Doorgaan naar hoofdcontent

Wie heeft de straatnamen van Monopoly gekozen?

De Barteljorisstraat, Neude, A-Kerkhof en de Kalverstraat. Iedereen kent de straatnamen uit het Monopoly-spel. Maar waarom hebben nou juist deze straatnamen een plekje in het spel gekregen? Waarom heeft men uit Rotterdam niet de Weena of de Lijnbaan gekozen, en voor Amsterdam de P.C. Hooftstraat? En waarom zitten Haarlem en Arnhem er wel in, en Maastricht en Eindhoven niet? Wie heeft dat allemaal bedacht?

Voor de geschiedenis van het spel gaan we even helemaal terug naar 1904. Elizabeth Magie vroeg toen patent aan op het bordspel 'The Landlord's Game'. Geïnspireerd door dat spel liet Charles Darrow in 1934 in eigen beheer 5000 exemplaren van het spel 'Monopoly' maken en die waren binnen een jaar verkocht. Toen toonde Parker Brothers interesse om het spel in de Verenigde Staten uit te geven. Zij verkochten binnen een jaar meer dan een miljoen exemplaren. De populariteit van het spel bleef niet onopgemerkt en de Engelse firma Waddington kocht in 1936 de rechten om het spel ook in Engeland te verkopen. In de Amerikaanse editie van het spel werden allemaal straatnamen gebruik uit Atlantic City en omgeving. Voor de Engelse markt werd een nieuwe uitvoering gemaakt met straatnamen uit Londen.

Monopoly in Nederland
Het Engelse spel werd in 1936 door Perry & Co geïmporteerd in Nederland. Perry & Co was een Engelse warenhuisketen met vestigingen in een aantal landen, waaronder Frankrijk, Duitsland en België. In 1866 werd ook een vestiging geopend in de Amsterdamse Kalverstraat. De vestiging werd gestart door de Nederlandse ondernemer A. Verster en zijn Engelse studievriend Joseph Perry. In de begintijd verkocht Perry & Co vooral reisartikelen en speelgoed, maar later kwamen daar steeds meer sportartikelen bij. In de loop der jaren werden er steeds meer vestigingen geopend in Nederland, bijvoorbeeld in Den Haag en Arnhem. De leiding ging over van vader op zoon, en kwam uiteindelijk in handen van kleinzoon Frederik Louis Verster. Na wat fusies en overnames zijn de winkels sinds 1978 bekend onder de naam 'Perry Sport'.

De eerste Monopoly-spellen die in Nederland werden geïmporteerd, waren nog gewoon in de Engelse uitvoering. Er werden wel Nederlandstalige spelregels bij gevoegd, maar de straatnamen waren die uit Londen. Toen begon de Tweede Wereldoorlog en stopte de import van spellen. Dat was voor Frederik Verster aanleiding om een geheel Nederlandse uitvoering te bedenken, met Nederlandse straatnamen. Hij was op dat moment directeur van Perry Engros aan het Frederiksplein in Amsterdam. Hij woonde daar ook met zijn gezin. Het verhaal gaat dat het Nederlandse spel door het gezin Verster aan de keukentafel is bedacht.

Over steden en straten
Maar hoe kwam Verster nou tot zijn keuze van de steden en straatnamen? Dat is eigenlijk heel eenvoudig: hij nam gewoon alle steden waar Perry op dat moment een vestiging had. Dat was wel een bijzondere keuze, want tot dat moment had een uitvoering van het Monopoly-spel altijd straatnamen uit één stad gehad. De Nederlandse editie is dus de eerste in de wereld waar straten uit verschillende steden zijn gekozen. Verster gebruikte allemaal straatnamen die iets met Perry te maken hadden. De hoofdvestiging van Perry zat in de Kalverstraat in Amsterdam. Aan het Leidseplein (nabij de Leidschestraat) zat de firma Van Perlstein & Roeper Bosch, de officiële licentiehouder van de eerste Nederlandse Monopoly-versies. Verder had Perry op dat moment filialen in de Ketelstraat in Arnhem, de Heerenstraat in Groningen, het Plein in Den Haag, de Coolsingel in Rotterdam, en een magazijn aan de Barteljorisstraat in Haarlem. Waarschijnlijk zater er in Utrecht ook een winkel aan de Vreeburg (tegenwoordig 'Vredenburg'); daar zit nu in ieder geval wel een filiaal van Perry Sport. Aan de Blaak in Rotterdam zat ook nog Monopoly-verkoper Meijer & Blessing. Daarmee zijn in één klap alle steden en een belangrijk deel van de straatnamen verklaard.

De genoemde straatnamen werden door Verster aangevuld met straatnamen uit de directe omgeving, met een voorkeur voor winkelstraten. Zo kwamen ook het Velperplein, De Groote Markt en Lange Poten in het spel. Er werden wel wat keuzes gemaakt die nu vraagtekens oproepen. Waarom zit de Haarlemse Zijlweg er bijvoorbeeld in? Het had veel meer voor de hand gelegen om de Zijlstraat te kiezen. Dat is namelijk ook een winkelstraat en een zijstraat van de Barteljorisstraat. Heeft Verster zich hier vergist? Nog vreemder lijkt de keuze voor de Houtstraat, want die bestaat helemaal niet in Haarlem! Ze hebben er wel een Grote Houtstraat, een Kleine Houtstraat, een Korte Houtstraat, een Kleine Houtweg en een Houtplein. Keuze genoeg, zou je zeggen. In de Kleine Houtstraat zat in de jaren veertig een rijwielhandel met de naam Perry. En in de Grote Houtstraat zit tegenwoordig een filiaal van Perry Sport. Misschien kon Verster niet kiezen en besloot hij alle connecties samen te vatten in één 'Houtstraat'.

'Ons Dorp' komt in dit verhaal niet voor, maar dat is ook geen bestaande plaatsnaam. Misschien dat de familie Verster het niet aandurfde om één echte stad als de goedkoopste aan te wijzen. Of wellicht dat ze hiermee naast de zeven steden 'de rest van Nederland' ook een plekje wilden geven. Dorpsstraat en Brink zijn gewoon twee algemene straatnamen die in veel plaatsen voorkomen.

Bronnen: Monopoly Lexicon en H.O.N.G.

Reacties

Anoniem zei…
Wat een leuk verhaal!
'Ons Dorp' kan niet anders dan het Drentse Vledder zijn. Dat is de enige plaats (en dus ook het enige dorp) in Nederland met zowel een Brink als een Dorpsstraat.
Joost zei…
De tijden veranderen. Sinds kort hebben ook Amstelveen, Bathmen, De Koog, Den Ham (Ov), Hijken, Muiderberg, Noordwijkerhout, Onstwedde, Someren en Tynaarlo zowel een Brink als een Dorpsstraat. Pas een paar eeuw hoor.
Leo R. zei…
In Cothen liggen de Dorpsstraat en De Brink zelfs naast elkaar.
musiqolog zei…
De vraag 'Waarom in Rotterdam niet de (het?) Weena of de Lijnbaan?' is hiermee ook beantwoord: De of het Weena bestond nog niet toen de Nederlandse versie werd ontworpen en de Lijnbaan was niet de aanzienlijke winkelstraat die ze na de oorlog werd. Allebei producten van de Wederopbouw dus.
DurtyKong zei…
Ons Dorp bestaat wel maar inderdaad niet in Nederland; het is een plaatsnaam in Vlaanderen, België.
Anoniem zei…
Vandaag staat in NRC (blz 4/5) een aardig artikel over Perry Sport en Monopoly.
[GvB]
Anoniem zei…
Grappig. NOoit geweten.
Deze reactie is verwijderd door de auteur.
Dinx zei…
@Lex:
Dat lijkt me onwaarschijnlijk want het Nederlandse Monopoly-spel met Ons Dorp is ouder dan de actie met Mies Bouwman.
Misschien had de familie een connectie met een van de dorpen?
Anoniem zei…
Leuk verhaal, interessante achtergrond info voor mijn dochter (9jr) die haar spreekbeurt gaat houden over Monopoly!
Dinx zei…
@Anoniem: Wat leuk. Ik hoop dat de spreekbeurt goed is gegaan!
Unknown zei…
Is Perry Sport niet voortgekomen uit de verkoop van de winkels van Sporthuis Centrum? Zie: https://www.centerparcs.nl/nl-nl/blog/insider-tips/de-geschiedenis-van-center-parcs-de-jaren-1977-tot-1986
Unknown zei…
Mijn vriendjes en ik zeiden altijd 'Autokerkhof' als we tijdens Monopoly spelen het A-kerkhof bedoelden. In de jaren 1970 had je nogal veel autokerkhoven in Nederland.
Dinx zei…
@Unknown:
Nee. De geschiedenis van Perry gaat in Nederland terug tot 1866. In 1978 nam Perry de zeventien sportwarenhuizen van Sporthuis Centrum over.
Pieter zei…
Flip van Doorn zei...
'Ons Dorp' kan niet anders dan het Drentse Vledder zijn. Dat is de enige plaats (en dus ook het enige dorp) in Nederland met zowel een Brink als een Dorpsstraat.


Dit is niet correct. Het dorp De Koog op Texel heeft de Brink en die eindigt (of begint) bij de Dorpsstraat.

Zie googlemaps: https://www.google.com/maps/@53.0970893,4.7630358,3a,75y,240.52h,92.15t/data=!3m7!1e1!3m5!1sDwzSsq1SN0iTf3oqMVse0g!2e0!6shttps:%2F%2Fstreetviewpixels-pa.googleapis.com%2Fv1%2Fthumbnail%3Fpanoid%3DDwzSsq1SN0iTf3oqMVse0g%26cb_client%3Dmaps_sv.tactile.gps%26w%3D203%26h%3D100%26yaw%3D300.37466%26pitch%3D0%26thumbfov%3D100!7i13312!8i6656?entry=ttu

Populaire posts van deze blog

Wat is de echte Monopoly-stad van Nederland? En waar ligt Ons Dorp?

Een tijd geleden heb ik al eens uitgelegd wie de straatnamen heeft gekozen voor het Nederlandse Monopoly-spel. De Nederlandse editie van het spel was de eerste waarin straatnamen uit verschillende steden werden gebruikt. Dus vroeg ik me af: is er misschien toch één stad te vinden die al die straatnamen heeft? Dan zouden ze daar mooi hun geheel eigen editie van het spel kunnen maken. Tijdens die zoektocht diende nog een tweede vraag zich aan: waar ligt Ons Dorp? Laten we eerst eens even kijken hoe bijzonder die straatnamen uit het Monopoly-spel eigenlijk zijn. In de top-10 met straatnamen die in het Nederland het meest voorkomen, staat één straat uit Monopoly: de Dorpsstraat . Die komt in Nederland 315 keer voor, van Aalsmeer tot Zwolle. De Brink komt 67 keer voor, van Almelo tot Zuidwolde. Op 43 plaatsen ligt een Steenstraat , van Alphen aan den Rijn tot in Zwolle. Dan komen we bij een bijzonder geval: de Houtstraat komt 32 keer voor in Nederland (van Almere tot Wolvega), maar vreemd

Wat is in Nederland de langste straat met één naam?

De Oudebildtdijk in de Friese gemeente Het Bildt wordt vaak de langste straat van Nederland genoemd. De straat loopt van Westhoek naar Oudebildtzijl en is volgens Google Maps in totaal 12,1 kilometer lang. Dat is best een eind inderdaad. Maar is het daarmee inderdaad de langste straat van Nederland? En meer specifiek: de langste straat die van begin tot eind dezelfde straatnaam heeft? Ik zal het maar meteen verklappen: dat is dus niet. Als je gaat zoeken naar 'langste straat van Nederland' kom je allerlei straatnamen tegen. Ik zag dat ergens iemand de Voorstraat in Dordrecht noemde, maar die is 'slechts' 1.200 meter en daarmee met afstand niet de langste. De Laan van Meerdervoort in Den Haag wordt ook vaak genoemd, maar die is met een lengte van 5.800 meter ook zeker niet de langste straat van Nederland. Hier en daar lijkt men dat door te hebben, want daar noemt men het specifiek de langste láán van Nederland. Ik vind gemakkelijke een paar straten die een stuk la

Wat zijn de regels voor nieuwe straatnamen?

Dorstige Smid , Mickey Mousestraat , Kerstomaatplantsoen . Tussen alle vragen die mensen me stellen over straatnamen, komen twee vragen iedere keer weer terug: wie bedenkt toch al die nieuwe straatnamen en wat voor regels gelden daarbij? Het vaststellen van straatnamen is een taak van de gemeente - het gebeurt in het algemeen door het College van B&W. Veel gemeentes hebben een speciale straatnaamcommissie, die advies uitbrengt aan het College. In de commissie zitten deskundigen met verschillende achtergronden, zoals een stadshistoricus en een stedenbouwkundige. De manier waarop in een gemeente de straatnamen worden vastgesteld, is vastgelegd in een 'Verordening Straatnaamgeving en huisnummering'. In die verordening kan een gemeente ook richtlijnen voor de straatnamen opnemen, maar dat is niet verplicht. Het kan ook zijn dat de straatnaamcommissie ongeschreven regels hanteert. Er is dus niet één vaste lijst met regels waar alle straatnamen in Nederland aan moeten vol