoals Kerkwegen , Kerkpaadjes en Kerkpleinen . Ook de kapel doet het goed; als je alle Kapelstraten , -wegen en -paden bij elkaar optelt, kom je boven de tweehonderd uit. Er zijn nog wel meer straten naar andere benamingen voor gebedshuizen genoemd. In Hulst hebben ze bijvoorbeeld een Basiliekstraatje en in Oosterhout een Basiliekplein . De nabij...

Ajax-Feyenoord: 4-0 - voetballen in straatnamenland

Deze week kwam de Ajaxstraat in Rotterdam in het nieuws. Een Feyenoord-fan uit Rotterdam had ontdekt dat er in haar stad een straat naar de voetbalclub in Amsterdam was genoemd. Ze begon meteen een actie met als doel om de straatnaam te laten veranderen. De Rotterdams Ajaxstraat ligt in de wijk 110 Morgen. De straten in die wijk zijn genoemd naar figuren uit de Griekse mythologie. In de directe omgeving van de Ajaxstraat liggen straten zoals de Minervalaan , de Hectorstraat , de Agamemnonstraat en de Achillesstraat . De Ajaxstraat bestaat in Rotterdam al sinds de jaren vijftig. Er is wel vaker ophef over ontstaan; er gaan verhalen over Rotterdamse postbodes die weigerden om post in de Ajaxstraat te bezorgen. De vrouw die vorige week de oproep deed om de straatnaam te veranderen, woont zelf overigens niet de in de Ajaxstraat . Een rondgang onder de mensen die wél in de Ajaxstraat wonen, leert dat die gewoon met veel plezier in de straat wonen en geen moeite hebben met de naam. ...

Van Arnhem tot San Francisco - iedere stad zijn eigen Lombardstraat. Maar waarom eigenlijk?

Een Lombardsteeg in Alkmaar, een Lombardstraat in Goes, een Lombardkade in Rotterdam en een Lange en Korte Lombardstraat in Den Haag. Een Lombardenstraat en Lombardenvest in Antwerpen, en een Lombardstraat in Brussel. En dan ook nog Lombard Street in Londen, een in Philadelphia en een in San Francisco. Waar komen al die Lombard-straten toch vandaan? Was er misschien ooit een meneer Lombard, en waar heeft hij het dan aan verdiend dat er in de hele wereld straatnamen naar hem zijn genoemd? Nee, de straten zijn niet naar een meneer genoemd, maar naar een heel volk: de Lombarden. Maar waarom zou je daar een straat naar noemen? De Lombarden zijn de inwoners van Lombardije, de streek rondom Milaan in het noorden van Italië. De naam gaat terug op de 'Longobarden' (de 'Langbaarden'), een Germaanse volksstam waarvan de mannen blijkbaar opvallend lange baarden hadden. Tijdens de Germaanse volksverhuizing in de vijfde eeuw trokken ze naar Noord-Italië en richtten daar een...

De hele geschiedenis van Lage Vuursche... in dertien straatnamen!

Vandaag is in Lage Vuursche de uitvaart van Prins Friso. Lage Vuursche is een dorp met ongeveer 300 inwoners, 120 huizen en dertien straten. De namen van die dertien straten vertellen samen heel mooi het verhaal van het dorp en de omgeving. Slotlaan - Het dorp Lage Vuursche is ontstaan bij kasteel Drakensteyn. In de veertiende eeuw stond er al een hofstede Drakesteyn op die plek, met nog enkele huizen in de omgeving. In 1640 liet Gerard van Reede de hofstede afbreken en op dezelfde plek een nieuw landhuis bouwen - dat is het huidige Drakensteyn. Prinses Beatrix kocht het in 1959 en woonde er met haar man en kinderen tot ze koningin werd. Toen verhuisde ze naar Den Haag. Binnenkort zal ze weer in Drakensteyn gaan wonen, aan de Slotlaan . Kapelweg - De Kapelweg staat haaks op de Slotlaan. Bij Drakensteyn ligt een park van ongeveer 20 hectare. Daarin staat een kapel, waarvan de oorsprong mogelijk uit de elfde eeuw stamt. Dorpsstraat - De Dorpsstraat vormt de kern van het dorp. ...

Oneindig rondjes rijden op de Infinite Loop

Het is fijn als je straat een mooie naam heeft. De meeste mensen zullen liever een adres hebben aan de Kastanjelaan dan aan het Drekpaadje . Zou het niet helemaal mooi zijn als je zelf een naam voor je eigen straat mocht bedenken? Dat geldt natuurlijk ook voor bedrijven. Die hebben soms net wat meer invloed, en dus ook wat meer kans dat ze echt een eigen straatnaam krijgen. En een eigen straatnaam... daar kun je mee aankomen. Zo'n eigen straatnaam krijg je natuurlijk niet zo maar. Er zijn verhalen bekend van bedrijven die flink hebben moeten lobbyen om een mooie naam te krijgen voor de straat waar het hoofdkantoor gevestigd is. Soms is een gemeente ook gewoon blij dat een bedrijf binnen de gemeentegrenzen is gevestigd; dan kan het zijn dat de gemeente zelf vindt dat het bedrijf wel een toepasselijke straatnaam verdient, om zo de goede relatie te bestendigen. Als men een nieuw hoofdkantoor laat bouwen en er daarvoor een nieuwe straat moet worden aangelegd, gaat dat wat makkelijk...

Alfastraat, Bravolaan, Charlieweg, Deltadreef... spellen met straatnamen

Alfa, Bravo, Charlie, Delta... dat zijn de eerste vier woorden uit het spellingalfabet van de NAVO. Het Genootschap Onze Taal kwam gisteren op 'Speelmaandag' op Facebook met een leuke opdracht: wie kan een mooi nieuw alfabet bedenken met een eigen thema? Dat vond ik een mooie aanleiding om het Haags Straatnamenalfabet op te stellen. Je kunt niet voor iedere plaats een Straatnamenalfabet opstellen. Een belangrijk voorwaarde is natuurlijk dat er in de plaats straatnamen zijn die met moeilijke letters zoals de Q, de X en de Y beginnen. Alleen al vanwege de X is de keuze beperkt tot Uden, Nijmegen, Eindhoven, Utrecht, Amersfoort, Almere, Den Haag of Driebergen-Rijsenburg (zie Wat doe je met je Q en je X bij Straatnamenscrabble? ). En Uden, Nijmegen, Amersfoort en Driebergen-Rijsenburg vallen al weer af als je verder zoekt naar een straatnaam met een Y. Ik besloot om een Straatnamenalfabet te maken voor Den Haag.

Signeren voor beginners

"Kunt u dit boek signeren?" "Natuurlijk. Wat zal ik erin schrijven?" "Maakt niet uit. Doet u maar iets." Daar zit je dan. Net een boek geschreven, maar niemand die je verteld heeft hoe je een boek moet signeren. Gelukkig had ik voor mijn allereerste signeersessie al veel nagedacht over hoe dat zou gaan, dat signeren. Twijfel alom. Moet je bijvoorbeeld je handtekening in het boek zetten of gewoon je naam? Sporters signeren hun shirt of bal altijd met een handtekening, en muzikanten hun platen ook. Maar je handtekening is toch anoniemer dan je naam. Signeren schilders hun werken daarom met hun naam? Voor beroemde schilders zoals Vincent en Rembrandt volstaat zelfs alleen de voornaam. Die status heb ik als schrijver nog net niet bereikt... Met alleen een handtekening of naam ben je er nog niet. Moet er bijvoorbeeld een datum bij? Een plaatsnaam? Ik weet het niet. En wat betekent het eigenlijk als je 'een opdracht' voor in een boek sc...

Hoe komt de 'ABC-straat' aan zijn naam? Vier verhalen en een bonus

Als kind was ik altijd gefascineerd door de plaatsnaam 'Abcoude', omdat dat zo mooi met de eerste drie letters van het alfabet begint. En dan ook nog eens de vierde en vijfde aan het eind... ongelooflijk. Toen ik daar onlangs weer eens aan dacht, vroeg ik me natuurlijk meteen af of er ook straatnamen zijn die met 'Abc' beginnen. Natuurlijk vond ik om te beginnen wat straatnamen die naar Abcoude genoemd zijn , in Den Haag, Rotterdam, Tilburg, Amsterdam en Vlaardingen. Er bleken ook wat straatnamen te zijn genoemd naar Abcoven, een buurtschap bij Goirle (onder Tilburg). De weg van Tilburg naar Goirle heet Abcovenseweg , en haaks daarop staat in Goirle nog de Abcovensedijk . Maar het werd veel interessanter toen ik vier Nederlandse straatnamen vond die écht - ik zou bijna zeggen 'letterlijk' - met ABC beginnen.

Een straatnaam voor Bauke Mollema?

Bauke Mollema is zesde geworden in de Tour de France. Even leek het erop dat hij misschien wel een podiumplaats zou halen; een enkeling zal wellicht gehoopt hebben op een gele trui of een eindoverwinning. Mollema was "echt tevreden" met zijn zesde plaats, en dan zijn wij het ook. Maar is deze prestatie groots genoeg om een straatnaam te verdienen? Er zijn in Nederland eigenlijk helemaal niet zo veel wielrenners waar straatnamen naar genoemd zijn. Michael Boogerd, Erik Breukink, Steven Rooks en Gert-Jan Theunisse moeten het bijvoorbeeld allemaal zonder straatnaam doen. En ook renners zoals Johan van der Velde, Adrie van der Poel en Jan Raas zijn nog niet in een straatnaam vereeuwigd - of zou het steegje Raas in het oude centrum van Brielle naar Jan Raas zijn genoemd? Ik heb zelfs geen straatnaam kunnen vinden voor Jan Janssen, winnaar van zeven etappes en in 1968 nota bene de eerste Nederlandse Tourwinnaar! Blijkbaar is het voor een wielrenner helemaal niet makkelijk om ...

Straten voor Truus. Truzen voor straten.

Toevallig zag ik pas dat er in Leiden drie straten zijn die naar een Truus zijn genoemd. Vraag me niet hoe ik daar nou precies achter kwam; ik vond het gewoon wel een bijzondere ontdekking. Vanzelfsprekend vroeg ik me toen af of er nog meer straten naar een Truus zijn genoemd. En zijn er ook meer Truzen waar een straat naar is genoemd? Eerst even wat over de naam Truus . Die werd pas vanaf 1920 langzaamaan populair in Nederland. In 1921 werden er hier voor het eerst meer dan 10 baby's geboren die de naam Truus kregen. In 1946 was er een uitschieter met 72 Truzen in één jaar. Daarna nam de populariteit van de naam al weer af. Sinds 1965 zijn er nooit meer meer dan 10 Truzen in één jaar geboren in Nederland. De naam Truus is afgeleid van Geertruida. Die naam was een stuk populairder. Gedurende vele decennnia werden er ieder jaar meer dan duizend Geertruida's geboren, en daarvan kregen er veel Truus als roepnaam. De populariteit van de naam Geertruida is sinds 1965 echter ook ...

Een fietspad langs de oude zuivelfabriek - over de etymologie van 'fietsen'

Op weg van Sint Anthonis naar Oploo fietste ik langs een oude zuivelfabriek. Het fietspad had een voor de hand liggende naam in een bijzondere schrijfwijze: "Fiets"-pad . In het onderschrift op het bordje las ik dat 'fiets' dialect is voor 'ondermelk'. En passant ontdekte ik een verklaring voor de herkomst van het woord 'fiets' die ik nog helemaal niet kende. Het woord 'fiets' komt sinds het eind van de negentiende eeuw in onze taal voor. Er zijn in de loop der tijd allerlei theorieën bedacht voor de herkomst van het woord. Zo werd er bijvoorbeeld gesteld dat het een verhaspeling is van het Franse woord 'vélocipède' (dat 'snelle voet' betekent); als je 'vélocipède' een paar keer achter elkaar snel uitspreekt en goed je best doet, kan dat inderdaad een beetje gaan klinken als 'fiets'. Anderen stelden dat het woord moest zijn afgeleid van de achternaam Viets of Fiets (namen die op hun beurt weer waren afgeleid ...

Straatnamen op Rottumeroog en Rottumerplaat? Nergens voor nodig!

Vorige week kwam de gemeente Eemsmond met het verrassende bericht dat er straatnaamborden moeten komen op Rottumeroog en Rottumerplaat. Straatnaamborden op twee onbewoonde eilanden... is dat nou echt nodig? Wethouder van openbare ruimte Harald Bouman vindt van wel. Volgens hem schrijft de wet dat nu eenmaal voor, en de gemeente moet zich natuurlijk wel aan de regels houden. Het klinkt misschien logisch, maar het klopt niet helemaal. Ik denk dat de wethouder de weg een beetje kwijt is en leg dus graag even uit hoe het zit. Het draait in dit geval om de Wet basisregistraties adressen en gebouwen uit 2008. Volgens de gemeente Eemsmond stelt die wet dat elk gebouw dat zich ergens bevindt, gelegen moet zijn aan een straat met een nummer. Op Rottumeroog en Rottumerplaat staan gebouwen, en dus moeten daar straatnamen en bordjes komen. Regels zijn regels. De wethouder besloot dat het eenvoudiger is om wat straatnaamborden neer te zetten en zo aan de regels te voldoen, dan om een hele proc...

Loop naar de maan! Kliffen en kraters in de Openbare Ruimte

Veel gemeentes hebben een straatnaamcommissie die adviseert over de naamgeving van de openbare ruimte. De Internationale Astronomische Unie heeft een vergelijkbare taak. Die organisatie is namelijk verantwoordelijk voor de naamgeving van alle objecten in het heelal. De grote 'Openbare Ruimte', zeg maar. Soms hebben straatnaamcommissies moeite om een nieuw thema te bedenken voor de straatnamen in de stad. Hoe groot moet dat probleem dan wel niet zijn voor de Internationale Astronomische Unie? Ik moest daaraan denken toen ik eerder deze week het nieuwsbericht las dat een klif op de planeet Mercurius een Nederlandse naam heeft gekregen: de Duyfken Rupes ('rupes' is Latijn voor 'klif'). De rotswand is genoemd naar het VOC-schip dat in 1606 Australië ontdekte. Het bericht maakte me meteen nieuwsgierig naar het achterliggende thema, zoals ik dat ook altijd bij straatnamen heb. Zijn de omliggende kliffen op Mercurius ook allemaal naar schepen genoemd, en misschie...

Oranje boven, oranje boven... maar spant oranje ook de kroon in straatnamenland?

In Nederland zijn er circa 350 straten naar oranje genoemd. Of dat naar 'oranje' (de kleur) of 'Oranje' (het koningshuis) is, is niet overal gemakkelijk te achterhalen. Maar bij de meeste Oranjestraten ligt minimaal één koninklijke tweede straat in de buurt, en regelmatig ligt er ook een hele Oranjebuurt omheen. Bij mijn telling heb ik alleen gekeken naar echte 'oranje straten' zoals de Oranjelaan , de Oranjesingel , het Oranjeplein en de Oranjestraat . Straten die indirect naar de kleur zijn genoemd - zoals de Oranjebuitensingel , de Oranjepolderhof , de Oranjerivierstraat en de Oranje-Nassaustraat - tellen dus even niet meer. Drie-hon-derd-vijf-tig oranje-straten! Spant oranje daarmee de kroon? Sommige plaatsen hebben hele buurten of wijken met straten die de namen van kleuren hebben. In Zoetermeer hebben ze bijvoorbeeld een Blauw-roodlaan , een Groen-blauwlaan en heel veel straten die simpelweg een kleurenaam als Indigoblauw of Marineblauw hebben. Maar ...

Lanen, pleinen en een heus kanaal voor onze nieuwe koning!

Na de aankondiging van de abdicatie van Beatrix ontstonden er al direct her en der plannen om straatnamen naar "Koning Willem-Alexander" te gaan noemen. Er zijn al een heleboel straatnamen naar Willem-Alexander genoemd, maar dat "Koning" ervoor maakt het toch wel extra bijzonder. Hoe is het met al die plannen afgelopen? Zijn er inmiddels echt straten naar de nieuwe koning genoemd? In het artikel Een straat voor de nieuwe koning! schreef ik over de eerste plannen in Hellevoetsluis, Alkmaar en Utrecht. In Hellevoetsluis zou een Koning Willem-Alexanderkade komen, maar dat plan gaat niet door. Er bleek in Hellevoetsluis al een Willem-Alexanderplaats te zijn, en twee straten met ongeveer dezelfde naam leidt al snel tot verwarring. Bovendien houdt men zich in Hellevoetsluis graag aan het advies om straatnamen niet langer dan 24 tekens te maken. Dat je 'Koning Willem-Alexanderkade' tot 'Kwak' kunt afkorten, leek ook weinig gepast.

Benedictus, Pius, Leo of Johannes... straatnamen voor de paus

Vorige week is paus Benedictus XVI afgetreden. Hij was bijna acht jaar paus. Veel mensen vragen zich af wat deze paus ons heeft nagelaten. Ik vraag me vooral af of hij ook straatnamen heeft achtergelaten. Worden er überhaupt wel eens straatnamen naar pausen genoemd? Op de vraag of er in Nederland straatnamen naar paus Benedictus XVI zijn genoemd, is het antwoord eenvoudig: nee. Er zijn wel straten naar Benedictus genoemd, maar dat is dan altijd een andere. Er is bijvoorbeeld wel een Benedictushof in Vianen, een Benedictuslaan in Oss en een Benedictusstraat in Tilburg, maar deze zijn allemaal genoemd naar Benedictus van Nursia. Deze Benedictus werd geboren in het jaar 480 en wordt gezien als de grondlegger van het kloosterleven. Aan de Benedictuslaan in Oss staat zelfs een Benedictinessenklooster waar volgens zijn regels werd geleefd. In Eindhoven is de Benedictusstraat wel naar een paus Benedictus genoemd, maar die straat bestond al in 1920 dus dat moet wel een van de vijftien v...

Een straat voor de nieuwe koning!

"Het wachten is nu op de eerste plaats waar men na 30 april een straat tot Koning Willem-Alexanderstraat doopt." Zo schreef ik twee weken geleden aan het eind van mijn verhaal over de straten die naar koningin Beatrix zijn genoemd. Er blijken al allerlei gemeentes te zijn die wel een straat naar koning Willem-Alexander willen noemen. Het meest concreet is men in Hellevoetsluis. Daar heeft de gemeenteraad al unaniem besloten dat de huidige kade van de Industriehaven vanaf 30 april de Koning Willem-Alexanderkade gaat heten. Een goede zet, want je legt met je zeilboot natuurlijk veel liever aan aan de Koning Willem-Alexanderkade dan aan de Industriehaven . In Alkmaar gaan stemmen op om de Noorderarcade vanaf 30 april de Koning Willem-Alexanderkade te noemen. Een arcade is een bogengalerij, maar het klinkt ook al een beetje als 'kade' dus dat is mooi meegenomen. In Alkmaar is de hernoeming echter nog niet meer dan een plannetje. In de stad Utrecht heeft het CDA een...

Over koninginnen en prinsessen - wordt de Koningin Beatrixlaan straks weer de Prinses Beatrixlaan?

Koningin Beatrix maakte onlangs haar abdicatie bekend. Na 30 april a.s. heet ze weer gewoon prinses Beatrix. Maar moeten we dan ook de namen wijzigen van alle Koningin Beatrixstraten, -pleinen en -lanen? Wonen mensen die nu nog in de Koningin Beatrixstraat wonen na de troonswisseling ineens in de Prinses Beatrixstraat? Er zijn in Nederland meer dan vijfhonderd straatnamen naar Beatrix genoemd. Daarvan heeft de meerderheid geen 'Prinses' of 'Koningin' in de naam. Alleen de Beatrixstraat komt al bijna tweehonderd keer voor, en verder zijn er ook nog Beatrixwegen, -lanen, -parken, -plantsoenen en zo. Er zijn ook bijna tweehonderd straatnamen naar 'Prinses Beatrix' genoemd, dus met 'Prinses' ervoor. Als je hebt meegeteld, weet je nu dat er in Nederland waarschijnlijk niet zo heel veel straten naar 'Koningin Beatrix' zijn genoemd; ik heb er maar veertien kunnen vinden. De oudste daarvan zijn de Koningin Beatrixstraat in De Lier, de Koningin Beat...

Over de Heerstraat en de Heirbaan - Romeinse wegen in Nederland

Op veel plaatsen in Nederland liggen straatnamen zoals Heerstraat , Heerbaan en Heerweg . Ze komen in het hele land voor, maar het merendeel ligt in Limburg, Noord-Brabant en Zuid-Holland. Naar welke heer zijn deze straten allemaal genoemd? Het antwoord is: ze zijn helemaal niet naar een heer genoemd, maar naar het Romeinse leger. Ik zal vertellen hoe dat zit. De eerste vier eeuwen van onze jaartelling was een groot deel van West-Europa bezet door de Romeinen. In het noorden werd het Romeinse Rijk begrensd door de 'limes', die bij ons langs de Rijn liep. De Romeinen brachten ons veel nieuwe dingen: geld, sieraden, lezen en schrijven, stenen huizen en een leger. En ook: wegen. In het hele gebied dat de Romeinen bezetten, werden langs belangrijke routes hoofdwegen aangelegd. Het waren de eerste echte wegen die hier werden aangelegd. De routes liepen van Maastricht via Nijmegen naar Arnhem, en van daar via Leiden naar Katwijk en Naaldwijk. De wegen waren vooral bedoeld voor ...

Herkomst en betekenis van alle Delftse straatnamen - in één app

Delft heeft sinds deze week een speciale app over de herkomst en betekenis van alle straatnamen in de stad. Burgemeester Bas Verkerk - voorzitter van de Commissie Straatnaamgeving - nam de app als eerste in gebruik. Met de app kun je op je telefoon alles opzoeken wat je wilt weten over de Delftse straatnamen. De app 'Straatnamen van Delft' biedt de herkomst en betekenis van alle straatnamen van Delft. Je kunt op je telefoon dwalen over de kaart op zoek naar nieuwe straatnamen. Loop je met je telefoon op straat? Dan kun je gemakkelijk opzoeken hoe de straten in de directe omgeving aan hun namen komen. Natuurlijk kun je ook in de database zoeken naar specifieke personen of trefwoorden. Straatnamen van Delft De geschiedenis van Delft is vastgelegd in de straatnamen. Vroeger zat in een straatnaam vaak een verwijzing naar de bewoners, het gebruik of de locatie van de straat. In de historische binnenstad van Delft zie je veel van die verwijzingen in de straatnamen terug. In d...

En tóch zijn er Brinken in Noord-Brabant!

Op de onvolprezen Taalkalender van Onze Taal is het iedere vrijdag straatnamendag. Dat was voor mij reden genoeg om de kalender aan te schaffen. Op vrijdag 18 januari ging het over de straatnaam Brink - onder andere bekend van het Monopoly-spel. Volgens de kalender zijn er wel brinken te vinden in Noord-Brabant, maar heten ze daar nooit 'Brink'. Nou ben ik toevallig Brabander en daardoor weet ik dat die informatie helemaal niet klopt. Dat zet ik dus graag even recht. Wat is een brink eigenlijk? Op de Taalkalender schrijft men hierover: "De brinken zijn in de late Middeleeuwen ontstaan. Oorspronkelijk waren het open ruimtes aan de rand van het dorp, waar men het vee verzamelde om daarmee naar de gemeenschappelijke weidegronden te gaan. Pas later kwam de brink in de dorpskom te liggen, en veranderde hij in een dorpsplein." Zo, dat is duidelijk. En waar in Nederland liggen die brinken dan zoal? De tekst op de kalender gaat verder: "Brinken zijn te vinden in D...

Over Louis Couperus en al zijn straatnamen

In 2013 is het precies 150 jaar geleden dat de Nederlandse schrijver Louis Couperus werd geboren. Daarom is het jaar ook uitgeroepen tot Couperus-jaar. Het is volgepland met allerlei activiteiten. Normaal zou je bij zo'n jubileum ook kijken of het mogelijk is om ergens een straat naar de jubilaris genoemd te krijgen, maar dat is bij Couperus niet nodig... Louis Couperus werd in 1863 geboren in Den Haag. Zijn verre voorvaderen heetten nog gewoon 'Kuiper', maar aan het begin van de 17e eeuw werd de familienaam heel chique verlatijnst tot 'Couperus'. Louis Couperus staat met zes werken in de Canon van de Nederlandse letterkunde: Eline Vere (uit 1889), De stille kracht (1900), De boeken der kleine zielen (1901), De berg van licht (1906), Van oude menschen, de dingen die voorbijgaan (1906) en Iskander (1920). Couperus en Willem Elsschot zijn de enige schrijvers die er zes keer in staan. Ter vergelijking: P.C. Hooft en Simon Vestdijk staan er vijf keer in, Ne...

Straten met sneeuw? En namen met sneeuw!

Met al die sneeuw op straat ligt de vraag natuurlijk voor de hand of er ook straatnamen zijn die naar de sneeuw genoemd zijn. Daar ligt dan namelijk het hele jaar sneeuw op straat! Tenzij de naam niet direct iets met sneeuw te maken heeft... Er zijn allerlei planten en dieren met 'sneeuw' in de naam. De plantennaam die bij mij het meest tot de verbeelding spreekt is de Sneeuwbal . Ik heb al eens een stuk geschreven over de Sneeuwbalstraat in Den Haag . Blijkbaar spreekt de naam meer mensen aan, want er zijn ook straten naar de Sneeuwbal genoemd in Poortugaal, Hellevoetsluis, Rotterdam, Nijmegen, Vlaardingen en Amsterdam. Verder hebben we ook nog het Sneeuwklokje (met straten in Naaldwijk, Papendrecht, Venray, Almere, Den Haag en Swifterbant), de Sneeuwheide (met straten in Rotterdam, Helmond en Wolvega) en de Sneeuwbes (in Leiden, Groesbeek, Gouda, Bleiswijk, Musselkanaal, Hoogeveen, Ederveen, Hengelo en Wezep). Ook een mooie naam is de Sneeuwroem ; dit plantje uit de famil...

De hele geschiedenis van de straatnaamgeving... in vijf jaar nagespeeld!

De straatnaamgeving heeft in de loop der eeuwen een hele ontwikkeling doorgemaakt. Mensen vragen me wel eens of ik kort kan schetsen hoe die geschiedenis eruit ziet. Hoe zijn de eerste straatnamen ontstaan? En hoe worden de namen tegenwoordig gekozen? Daar is natuurlijk veel over te vertellen. Onlangs las ik een interessant verhaal over de straatnamen in McDowell County in West Virginia. Ze maken daar in een paar jaar tijd een ontwikkeling door waar wij hier bijna duizend jaar over gedaan hebben. In McDowell County is een stuk platteland met wat kleine nederzettingen. Tot voor kort redde men het daar prima zonder straatnamen. Als er iemand op bezoek wilde komen, dan kreeg die een mooie routebeschrijving vol met aanwijzingen zoals "direct na het bruggetje rechts", "bij de grote boom links" en "rechtsaf daar waar vroeger die school stond". Daarmee vind je het wel. En anders moet je het gewoon nog eens vragen. De postbode werd daar niet zo blij van, dus d...