Doorgaan naar hoofdcontent

Kibbelen, kijven, knibbelen, kabeeuwen, klammen en krakelen over straatnamen

In de tijd dat Nederland nog volop werd ontgonnen, ingepolderd en verkaveld, werd er natuurlijk wel eens ruzie gemaakt over een stukje grond. Soms werd er zo lang geruzied over een polder of perceel dat het in de volksmond zelfs een naam kreeg die aan die twist refereerde. Dat stuk noemde men dan gewoon het twistveen of het twistveld, en dan wist iedereen waarover je het had. Van die eeuwenoude benamingen wordt een behoorlijk aantal nog steeds gebruikt. Die zie je niet alleen terug in namen van dorpen of streken, maar ook in de straatnamen.

Er zijn allerlei manieren om ruzie te maken over een stuk grond, en daar zijn ook weer allemaal verschillende woorden voor. Bij Coevorden lag een stuk veen waar ooit stevig over 'gekibbeld' werd, en op die plaats ligt tegenwoordig nog steeds een gehucht met de naam Kibbelveen. Zo heb je ook Kibbelmieden en Kibbelkamp in het grensgebied van Eexta, Westerlee en Meeden, en een gehucht Kibbelgaarn bij Veendam. Je kunt ook 'kijven' of 'kiften'. Dat levert namen op zoals die van het gehucht Kijfhoek bij Zwijndrecht of het poldergebied Kijfhoek bij Drimmelen. Beide namen zijn al meer dan zeshonderd jaar oud. Bij Akersloot ligt zo een Kijfpolder en bij Nieuwolda kennen ze de Kijfmiede. Over een stuk grond in de buurt van Hoogeveen werd ooit langdurig 'gekrakeeld', en dus noemde men dat in 1797 al Krakeel. Er werd in die buurt wel meer geruzied, want in het zuiden van Hoogeveen lagen ook nog de Kibbelwijken. Het Middelnederlandse werkwoord 'kabeeuwen' (dat ook weer ruziemaken betekent) vormt waarschijnlijk de oorsprong van de dorpsnaam Cabauw, nabij Lopik. En het oude ruziewerkwoord 'klammen' zie je terug in naam van de Klampdijk, een oude dijk op de banscheiding van Krommenie en Assendelft. Je kunt ook nog 'krieuwen', maar ik heb geen toponiemen kunnen vinden die daarvan zijn afgeleid.

Kibbelen, kijven, kabeeuwen, klammen, krieuwen en krakelen... om een of andere reden beginnen al die woorden met een k-klank. Opmerkelijk. 

Behalve de hoeken, polders en dijken zijn er ook straatnamen die herinneren aan de soms eeuwenoude twisten. Zo hebben ze in Dwingeloo bijvoorbeeld het Kibbelstuk, in Schipborg de Kibbelakkers, in Schoonoord het Kibbelveen en in Veendam de Kibbelgaarn. Stuk voor stuk kibbel-straatnamen. Wil je liever knibbelen dan kibbelen? Dan moet je een een huis zoeken aan de Knibbelweide in Aalten, de Knibbeldijk in Almelo, de Knibbelakker in Epe, de Knibbelakker in Ermelo of de Knibbeldijk in Laren. Houd je van kift en gekijf? Dan kun je bijvoorbeeld terecht in de Kijfgracht in Leiden, de Kijffhoeck in Oud Beijerland, de Kijfwaard in Pannerden, de Kijfhoek in Zwijndrecht of in Kijveland bij Poortugaal. Ben je meer van het krakelen? Dan hebben ze speciaal voor jou in Delft de Krakeelpolderweg, in Eede de Krakeelweg, in Haaksbergen de Krakeelsweg, in Hollandscheveld de Krakeelsedijk en in IJzendijke natuurlijk de Krakeeldijk. En tenslotte nog voor de mensen die liever klammen: de Klamptweid in Andijk, de Peelklamp in Deurne, het Klampstuk in Zaandijk en de Hooiklamp in Zwaag. Er is ook een straat in Rotterdam die Klamdijk heet, maar daar was geen onenigheid over; die is gewoon genoemd naar de Klampdijk in Noord-Holland waar ik hierboven al over schreef.

Het lijken allemaal willekeurige rijtjes, maar als je ze op de kaart bekijkt dan valt je misschien weer wat op. Bijna alle straatnamen die ik heb kunnen vinden die iets met 'kibbelen' in de naam hebben, liggen in de provincie Drenthe (of anders in ieder geval daar in de buurt). Verder wordt er blijkbaar nergens gekibbeld over straatnamen. Voor straatnamen die zijn afgeleid van het 'knibbelen' moet je iets naar het zuiden; die komen bijna alleen maar voor in Gelderland en Overijssel. Kijven gebeurt vooral in Zuid-Holland, zo kun je op basis van de straatnamen concluderen. En klammen is een aanduiding die vooral in Noord-Holland en Noord-Brabant wordt gebruikt. Krakelen is de enige vorm van ruziën die door het hele land in straatnamen is terug te vinden. ('Twisten' overigens, maar dat begint niet met een k!)

Akkers en waarden, velden en weides, stukken, venen en polders... je kunt er aardig over van mening verschillen. Maar kibbelen over straatnamen heeft geen zin meer, want die zijn tegenwoordig allemaal netjes officieel vastgelegd.

Reacties

Anoniem zei…
Als je het zo bekijkt is het eigenlijk vreemd dat 'kavelen' geen werkwoord is geworden om ruzie mee aan te duiden. Al dat gekavel zal behoorlijk wat ruzie hebben veroorzaakt.

Populaire posts van deze blog

Wat is de echte Monopoly-stad van Nederland? En waar ligt Ons Dorp?

Een tijd geleden heb ik al eens uitgelegd wie de straatnamen heeft gekozen voor het Nederlandse Monopoly-spel. De Nederlandse editie van het spel was de eerste waarin straatnamen uit verschillende steden werden gebruikt. Dus vroeg ik me af: is er misschien toch één stad te vinden die al die straatnamen heeft? Dan zouden ze daar mooi hun geheel eigen editie van het spel kunnen maken. Tijdens die zoektocht diende nog een tweede vraag zich aan: waar ligt Ons Dorp? Laten we eerst eens even kijken hoe bijzonder die straatnamen uit het Monopoly-spel eigenlijk zijn. In de top-10 met straatnamen die in het Nederland het meest voorkomen, staat één straat uit Monopoly: de Dorpsstraat . Die komt in Nederland 315 keer voor, van Aalsmeer tot Zwolle. De Brink komt 67 keer voor, van Almelo tot Zuidwolde. Op 43 plaatsen ligt een Steenstraat , van Alphen aan den Rijn tot in Zwolle. Dan komen we bij een bijzonder geval: de Houtstraat komt 32 keer voor in Nederland (van Almere tot Wolvega), maar vreemd

Wie heeft de straatnamen van Monopoly gekozen?

De Barteljorisstraat, Neude, A-Kerkhof en de Kalverstraat. Iedereen kent de straatnamen uit het Monopoly-spel. Maar waarom hebben nou juist deze straatnamen een plekje in het spel gekregen? Waarom heeft men uit Rotterdam niet de Weena of de Lijnbaan gekozen, en voor Amsterdam de P.C. Hooftstraat? En waarom zitten Haarlem en Arnhem er wel in, en Maastricht en Eindhoven niet? Wie heeft dat allemaal bedacht? Voor de geschiedenis van het spel gaan we even helemaal terug naar 1904. Elizabeth Magie vroeg toen patent aan op het bordspel ' The Landlord's Game '. Geïnspireerd door dat spel liet Charles Darrow in 1934 in eigen beheer 5000 exemplaren van het spel 'Monopoly' maken en die waren binnen een jaar verkocht. Toen toonde Parker Brothers interesse om het spel in de Verenigde Staten uit te geven. Zij verkochten binnen een jaar meer dan een miljoen exemplaren. De populariteit van het spel bleef niet onopgemerkt en de Engelse firma Waddington kocht in 1936 de rechten o

Wat is in Nederland de langste straat met één naam?

De Oudebildtdijk in de Friese gemeente Het Bildt wordt vaak de langste straat van Nederland genoemd. De straat loopt van Westhoek naar Oudebildtzijl en is volgens Google Maps in totaal 12,1 kilometer lang. Dat is best een eind inderdaad. Maar is het daarmee inderdaad de langste straat van Nederland? En meer specifiek: de langste straat die van begin tot eind dezelfde straatnaam heeft? Ik zal het maar meteen verklappen: dat is dus niet. Als je gaat zoeken naar 'langste straat van Nederland' kom je allerlei straatnamen tegen. Ik zag dat ergens iemand de Voorstraat in Dordrecht noemde, maar die is 'slechts' 1.200 meter en daarmee met afstand niet de langste. De Laan van Meerdervoort in Den Haag wordt ook vaak genoemd, maar die is met een lengte van 5.800 meter ook zeker niet de langste straat van Nederland. Hier en daar lijkt men dat door te hebben, want daar noemt men het specifiek de langste láán van Nederland. Ik vind gemakkelijke een paar straten die een stuk la

Wat zijn de regels voor nieuwe straatnamen?

Dorstige Smid , Mickey Mousestraat , Kerstomaatplantsoen . Tussen alle vragen die mensen me stellen over straatnamen, komen twee vragen iedere keer weer terug: wie bedenkt toch al die nieuwe straatnamen en wat voor regels gelden daarbij? Het vaststellen van straatnamen is een taak van de gemeente - het gebeurt in het algemeen door het College van B&W. Veel gemeentes hebben een speciale straatnaamcommissie, die advies uitbrengt aan het College. In de commissie zitten deskundigen met verschillende achtergronden, zoals een stadshistoricus en een stedenbouwkundige. De manier waarop in een gemeente de straatnamen worden vastgesteld, is vastgelegd in een 'Verordening Straatnaamgeving en huisnummering'. In die verordening kan een gemeente ook richtlijnen voor de straatnamen opnemen, maar dat is niet verplicht. Het kan ook zijn dat de straatnaamcommissie ongeschreven regels hanteert. Er is dus niet één vaste lijst met regels waar alle straatnamen in Nederland aan moeten vol