Wie heeft de straatnamen van Monopoly gekozen?

De Barteljorisstraat, Neude, A-Kerkhof en de Kalverstraat. Iedereen kent de straatnamen uit het Monopoly-spel. Maar waarom hebben nou juist deze straatnamen een plekje in het spel gekregen? Waarom heeft men uit Rotterdam niet de Weena of de Lijnbaan gekozen, en voor Amsterdam de P.C. Hooftstraat? En waarom zitten Haarlem en Arnhem er wel in, en Maastricht en Eindhoven niet? Wie heeft dat allemaal bedacht?

Voor de geschiedenis van het spel gaan we even helemaal terug naar 1904. Elizabeth Magie vroeg toen patent aan op het bordspel 'The Landlord's Game'. Geïnspireerd door dat spel liet Charles Darrow in 1934 in eigen beheer 5000 exemplaren van het spel 'Monopoly' maken en die waren binnen een jaar verkocht. Toen toonde Parker Brothers interesse om het spel in de Verenigde Staten uit te geven. Zij verkochten binnen een jaar meer dan een miljoen exemplaren. De populariteit van het spel bleef niet onopgemerkt en de Engelse firma Waddington kocht in 1936 de rechten om het spel ook in Engeland te verkopen. In de Amerikaanse editie van het spel werden allemaal straatnamen gebruik uit Atlantic City en omgeving. Voor de Engelse markt werd een nieuwe uitvoering gemaakt met straatnamen uit Londen.

Monopoly in Nederland
Het Engelse spel werd in 1936 door Perry & Co geïmporteerd in Nederland. Perry & Co was een Engelse warenhuisketen met vestigingen in een aantal landen, waaronder Frankrijk, Duitsland en België. In 1866 werd ook een vestiging geopend in de Amsterdamse Kalverstraat. De vestiging werd gestart door de Nederlandse ondernemer A. Verster en zijn Engelse studievriend Joseph Perry. In de begintijd verkocht Perry & Co vooral reisartikelen en speelgoed, maar later kwamen daar steeds meer sportartikelen bij. In de loop der jaren werden er steeds meer vestigingen geopend in Nederland, bijvoorbeeld in Den Haag en Arnhem. De leiding ging over van vader op zoon, en kwam uiteindelijk in handen van kleinzoon Frederik Louis Verster. Na wat fusies en overnames zijn de winkels sinds 1978 bekend onder de naam 'Perry Sport'.

De eerste Monopoly-spellen die in Nederland werden geïmporteerd, waren nog gewoon in de Engelse uitvoering. Er werden wel Nederlandstalige spelregels bij gevoegd, maar de straatnamen waren die uit Londen. Toen begon de Tweede Wereldoorlog en stopte de import van spellen. Dat was voor Frederik Verster aanleiding om een geheel Nederlandse uitvoering te bedenken, met Nederlandse straatnamen. Hij was op dat moment directeur van Perry Engros aan het Frederiksplein in Amsterdam. Hij woonde daar ook met zijn gezin. Het verhaal gaat dat het Nederlandse spel door het gezin Verster aan de keukentafel is bedacht.

Over steden en straten
Maar hoe kwam Verster nou tot zijn keuze van de steden en straatnamen? Dat is eigenlijk heel eenvoudig: hij nam gewoon alle steden waar Perry op dat moment een vestiging had. Dat was wel een bijzondere keuze, want tot dat moment had een uitvoering van het Monopoly-spel altijd straatnamen uit één stad gehad. De Nederlandse editie is dus de eerste in de wereld waar straten uit verschillende steden zijn gekozen. Verster gebruikte allemaal straatnamen die iets met Perry te maken hadden. De hoofdvestiging van Perry zat in de Kalverstraat in Amsterdam. Aan het Leidseplein (nabij de Leidschestraat) zat de firma Van Perlstein & Roeper Bosch, de officiële licentiehouder van de eerste Nederlandse Monopoly-versies. Verder had Perry op dat moment filialen in de Ketelstraat in Arnhem, de Heerenstraat in Groningen, het Plein in Den Haag, de Coolsingel in Rotterdam, en een magazijn aan de Barteljorisstraat in Haarlem. Waarschijnlijk zater er in Utrecht ook een winkel aan de Vreeburg (tegenwoordig 'Vredenburg'); daar zit nu in ieder geval wel een filiaal van Perry Sport. Aan de Blaak in Rotterdam zat ook nog Monopoly-verkoper Meijer & Blessing. Daarmee zijn in één klap alle steden en een belangrijk deel van de straatnamen verklaard.

De genoemde straatnamen werden door Verster aangevuld met straatnamen uit de directe omgeving, met een voorkeur voor winkelstraten. Zo kwamen ook het Velperplein, De Groote Markt en Lange Poten in het spel. Er werden wel wat keuzes gemaakt die nu vraagtekens oproepen. Waarom zit de Haarlemse Zijlweg er bijvoorbeeld in? Het had veel meer voor de hand gelegen om de Zijlstraat te kiezen. Dat is namelijk ook een winkelstraat en een zijstraat van de Barteljorisstraat. Heeft Verster zich hier vergist? Nog vreemder lijkt de keuze voor de Houtstraat, want die bestaat helemaal niet in Haarlem! Ze hebben er wel een Grote Houtstraat, een Kleine Houtstraat, een Korte Houtstraat, een Kleine Houtweg en een Houtplein. Keuze genoeg, zou je zeggen. In de Kleine Houtstraat zat in de jaren veertig een rijwielhandel met de naam Perry. En in de Grote Houtstraat zit tegenwoordig een filiaal van Perry Sport. Misschien kon Verster niet kiezen en besloot hij alle connecties samen te vatten in één 'Houtstraat'.

'Ons Dorp' komt in dit verhaal niet voor, maar dat is ook geen bestaande plaatsnaam. Misschien dat de familie Verster het niet aandurfde om één echte stad als de goedkoopste aan te wijzen. Of wellicht dat ze hiermee naast de zeven steden 'de rest van Nederland' ook een plekje wilden geven. Dorpsstraat en Brink zijn gewoon twee algemene straatnamen die in veel plaatsen voorkomen.

Bronnen: Monopoly Lexicon en H.O.N.G.