Doorgaan naar hoofdcontent

Van Arnhem tot San Francisco - iedere stad zijn eigen Lombardstraat. Maar waarom eigenlijk?

Een Lombardsteeg in Alkmaar, een Lombardstraat in Goes, een Lombardkade in Rotterdam en een Lange en Korte Lombardstraat in Den Haag. Een Lombardenstraat en Lombardenvest in Antwerpen, en een Lombardstraat in Brussel. En dan ook nog Lombard Street in Londen, een in Philadelphia en een in San Francisco. Waar komen al die Lombard-straten toch vandaan? Was er misschien ooit een meneer Lombard, en waar heeft hij het dan aan verdiend dat er in de hele wereld straatnamen naar hem zijn genoemd? Nee, de straten zijn niet naar een meneer genoemd, maar naar een heel volk: de Lombarden. Maar waarom zou je daar een straat naar noemen?

De Lombarden zijn de inwoners van Lombardije, de streek rondom Milaan in het noorden van Italië. De naam gaat terug op de 'Longobarden' (de 'Langbaarden'), een Germaanse volksstam waarvan de mannen blijkbaar opvallend lange baarden hadden. Tijdens de Germaanse volksverhuizing in de vijfde eeuw trokken ze naar Noord-Italië en richtten daar een eigen rijk op. In de elfde eeuw kwam daar het bankwezen tot bloei. Een eeuw later begonnen de geldwisselaars uit Lombardije zich over West-Europa te verspreiden; ze trokken met handelaren mee van jaarmarkt naar jaarmarkt en kwamen zo ook in de Nederlanden terecht.

Het was hier in die tijd door de kerk verboden om geld uit te lenen tegen rente of een onderpand. Maar door de groei van de economie en de handel was er toch veel behoefte aan geldschieters en kredietverstrekkers.Om in de behoefte te kunnen voorzien, werd voor Joden en Lombarden een uitzondering gemaakt op de kerkwetten. De Lombarden konden in de steden tegen betaling een vergunning krijgen om voor langere tijd een 'geldtafel' te exploiteren. Ons woord 'bank' is afgeleid van 'banca', het Italiaanse woord voor zo'n geldtafel. In de dertiende eeuw werd het woord 'lombard' of 'lombaert' al in het Nederlands gebruikt in de algemene betekenis 'bankier', 'geldwisselaar' of 'woekeraar'. We gebruiken het woord 'lommerd' tegenwoordig nog steeds in de betekenis 'pandjeshuis'. In de zeventiende eeuw namen veel steden de banken in eigen beheer door zelf een 'Bank van Lening' op te richten. Daarmee gingen de Lombarden - en de andere private pandjeshuizen - een steeds kleinere rol spelen.

In veel steden in Nederland en België zijn nog straatnamen die aan het werk van de Lombarden herinneren. Zoals de straat langs de kerk in de volksmond de Kerkstraat werd genoemd en de straat langs de molen de Molenstraat, zo noemde men de straat waar de Lombard zijn bank had de Lombardstraat. En daar zijn er nogal wat van. De Lombardkade in Rotterdam, de Lange en Korte Lombardstraat in Den Haag, de Lombardstegen in Leiden, Gouda, Arnhem en Haarlem, de Lombardstraat in Goes, het Lombardstraatje in Venlo, de Lombardenstraat en Lombardenvest in Antwerpen en de Lombardstraat in Brussel (de 'Rue du Lombard')... en zo zijn er nog wel meer. Ze liggen allemaal op een plaats in de stad waar vroeger een geldwisselaar zijn handel dreef. De Enge Lombardsteeg in Amsterdam dankt zijn naam niet aan een enge inwoner van Lombardije, maar is een enge (smalle) steeg waar ooit een lombard zat. Iets verderop wordt de steeg wat breder en heet het de Wijde Lombardsteeg.

Lombard Street is een belangrijke straat in het centrum van Londen. Dit stuk grond werd in de dertiende eeuw door Koning Edward I toegewezen aan de Lombarden om daar hun bankzaken te ontplooien. Tegenwoordig is Lombard Street een van de meest beroemde straten van Londen, waar alle Britse banken hun hoofdkantoor gevestigd hebben.

In de stad Philadelphia ligt ook een Lombard Street. Men vermoedt dat die gewoon is genoemd naar de beroemde Lombard Street in Londen. En dan ligt er ook nog een beroemde Lombard Street in San Francisco - dat is dat supersteile weggetje midden in de stad met al die haarspeldbochten, waar iedere zichzelf respecterende regisseur wel een keer een achtervolgingsscène heeft opgenomen. Die Lombard Street is dan weer genoemd naar de Lombard Street in Philadelphia. Toen Jasper O'Farrell halverwege de negentiende eeuw het stratenplan voor San Francisco bedacht, besloot hij blijkbaar dat daar ook een Lombard Street in moest komen. Gewoon omdat zo veel steden een Lombard Street hebben...

Reacties

Anoniem zei…
Rue de Lombard in Parijs met een fameus jazz-podium.

Populaire posts van deze blog

Wat is de echte Monopoly-stad van Nederland? En waar ligt Ons Dorp?

Een tijd geleden heb ik al eens uitgelegd wie de straatnamen heeft gekozen voor het Nederlandse Monopoly-spel. De Nederlandse editie van het spel was de eerste waarin straatnamen uit verschillende steden werden gebruikt. Dus vroeg ik me af: is er misschien toch één stad te vinden die al die straatnamen heeft? Dan zouden ze daar mooi hun geheel eigen editie van het spel kunnen maken. Tijdens die zoektocht diende nog een tweede vraag zich aan: waar ligt Ons Dorp? Laten we eerst eens even kijken hoe bijzonder die straatnamen uit het Monopoly-spel eigenlijk zijn. In de top-10 met straatnamen die in het Nederland het meest voorkomen, staat één straat uit Monopoly: de Dorpsstraat . Die komt in Nederland 315 keer voor, van Aalsmeer tot Zwolle. De Brink komt 67 keer voor, van Almelo tot Zuidwolde. Op 43 plaatsen ligt een Steenstraat , van Alphen aan den Rijn tot in Zwolle. Dan komen we bij een bijzonder geval: de Houtstraat komt 32 keer voor in Nederland (van Almere tot Wolvega), maar vreemd...

Wat is in Nederland de langste straat met één naam?

De Oudebildtdijk in de Friese gemeente Het Bildt wordt vaak de langste straat van Nederland genoemd. De straat loopt van Westhoek naar Oudebildtzijl en is volgens Google Maps in totaal 12,1 kilometer lang. Dat is best een eind inderdaad. Maar is het daarmee inderdaad de langste straat van Nederland? En meer specifiek: de langste straat die van begin tot eind dezelfde straatnaam heeft? Ik zal het maar meteen verklappen: dat is dus niet. Als je gaat zoeken naar 'langste straat van Nederland' kom je allerlei straatnamen tegen. Ik zag dat ergens iemand de Voorstraat in Dordrecht noemde, maar die is 'slechts' 1.200 meter en daarmee met afstand niet de langste. De Laan van Meerdervoort in Den Haag wordt ook vaak genoemd, maar die is met een lengte van 5.800 meter ook zeker niet de langste straat van Nederland. Hier en daar lijkt men dat door te hebben, want daar noemt men het specifiek de langste lĂ¡Ă¡n van Nederland. Ik vind gemakkelijke een paar straten die een stuk la...

Wat zijn de meest populaire straatnamen van Nederland?

Pas vroeg iemand me naar welke personen in Nederland de meeste straatnamen zijn vernoemd. Mijn vermoeden werd bevestigd: dat zijn geen schilders of zeehelden, maar gewoon leden van het koningshuis. Dat bracht me tot de vraag: welke straatnamen komen eigenlijk het vaakst voor in Nederland? En hoe zit dat in andere landen? Dit is de top-10 met straatnamen die in het Nederland het meest voorkomen: 1. Kerkstraat 2. Schoolstraat 3. Molenstraat 4. Dorpsstraat 5. Molenweg 6. Julianastraat 7. Parallelweg 8. Nieuwstraat 9. Wilhelminastraat 10. Sportlaan Deze tien worden op de voet gevolgd door Industrieweg, Beatrixstraat, Kastanjelaan, Stationsweg, Eikenlaan, Markt, Prins Bernhardstraat, Emmastraat en Beukenlaan . Wat zien we aan dit lijstje? Het zijn allemaal bijzonder traditionele straatnamen met een verwijzing naar een bekend gebouw (kerk, school, molen, station), een bestemming of functie (dorp, parallelweg, sport, industrie, markt), het koningshuis (Juliana, Wilhelmina, B...

De aalscholver en de schollevaar, waar noem je nou je straatnaam naar?

De aalscholver en de schollevaar: dat zijn twee namen voor dezelfde vogel. En de twee namen zijn nog anagrammen van elkaar ook. Als je nou een straat naar die vogel wilt noemen... welke van de twee namen kies je dan? Aalscholvers (en schollevaren) zijn visetende vogels die behoren tot de pelikaanachtigen. Ze zijn helemaal zwart, op de witte vlekken op hun wangen na. Op zoek naar vis duiken ze lang en diep onder water. Hun verendek is daarop aangepast: doordat hun veren veel natter worden dan die van andere vogels, kunnen ze veel gemakkelijker onder water zwemmen. Het nadeel daarvan is dat ze na hun duik langer nodig hebben om te drogen. Je hebt ze vast wel eens zien zitten in hun karakteristieke pose: ze zitten vaak met wijd uitgespreide vogels op een paal of tak te drogen in de zon. Waar komen de namen vandaan? Van de twee namen is 'schollevaar' met afstand het oudst; de oudste tekst waar die naam in gebruikt wordt, is uit 1287. Het eerste deel van de naam is verwant me...