Over straatnamen met name

De laatste tijd wordt er in allerlei plaatsen gediscussieerd over het hernoemen van straatnamen. In Helmond doen ze iets anders: daar wordt een straatnaam verplaatst naar een heel andere plek in de stad. Het Speelhuisplein krijgt daar vandaag een nieuwe locatie. Dat gebeurt natuurlijk niet zonder reden.

Het Speelhuisplein was de naam van het plein bij de bekende kubuswoningen van Helmond. De kubuswoningen zijn ontworpen door architect Piet Blom. Ze weden opgeleverd in 1977. Een paar jaar later werden er ook kubuswoningen volgens zijn ontwerp gebouwd in Rotterdam. De kubuswoningen in Helmond vormden aanvankelijk een architectonisch geheel met theater 't Speelhuis. Dit theater werd echter in 2011 bij een grote brand verwoest. De straatnaam Speelhuisplein herinnert nog aan het theater op deze plek.

Na de brand vond het theater een nieuw onderkomen in een oude kerk aan de Kromme Steenweg, een eindje verderop in de stad. Daarmee was de bijzondere situatie ontstaan dat het theater dus n…

Deze week werd het nieuws bekend dat men in Rotterdam een plein naar Marten Toonder gaat noemen. Rotterdam is daarmee de achtste plaats in Nederland waar een straat naar hem wordt genoemd. Toonder was de schepper van Tom Poes en Olivier B. Bommel, en het verbaast me eigenlijk dat er niet meer straten naar hen zijn genoemd. 

Er is maar één plaats in Nederland waar enkele straten zijn genoemd naar figuren uit de verhalen van Toonder en dat is de Stripheldenbuurt in Almere. Tom Poes heeft er een straat en Olivier B. Bommel een hof, en ook Wal Rus, Joost, Dorknoper en burgemeester Dirk Dickerdack zijn er vernoemd. Ze hadden ook nog Terpen Tijn, Bul Super, Wammes Waggel Okke Zielknijper, Simon Slagslager, Pastuiven Verkwil of Pee Pastinakel kunnen kiezen. En ook nog professor Zbygniew Prlwytzkofsky, maar die naam is misschien wat minder handig voor een straatnaam. Er zijn meerdere plekken in het land waar straten zijn genoemd naar figuren uit de verhalen van Annie M.G. Schmidt (zoals Flodd…

Soms hebben verschillende straatnaamthema's nauw met elkaar te maken. Op veel plaatsen in Nederland zijn straten genoemd naar beroemde Nederlandse schrijvers en dichters, zoals de P.C. Hooftlaan en de Willem Kloosstraat. Er worden ook straten genoemd naar de pseudoniemen waaronder zij hun werken schreven, zoals de Multatulistraat. Er worden verder ook straten genoemd naar beroemde romans, zoals het Eline Vereplantsoen of De Vlaschaard. En er worden af en toe straten genoemd naar romanfiguren, zoals het Jan Wandelaarpad en de Pieter Stastokstraat. Waarom zou je die thema's niet gewoon in één nieuw alles omvattend thema ‘Nederlandse literatuur’ combineren?

Het lijkt misschien iets moderns om straten te noemen naar romans of romanpersonages, maar in de Haagse Spoorwijk hebben ze al bijna honderd jaar straten die genoemd zijn naar schrijvers, hun pseudoniemen en hun belangrijkste romans, en ook nog hun bekendste personages. De wijk werd tussen 1918 en 1936 aangelegd, bijna helemaa…

Ik liep eens door Goedereede, flink uitgeput na een zware inspannning. En toen zag ik dus een straatnaambordje met Bekaf erop. Hoe toepasselijk! Goedereede heeft een aantal bijzondere straatnamen zoals Blienkerd, Looheul, Koningspleisterplaatsen De Pad, maar dit Bekaf gaf heel fijn aan hoe ik me voelde. Ondanks dat ik zo afgepeigerd was, vroeg ik me toch af hoe die straat aan zijn opvallende naam was gekomen.

Die vraag heb ik later maar eens voorgelegd aan de streekarchivaris van Goeree-Overflakkee en die mailde mij al snel het volgende: "Over het Bekaf doet een verhaal de ronde. In 1605 werd het stadje aangevallen. De aanvallers werden opgemerkt door een schildwacht, die direct alarm sloeg. Een jongen zou toen geroepen hebben: 'Hier zijn se; haest u wat, of wij zijn allemael beck af'. De naam Bekaf zou daarvan zijn afgeleid." Een mooi verhaal, maar van dat soort verklaringen is meestal maar weinig waar. Dat bleek ook uit het vervolg van het antwoord: "Dat is ec…

Als kind woonde ik in Boxmeer, een dorp aan de Maas in het oosten van Brabant. Tijdens de zwerftochten met mijn vriendjes kwam ik wel eens op een oud zandweggetje dat ergens tussen de weilanden lag: het Stokstraatje. Het zal een stokoud straatje zijn geweest en er lagen ook stokken, maar ik had als kleine jongen verder geen gedachten bij die straatnaam. Toen ik jaren later in de dierentuin voor het eerst een stokstaartje zag, moest ik natuurlijk meteen aan het Stokstraatje denken. En sindsdien denk ik bij het Stokstraatje ook aan stokstaartjes. Van die dingen, ik houd daar wel van.

Helaas is er nergens een straat die Stokstaartje heet. Het kan dus nog mooier, met de kwikstaart bijvoorbeeld. Verspreid over het hele land zijn er tientallen straten naar dat lieve kleine vogeltje genoemd. Slechts twee daarvan - in Kerkrade en Geleen - heten Kwikstaartstraat, en ik snap wel waarom er daar niet meer van zijn. Op allerlei plekken eindigt de straatnaam op -hof, -weg, -laan of zo. Maar in iets…

Door het hele land liggen straten die zijn genoemd naar dieren met een opvallend kenmerk. Ik heb hier al wel eens wat geschreven over de Wroetende Mol en Achter het Wild Varken. Zo hebben ze in Stegeren nog een straat die de Hongerige Wolf heet en in Maassluis ligt de Zure Vischsteeg. Een bijzondere straat in deze categorie is de Lastig Eendstraat in Dordrecht. 

De bebouwing in de Lastig Eendstraat is relatief modern, maar ergens is aan een muur een oude gevelsteen te zien uit het midden van de zeventiende eeuw. De gevelsteen toont een eend die een zware steen op zijn staart draagt, en erachter staat een ooievaar die aan de teugels trekt. Of de eend werkelijk lastig was is hier niet zo relevant, het gaat er hier om dat het de eend lastig wordt gemaakt. De eend is dus niet 'lastig' in de betekenis 'overlast veroorzakend', maar juist 'belast' of 'lastdragend'. Er zijn wel meer gevelstenen uit die tijd met een 'lastige eend' erop. In Dordrecht hang…