Doorgaan naar hoofdcontent

Bankbiljetten en straatnamen - hoe eren wij onze erflaters?

Onlangs schreef ik hier heel kort wat over Jan Pieterszoon Sweelinck. Hij was componist, maar ik ken hem vooral van het bankbiljet van 25 gulden en van de Sweelincklaan in Arnhem. Vondel, Hals, Sweelinck... als kind was ik gefascineerd door de personen op de bankbiljetten. Wie waren die mannen en waarom hadden ze een plek op een bankbiljet verdiend? Nu vraag ik me wat anders af: als die mannen zo belangrijk waren dat ze toen hun eigen bankbiljet kregen, betekent dat dan automatisch dat er ook veel straatnamen naar ze zijn genoemd?

Het briefje van 25 gulden met het portret van Sweelinck is onderdeel van een serie biljetten die zijn ontworpen door Ootje Oxenaar. Voor die serie had de Nederlandse Bank als thema 'erflaters' gekozen - nationale historische figuren die ons iets belangwekkends hebben nagelaten. Oxenaar gebruikte voor zijn ontwerpen portretten van dichter Joost van de Vondel (5 gulden), schilder Frans Hals (10 gulden), componist Jan Pieterszoon Sweelinck (25 gulden), zeeheld Michiel de Ruyter (100 gulden) en filosoof Baruch Spinoza (1000 gulden). Deze biljetten waren ongeveer van 1970 tot 1990 in gebruik. De serie van Oxenaar borduurde voort op een eerdere serie biljetten die ontworpen waren door Eppo Doeve. Deze biljetten hadden ook al 'erflaters' als thema. Doeve gebruikte voor zijn biljetten portretten van Joost van den Vondel (5 gulden), rechtsgeleerde Hugo de Groot (10 gulden), wetenschapper Christiaan Huygens (25 gulden), humanist Desiderius Erasmus (100 gulden) en schilder Rembrandt van Rijn (1000 gulden). Deze biljetten waren sinds 1950 in omloop, tot ze vervangen werden door de biljetten van Oxenaar.

Vondel, Hals, Sweelinck, De Ruyter, Spinoza, De Groot, Huygens, Erasmus en Van Rijn. Een dichter, twee schilders, twee filosofen, een componist, een zeeheld, een wetenschapper en een rechtsgeleerde. Dat zijn dus de 'erflaters' die de meeste indruk hebben gemaakt, of die het belangrijkste aan ons hebben nagelaten. Ik weet niet waarom zij wel gekozen zijn en waarom mensen als Piet Hein, Van Oldebarneveldt en Van Leeuwenhoek niet. Het is natuurlijk een hele eer als je portret wordt uitgekozen om een bankbiljet te sieren; misschien is dat nog wel een grotere eer dan dat er straatnamen naar je genoemd worden.

Straatnamen voor erflaters
Van de erflaters op de bankbiljetten is Rembrandt van Rijn het meest populair in straatnamenland. Er zijn in Nederland meer dan 200 straten naar hem genoemd. Dat is op zich niet zo vreemd, want hij is een van de beroemdste schilders en er zijn ook flink wat schilderswijken in ons land. Die populariteit van schilderswijken helpt Frans Hals aan een tweede plek op de lijst, met ruim 160 straatnamen. Daarna komen Michiel de Ruyter en Joost van den Vondel met ieder ongeveer 150 straatnamen, en Jan Pieterszoon Sweelinck met 110 straatnamen. Allemaal niet vreemd, want zeehelden, dichters en componisten zijn ook populaire thema's voor straatnaamgeving. Hugo de Groot en Desiderius Erasmus hebben ieder ongeveer 70 straatnamen, dan komt Christiaan Huygens, en Baruch Spinoza sluit de rij met 18 straatnamen.

Het is moeilijk om precies vast te stellen hoeveel straten er naar Christiaan Huygens zijn genoemd, want zijn vader Constantijn is ook nogal populair. Er zijn in Nederland meer dan 70 straten simpelweg naar 'Huygens' genoemd, zonder dat er een voornaam in de straatnaam zit, en de vraag is dus wie daar precies vernoemd is. De meeste ervan zijn naar vader Constantijn genoemd, zoals de Huygensweg in Nijmegen, en de Huygensstraten in Utrecht, Rotterdam en Den Haag. Maar de Huygensstraat in Hilversum is juist naar zoon Christiaan genoemd. Er zijn in totaal veel meer straten naar de vader genoemd dan naar de zoon. Maar de zoon heeft dan weer een eigen bankbiljet! (Om de verwarring compleet te maken, zijn er trouwens ook nog een paar straten genoemd naar schrijfster en feministe Cornélie Huygens. Naar wie zou de C. Huygensstraat in Heino genoemd zijn, denk je: naar Christiaan, Constantijn of Cornélie?)

Er zijn in Nederland twee steden waar alle negen erflaters een straatnaam hebben: Amsterdam en Hilversum. Utrecht en Den Haag lijken ze ook alle negen vernoemd te hebben, maar die steden hebben hun Huygensstraat net naar de verkeerde Huygens genoemd...

Reacties

De C. Huijgensstraat in Heino is op een industrieterrein naast de L.J. Costerstraat en de J.A. Leeghwaterstraat. Dus ik gok Christiaan.

Populaire posts van deze blog

Wat is de echte Monopoly-stad van Nederland? En waar ligt Ons Dorp?

Een tijd geleden heb ik al eens uitgelegd wie de straatnamen heeft gekozen voor het Nederlandse Monopoly-spel. De Nederlandse editie van het spel was de eerste waarin straatnamen uit verschillende steden werden gebruikt. Dus vroeg ik me af: is er misschien toch één stad te vinden die al die straatnamen heeft? Dan zouden ze daar mooi hun geheel eigen editie van het spel kunnen maken. Tijdens die zoektocht diende nog een tweede vraag zich aan: waar ligt Ons Dorp? Laten we eerst eens even kijken hoe bijzonder die straatnamen uit het Monopoly-spel eigenlijk zijn. In de top-10 met straatnamen die in het Nederland het meest voorkomen, staat één straat uit Monopoly: de Dorpsstraat . Die komt in Nederland 315 keer voor, van Aalsmeer tot Zwolle. De Brink komt 67 keer voor, van Almelo tot Zuidwolde. Op 43 plaatsen ligt een Steenstraat , van Alphen aan den Rijn tot in Zwolle. Dan komen we bij een bijzonder geval: de Houtstraat komt 32 keer voor in Nederland (van Almere tot Wolvega), maar vreemd

Wie heeft de straatnamen van Monopoly gekozen?

De Barteljorisstraat, Neude, A-Kerkhof en de Kalverstraat. Iedereen kent de straatnamen uit het Monopoly-spel. Maar waarom hebben nou juist deze straatnamen een plekje in het spel gekregen? Waarom heeft men uit Rotterdam niet de Weena of de Lijnbaan gekozen, en voor Amsterdam de P.C. Hooftstraat? En waarom zitten Haarlem en Arnhem er wel in, en Maastricht en Eindhoven niet? Wie heeft dat allemaal bedacht? Voor de geschiedenis van het spel gaan we even helemaal terug naar 1904. Elizabeth Magie vroeg toen patent aan op het bordspel ' The Landlord's Game '. Geïnspireerd door dat spel liet Charles Darrow in 1934 in eigen beheer 5000 exemplaren van het spel 'Monopoly' maken en die waren binnen een jaar verkocht. Toen toonde Parker Brothers interesse om het spel in de Verenigde Staten uit te geven. Zij verkochten binnen een jaar meer dan een miljoen exemplaren. De populariteit van het spel bleef niet onopgemerkt en de Engelse firma Waddington kocht in 1936 de rechten o

Wat is in Nederland de langste straat met één naam?

De Oudebildtdijk in de Friese gemeente Het Bildt wordt vaak de langste straat van Nederland genoemd. De straat loopt van Westhoek naar Oudebildtzijl en is volgens Google Maps in totaal 12,1 kilometer lang. Dat is best een eind inderdaad. Maar is het daarmee inderdaad de langste straat van Nederland? En meer specifiek: de langste straat die van begin tot eind dezelfde straatnaam heeft? Ik zal het maar meteen verklappen: dat is dus niet. Als je gaat zoeken naar 'langste straat van Nederland' kom je allerlei straatnamen tegen. Ik zag dat ergens iemand de Voorstraat in Dordrecht noemde, maar die is 'slechts' 1.200 meter en daarmee met afstand niet de langste. De Laan van Meerdervoort in Den Haag wordt ook vaak genoemd, maar die is met een lengte van 5.800 meter ook zeker niet de langste straat van Nederland. Hier en daar lijkt men dat door te hebben, want daar noemt men het specifiek de langste láán van Nederland. Ik vind gemakkelijke een paar straten die een stuk la

Wat zijn de regels voor nieuwe straatnamen?

Dorstige Smid , Mickey Mousestraat , Kerstomaatplantsoen . Tussen alle vragen die mensen me stellen over straatnamen, komen twee vragen iedere keer weer terug: wie bedenkt toch al die nieuwe straatnamen en wat voor regels gelden daarbij? Het vaststellen van straatnamen is een taak van de gemeente - het gebeurt in het algemeen door het College van B&W. Veel gemeentes hebben een speciale straatnaamcommissie, die advies uitbrengt aan het College. In de commissie zitten deskundigen met verschillende achtergronden, zoals een stadshistoricus en een stedenbouwkundige. De manier waarop in een gemeente de straatnamen worden vastgesteld, is vastgelegd in een 'Verordening Straatnaamgeving en huisnummering'. In die verordening kan een gemeente ook richtlijnen voor de straatnamen opnemen, maar dat is niet verplicht. Het kan ook zijn dat de straatnaamcommissie ongeschreven regels hanteert. Er is dus niet één vaste lijst met regels waar alle straatnamen in Nederland aan moeten vol