Doorgaan naar hoofdcontent

De ene Nobel is de andere niet - naar wie of wat is de Nobelstraat genoemd?

Op Twitter werd me de vraag gesteld waar dat 'Nobel' vandaan komt in straatnamen zoals Nobellaan of Nobelstraat. Als je ergens een Nobelstraat ziet, kun je gokken dat die naar Alfred Nobel genoemd is. Maar er zijn meer Nobellen of Nobels dan je denkt.

Er zijn in Nederland ongeveer 75 straten naar een of andere Nobel genoemd. Er is bijvoorbeeld een Nobelstraat in Breda, in Brielle, in Haarlem, in Den Haag, in Nieuw Namen en in Rotterdam, en er is een Nobelslag in Houten, een Nobel Hoeve in Vleuten en een Nobelhof in Sint Pancras. En het wonderlijke is dat de straten uit deze opsomming allemaal naar een andere Nobel zijn genoemd.

Het grootste deel van deze straatnamen - ongeveer twee derde - is genoemd naar Alfred Nobel, de Zweedse chemicus die rijk werd van de uitvinding van het dynamiet en die de Nobelprijs instelde. Er zijn aardig wat industrieterreinen waar de straten naar uitvinders en wetenschappers zoals Einstein en Edison zijn genoemd, en daar krijgt Nobel ook vaak een plekje. En anders heeft hij wel Nobelprijswinnaars in zijn directe omgeving.

Nobel was ook een koning in het epische verhaal van Reinaart de vos. Het Koning Nobelpad in Amersfoort, Nobel in Kollum en het Nobelplein en de Nobelstraat in Nieuw Namen zijn naar deze Koning Nobel genoemd. De straten in de omgeving zijn dan bijvoorbeeld naar Reinaart, Cantecleer en Grimbeert genoemd.

Er is ook een oude gouden munt die Nobel heet. In een aantal plaatsen zijn de straten in een bepaalde wijk naar oude munten genoemd. In Houten zit daar ook een Nobelslag bij en in Mijdrecht hebben ze de Nobel als straatnaam.

In het noorden van Vleuten ligt een wijk waar alle straten naar oude boerderijen zijn genoemd. Tussen de Helenahoeve en de Griendhoeve ligt daar ook de straat Nobel Hoeve (met spatie). Die straat is dus naar een boerderij genoemd. De vraag is natuurlijk naar wie of wat de boerderij zelf ooit genoemd is.

De familienaam Nobel kwam eeuwen geleden al voor in Nederland, en soms werd er in een plaats een straat genoemd naar iemand die Nobel, de Nobel of Nobelaar heette. Het kan zijn dat er in die straat iemand woonde met die naam of dat de grond eigendom was van iemand die zo heette. Die verklaring noemt men bijvoorbeeld in Haarlem voor de Nobelstraat, in Den Haag voor de Nobelstraat (en de Kleine Nobelstraat), in Utrecht voor de Nobelstraat (en de Nobeldwarsstraat) en in Zierikzee voor de Lange Nobelstraat, de Korte Nobelstraat en de Nobelpoort. Nobelstraten in alle soorten en maten. Naar welke Nobel de straat precies genoemd is, zal per plaats verschillen. Van de Nobelstraat in Rotterdam weet men wel naar wie die genoemd is: naar Hendrick Nobel die er vierhonderd jaar geleden burgemeester was.

Ik las nog een theorie dat de Nobelstraat wellicht zo heet omdat er in de straat vroeger 'nobele mensen' (oftewel edellieden) woonden. Maar voor die theorie heb ik nergens onderbouwing kunnen vinden. Ik hoor het graag als jij daar meer over weet.

Reacties

Rens zei…
Weten jullie ook over de waarom van uitspraak? In Utrecht zeg je Nóbelstraat, terwijl je Alfred juist weet als Nobèl uitspreekt
Dinx zei…
@Rens:
Je ziet vaker bij oudere straatnamen dat de betekenis vervaagt en de naam als geheel een eigen klemtoon krijgt. Vaak is die eigen uitspraak trouwens ook een manier waarop je de lokale bewoners van de bezoekers kunt onderscheiden.
hans.schrijen@gmail.com zei…
In Heerlen is ook een Nobelstraat. Die is ook niet vernoemd naar Alfred Nobel en die spreek je uit met een stomme 'e'. De straat is vernoemd naar een beekje dat daar vroeger liep. de Nobel.

Populaire posts van deze blog

Wat is de echte Monopoly-stad van Nederland? En waar ligt Ons Dorp?

Een tijd geleden heb ik al eens uitgelegd wie de straatnamen heeft gekozen voor het Nederlandse Monopoly-spel. De Nederlandse editie van het spel was de eerste waarin straatnamen uit verschillende steden werden gebruikt. Dus vroeg ik me af: is er misschien toch één stad te vinden die al die straatnamen heeft? Dan zouden ze daar mooi hun geheel eigen editie van het spel kunnen maken. Tijdens die zoektocht diende nog een tweede vraag zich aan: waar ligt Ons Dorp? Laten we eerst eens even kijken hoe bijzonder die straatnamen uit het Monopoly-spel eigenlijk zijn. In de top-10 met straatnamen die in het Nederland het meest voorkomen, staat één straat uit Monopoly: de Dorpsstraat . Die komt in Nederland 315 keer voor, van Aalsmeer tot Zwolle. De Brink komt 67 keer voor, van Almelo tot Zuidwolde. Op 43 plaatsen ligt een Steenstraat , van Alphen aan den Rijn tot in Zwolle. Dan komen we bij een bijzonder geval: de Houtstraat komt 32 keer voor in Nederland (van Almere tot Wolvega), maar vreemd

Wat is in Nederland de langste straat met één naam?

De Oudebildtdijk in de Friese gemeente Het Bildt wordt vaak de langste straat van Nederland genoemd. De straat loopt van Westhoek naar Oudebildtzijl en is volgens Google Maps in totaal 12,1 kilometer lang. Dat is best een eind inderdaad. Maar is het daarmee inderdaad de langste straat van Nederland? En meer specifiek: de langste straat die van begin tot eind dezelfde straatnaam heeft? Ik zal het maar meteen verklappen: dat is dus niet. Als je gaat zoeken naar 'langste straat van Nederland' kom je allerlei straatnamen tegen. Ik zag dat ergens iemand de Voorstraat in Dordrecht noemde, maar die is 'slechts' 1.200 meter en daarmee met afstand niet de langste. De Laan van Meerdervoort in Den Haag wordt ook vaak genoemd, maar die is met een lengte van 5.800 meter ook zeker niet de langste straat van Nederland. Hier en daar lijkt men dat door te hebben, want daar noemt men het specifiek de langste láán van Nederland. Ik vind gemakkelijke een paar straten die een stuk la

De langste straatnamen van Nederland

Wat zijn de langste straatnamen van Nederland? Ik zet deze mooie namen graag voor je op een rijtje. Om de lengte van een straatnaam te bepalen volstaat het niet om op de straatnaamborden te kijken, want soms hangen er in één straat al borden met verschillende schrijfwijzen van dezelfde naam. Het is beter om uit te gaan van de officiële schrijfwijze van de straatnaam zoals die is vastgelegd in de BAG, de Basisregistraties Adressen en Gebouwen. Dat levert de volgende top-10 op: Ir. Mr. Dr. van Waterschoot van der Grachtstraat in Heerlen (48 tekens in totaal, 38 tekens zonder punten en spaties) Burgemeester Baron van Voerst van Lyndenstraat in Gramsbergen (46/41 tekens) Wethouder Fierman Eduard Meerburg senior kade in Katwijk (45/40 tekens) Burgemeester Baron van Voorst tot Voorstweg in Tilburg (43/38 tekens) Burgemeester van Nispen van Sevenaerstraat in Laren (42/38 tekens) Burgemeester van Hövell tot Westerflierpad in Halfweg (42/38 tekens) Burgemeester Hoytema van

Waar ligt het geografisch middelpunt van Nederland?

Mijn zoon vroeg me waar precies het middelpunt van Nederland, want daar wil hij dan graag een keer met me naartoe. Nederland heeft aardig wat geografische middelpunten. Het is maar net hoe je definieert wat het middelpunt van een land is. Ik zet in dit verhaal een paar van die middelpunten op een rijtje - voor mijn zoon, maar natuurlijk ook voor jullie. (Voor dit verhaal kijk ik alleen naar het Europese deel van Nederland, zonder de Caribische eilanden; met die eilanden erbij ligt alles weer anders.) Uiterste punten Voordat ik een aantal middelpunten langsloop, noem ik hier eerst de geografische extremen van Nederland. Rottumerplaat - Het noordelijkst gelegen punt van Nederland ligt op Rottumerplaat. Locatie: 53.556485, 6.492520 Bad Nieuweschans - Het oostelijkste punt van Nederland ligt bij Bad Nieuweschans (Groningen). Om precies te zijn bij grenspaal 196, bij de grensovergang naar Duitsland. Locatie: 53.180299, 7.227509 Klein-Kuttingen - Het zuidelijkste punt van Nederland ligt