Doorgaan naar hoofdcontent

Lazarus op zijn lazer geven in de Lazerijstraat?

Vorige week vroeg @taaljournalist me via Twitter wat ik hem kon vertellen over de Lazerijstraat in Etten-Leur. Het deed hem vooral denken aan de uitdrukking 'iemand op zijn lazerij geven'. Maar de straat is niet genoemd naar een pak slaag. De naam verwijst naar een plek waar vroeger lepralijders werden opgevangen.

Lepra is een ziekte die de huid en de botten aantast. De ziekte kwam vele eeuwen voor onze jaartelling al voor. Uit angst voor besmetting durfde men de naam van de ziekte vroeger nauwelijks uit te spreken. Daarom had men het simpelweg over 'de zieke', of in het Frans 'le malade'. Uit deze Franse benaming is een ander Nederlandse woord voor de ziekte ontstaan: melaatsheid. De Bijbelse figuur Lazarus - een met zweren bedekte bedelaar - is de beschermheilige van de lepralijders. Met een verwijzing naar zijn naam werd de ziekte daarom ook wel lazerij of lasarie genoemd.

In de middeleeuwen werden op een groot aantal plekken in West-Europa speciale inrichtingen gebouwd om lepralijders op te vangen. Door de leprozen af te zonderen, wilde men voorkomen dat andere mensen ook besmet zouden worden. Meestal werden deze inrichtingen daarom buiten de stadsmuren of dorpsgrenzen gebouwd. Er waren alleen in Nederland al tientallen steden met een leprozenhuis, waaronder Amsterdam, Arnhem, Delft Den Haag, Haarlem, Kampen, Middelburg, Rotterdam, Sneek, Utrecht en Zwolle. Vanaf de vijftiende eeuw nam de besmetting met lepra langzaamaan af. Veel leprozenhuizen werden toen afgebroken of kregen een andere functie als bejaardenhuis of weeshuis.

Op sommige plekken kwam de aanwezigheid van een leprozenhuis ook terug in de straatnaamgeving. In Amsterdam was bijvoorbeeld lange tijd een Leprozengracht. Het Amsterdams leprozenhuis lag in de zestiende eeuw nog buiten de stadsmuren, maar bij een stadsuitbreiding kwam het binnen de stadsmuren te liggen. Toen de Leprozengracht in 1882 werd gedempt, verdween ook de straatnaam. In Den Haag herinnert de straatnaam Zieken aan het voormalige leprozenhuis. Zieken was de weg naar het gebouw dat vanaf halverwege de vijftiende eeuw tot in de negentiende eeuw buiten Den Haag lag. Nadat in 1654 de laatste melaatse was overleden, werd het gebouw ook nog als proveniershuis, kazerne en hospitaal gebruikt. Door de groei van de stad ligt de straat Zieken inmiddels midden in de stad.

Ook op andere plekken in Nederland hebben we nog steeds straatnamen die aan een oude leprozerie herinneren, zoals de Lazarijstraat in Middelburg, de Lazaruskade in Gouda, de Lazaristenstraat in Bocholtz en de Lazarusbocht in Oirschot. En dus ook de Lazerijstraat in Etten-Leur waar @taaljournalist naar vroeg. In België hebben we nog de Lazarijstraat in Hasselt en de Leprozerijstraat in Moeskroen. En ook de Rue de la Maladrie (Soignies) en de Rue de la Maladrée (o.a. in La Louvière, Gembloers, Courcelles en Le Roeulx) doen herinneren aan een oude leprozerie. Als je de straten op de kaart opzoekt, kun je zien dat ze allemaal buiten de oude woonkern liggen.

In Leiden ligt nog geen vijfhonderd meter buiten de oude binnenstad een Lasserstraat. Maar die naam heeft dan weer helemaal niks met de lazerij te maken. De Lasserstraat ligt nabij de Smederijstraat en de Gieterijstraat. Dan kun je zelf wel bedenken over wat voor lasserij het hier gaat.

Reacties

Greet zei…
Bij het lezen van uw artikel moest ik steeds denken aan het woord 'lazaret'. Heeft dat er ook mee te maken?
Dinx zei…
@Greet: Inderdaad. Een lazaret was oorspronkelijk een ziekenhuis voor mensen met besmettelijke ziekten, maar is in het Nederlands ook 'veldhospitaal' gaan betekenen.
De Lasserstraat in Leiden is inderdaad genoemd naar een lasserij, en wel de Nederlandsche Electrolasch Maatschappij die tot 1994 op die plek gevestigd was.
Sjos zei…
La Louvière, Gembloers, Courcelles en Le Roeulx ... dat zijn plaatsnamen waar je op zich al een mooie column over moet kunnen schrijven!
Daan van Leeuwen zei…
De 'Zieken' in Den Haag verwijst eveneens naar de leprozerie, dat in de late middeleeuwen buiten de stad lag aan het kanaal richting Delft.

Populaire posts van deze blog

Wat is de echte Monopoly-stad van Nederland? En waar ligt Ons Dorp?

Een tijd geleden heb ik al eens uitgelegd wie de straatnamen heeft gekozen voor het Nederlandse Monopoly-spel. De Nederlandse editie van het spel was de eerste waarin straatnamen uit verschillende steden werden gebruikt. Dus vroeg ik me af: is er misschien toch Ă©Ă©n stad te vinden die al die straatnamen heeft? Dan zouden ze daar mooi hun geheel eigen editie van het spel kunnen maken. Tijdens die zoektocht diende nog een tweede vraag zich aan: waar ligt Ons Dorp? Laten we eerst eens even kijken hoe bijzonder die straatnamen uit het Monopoly-spel eigenlijk zijn. In de top-10 met straatnamen die in het Nederland het meest voorkomen, staat Ă©Ă©n straat uit Monopoly: de Dorpsstraat . Die komt in Nederland 315 keer voor, van Aalsmeer tot Zwolle. De Brink komt 67 keer voor, van Almelo tot Zuidwolde. Op 43 plaatsen ligt een Steenstraat , van Alphen aan den Rijn tot in Zwolle. Dan komen we bij een bijzonder geval: de Houtstraat komt 32 keer voor in Nederland (van Almere tot Wolvega), maar vreemd...

Wat is in Nederland de langste straat met Ă©Ă©n naam?

De Oudebildtdijk in de Friese gemeente Het Bildt wordt vaak de langste straat van Nederland genoemd. De straat loopt van Westhoek naar Oudebildtzijl en is volgens Google Maps in totaal 12,1 kilometer lang. Dat is best een eind inderdaad. Maar is het daarmee inderdaad de langste straat van Nederland? En meer specifiek: de langste straat die van begin tot eind dezelfde straatnaam heeft? Ik zal het maar meteen verklappen: dat is dus niet. Als je gaat zoeken naar 'langste straat van Nederland' kom je allerlei straatnamen tegen. Ik zag dat ergens iemand de Voorstraat in Dordrecht noemde, maar die is 'slechts' 1.200 meter en daarmee met afstand niet de langste. De Laan van Meerdervoort in Den Haag wordt ook vaak genoemd, maar die is met een lengte van 5.800 meter ook zeker niet de langste straat van Nederland. Hier en daar lijkt men dat door te hebben, want daar noemt men het specifiek de langste lĂ¡Ă¡n van Nederland. Ik vind gemakkelijke een paar straten die een stuk la...

Waar ligt het geografisch middelpunt van Nederland?

Mijn zoon vroeg me waar precies het middelpunt van Nederland, want daar wil hij dan graag een keer met me naartoe. Nederland heeft aardig wat geografische middelpunten. Het is maar net hoe je definieert wat het middelpunt van een land is. Ik zet in dit verhaal een paar van die middelpunten op een rijtje - voor mijn zoon, maar natuurlijk ook voor jullie. (Voor dit verhaal kijk ik alleen naar het Europese deel van Nederland, zonder de Caribische eilanden; met die eilanden erbij ligt alles weer anders.) Uiterste punten Voordat ik een aantal middelpunten langsloop, noem ik hier eerst de geografische extremen van Nederland. Rottumerplaat - Het noordelijkst gelegen punt van Nederland ligt op Rottumerplaat. Locatie: 53.556485, 6.492520 Bad Nieuweschans - Het oostelijkste punt van Nederland ligt bij Bad Nieuweschans (Groningen). Om precies te zijn bij grenspaal 196, bij de grensovergang naar Duitsland. Locatie: 53.180299, 7.227509 Klein-Kuttingen - Het zuidelijkste punt van Nederland ligt ...

Wat zijn de meest populaire straatnamen van Nederland?

Pas vroeg iemand me naar welke personen in Nederland de meeste straatnamen zijn vernoemd. Mijn vermoeden werd bevestigd: dat zijn geen schilders of zeehelden, maar gewoon leden van het koningshuis. Dat bracht me tot de vraag: welke straatnamen komen eigenlijk het vaakst voor in Nederland? En hoe zit dat in andere landen? Dit is de top-10 met straatnamen die in het Nederland het meest voorkomen: 1. Kerkstraat 2. Schoolstraat 3. Molenstraat 4. Dorpsstraat 5. Molenweg 6. Julianastraat 7. Parallelweg 8. Nieuwstraat 9. Wilhelminastraat 10. Sportlaan Deze tien worden op de voet gevolgd door Industrieweg, Beatrixstraat, Kastanjelaan, Stationsweg, Eikenlaan, Markt, Prins Bernhardstraat, Emmastraat en Beukenlaan . Wat zien we aan dit lijstje? Het zijn allemaal bijzonder traditionele straatnamen met een verwijzing naar een bekend gebouw (kerk, school, molen, station), een bestemming of functie (dorp, parallelweg, sport, industrie, markt), het koningshuis (Juliana, Wilhelmina, B...