Van Busbaan naar Beneden Rijkersloot - over alle gewijzigde straatnamen van 2024

Er wordt de laatste jaren veel gediscussieerd over straatnamen. Helden waar ooit een straat naar genoemd is vallen van hun voetstuk omdat ze in verband worden gebracht met slavernij, fout waren in de oorlog of andere misstanden hebben begaan. In dat soort discussies wordt vaak ook geroepen dat de vernoemde personen geen straatnaam verdienen en de straat dus hernoemd zou moeten worden. "Ze pakken ons onze straatnamen af!", roepen anderen dan weer. Maar gemeentes houden er helemaal niet van om straten een andere naam te geven. Ik krijg regelmatig de vraag hoeveel straatnamen er in Nederland worden gewijzigd. Voor het antwoord op die vraag heb ik me eens verdiept in alle straatnaamwijzigingen van 2024.

Alle straatnamen van Nederland worden geregistreerd in de Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG). In dat bestand worden ook de wijzigingen bijgehouden. Bert Hubert stuurde me een bestand met al deze wijzigingen in de BAG-database (waarvoor veel dank!). Dat bestand vormt de basis voor dit verhaal. Voor mijn onderzoek heb ik gekeken naar alle wijzigingen die in 2024 in de BAG zijn gedaan. Ik heb alleen gekeken naar namen van straten (volgens de BAG van het type 'Weg'), en alle kunstwerken, waterwegen of administratieve gebieden dus buiten beschouwing gelaten. 

In 2024 zijn er in totaal 109 aanpassingen gedaan in 99 straatnamen; van enkele straten werd de naam binnen dat jaar meer dan eens gewijzigd. Die 109 aanpassingen heb ik opgedeeld in vier categorieën:

1. Er waren 48 aanpassingen waarbij een afkorting in de naam toch maar voluit werd geschreven, zoals v.d. voor van der of str voor straat.
2. Er waren 41 aanpassingen waarbij een klein slordigheidje werd hersteld, zoals een ontbrekend accent, een foute hoofdletter of een vergeten letter. 
3. Er waren 9 gevallen waar een kleine inhoudelijke wijziging werd gedaan, door een klein deel van een langere naam aan te passen. Daarvan ging het 4 keer om een aanpassing van het achtervoegsel van de straatnaam, bijvoorbeeld van -weg naar -dijk.
4. In 11 gevallen werd de naam van de straat compleet gewijzigd. Dat is dus in 10% van alle straatnaamwijzigingen. Bij 8 van de 11 gebeurde dat voordat de eerste bewoners kwamen.

Ik zal hierna wat uitgebreider op deze categorieën ingaan en er ook voorbeelden bij geven.

1. Liever voluit

Er waren in 2024 in totaal 48 straatnamen die werden gewijzigd door een afkorting in de naam voluit te schrijven. Zo werd bijvoorbeeld in Niekerk de naam Dokter K.L. vd Veenln gewijzigd in Dokter K.L. van der Veenlaan, met zowel de tussenvoegsels als het achtervoegsel voluit. En in Coevorden werd de Comm d Vos v Steenwijkln gewijzigd in Commissaris de Vos van Steenwijklaan. In bijna al deze gevallen was de lengte van de oude straatnaam tussen de 20 en de 24 karakters, en dat is niet toevallig. Om praktische redenen was het handig als straatnamen niet te lang waren. Dan was de hele straatnaam bijvoorbeeld altijd te zien achter het venster van een vensterenvelop en paste de naam ook op één regel in het telefoonboek. Bij de invoering van de Gemeentelijke Basisadministratie Persoonsgegevens (GBA) begin jaren negentig, volgden gemeentes het advies van de Bestuurlijke Overlegcommissie Overheidsinformatievoorziening (BOCO) voor het vaststellen van straatnamen van maximaal 24 tekens. Voor langere straatnamen werden speciale inkortingsregels opgesteld. Tegenwoordig spelen dat soort praktische overwegingen minder een rol. Gemeentes kiezen er daarom voor om voor de officiële registratie in de BAG de afgekorte namen weer voluit te schrijven.

In 2024 werd zowel in Silvolde, Terborg als Grathem de Pr Willem Alexanderstr hernoemd naar de voluite versie Prins Willem Alexanderstraat. Misschien kunnen ze er in 2025 nog voor zorgen dat Willem-Alexander netjes met een streepje tussen beide voornamen geschreven wordt.

2. Foutjes hersteld

Bij de registratie van straatnamen in de BAG worden nog weleens foutjes gemaakt. Dan staat er ineens een spatie te veel, een hoofdletter fout, een letter te weinig of een accent de verkeerde kant op. Van de 41 aanpassingen in deze categorie was de oorspronkelijke registratie in 15 gevallen ook al in 2024. In de andere gevallen kwam het foutje pas later aan het licht. De wijziging met de langste periode tussen de eerste vaststelling en de correctie vinden we in Godlinze: daar werd de Godlinze Oudedijk (uit 1964) afgelopen jaar dan eindelijk gewijzigd in Godlinzer Oudedijk.

Ik geef nog een paar voorbeelden:

• Zilverenmaan werd Zilveren maan (in Wolvega)
• leewalweg werd Leewalweg (in Exloo)
• Dokter C.Bakkerstraat werd Dokter C. Bakkerstraat (in Broek in Waterland)
• Cor Kuffelerstraat werd Cor van Kuffelerstraat (in Deventer)
• Schelte á Bolswertstraat werd Schelte à Bolswertstraat (in Bolsward)
• Het Meers werd De Meers (in Wierden)

Kijk maar even goed wat daar nou steeds gewijzigd is.

3. Inhoudelijke wijziging

Het komt ook voor dat men een straatnaam vaststelt en later besluit dat het inhoudelijk toch net niet helemaal klopt. Misschien dat dat ook slordigheidjes waren, maar ik noem ze hier toch apart. En omdat er in 2024 maar vijf wijzigingen zijn in deze categorie noem ik ze allemaal:

• Kleine huisjes worden groot: Zeshuisjes werd Zeshuizen (in Delfzijl)
• Misschien omdat Edzard weliswaar dokter was maar geen doctor: Dr. E.E. van der Laanstraat werd E.E. van der Laanstraat (in Rijnsburg)
• Een slot bleek eigenlijk een kasteel: Slot Schaesberg-laan werd Kasteel Schaesberg-laan (in Landgraaf)
• Jo had ook een meisjesnaam: Jo van Goghstraat werd Jo van Gogh-Bongerstraat (in Bussum)
• Ook rijkswegen hebben een naam, maar hoeven niet zo te heten: Rijksweg N34 werd N34 (in Emmen)

4. Nieuwe namen

En dan de straten die compleet nieuwe namen kregen. Het is interessant om te kijken waarom deze namen werden gewijzigd. Gemeentes houden er om allerlei redenen helemaal niet van om straatnamen te veranderen, zo heb ik eerder al eens uitgelegd.

In acht van de elf gevallen waarin een straat in 2024 een compleet nieuwe naam kreeg, ging het om namen die in het kader van een nieuwbouwproject waren vastgesteld en nog makkelijk konden worden aangepast. In de meeste gevallen was de bouw nog niet eens begonnen en waren er dus ook nog geen bewoners die met een adreswijziging opgezadeld zouden worden.

• Eind 2023 maakte de gemeente Westland de naam Nielssen Claesdreef bekend voor een nieuwe straat in een nieuwbouwproject in Monster. Daarop reageerde het Historisch Archief dat de vernoemde persoon eigenlijk Niesgen Claes heette. En de plaatselijke historische vereniging wist te vertellen dat het stuk grond dat deze Niesgen Claes in de 16e eeuw pachtte op een andere plek lag. Op de kaart van Kruikius uit 1712 stond op de plek van de nieuwe straat de naam Pastoorsblok en dát wordt nu de nieuwe straatnaam. 
• In 2023 werden voor de straten in het project De Blauwe Beek in Oploo de straatnamen Vlasstraat, Linnenweversstraat, Rootstraat en Repelstraat vastgesteld. Een jaar later werd de naam Vlasstraat al weer ingetrokken; de nieuwe straat werd bij de reeds bestaande Blauwstraat gevoegd en kreeg ook die naam.
• Vanwege een reconstructie en uitbreiding van een bedrijventerrein in Holten zijn er enkele straatnamen ingetrokken en nieuwe namen vastgesteld. Daarbij werd de naam van de Navigatieweg gewijzigd in Expeditieweg.
• Al in 2022 ontving de gemeente Utrecht het verzoek om de eerder vastgestelde namen Laan van Moskou en Plateau van Minsk te hernoemen vanwege de oorlog in Oekraïne. Dat verzoek werd in eerste instantie afgewezen, "omdat bestaande straten niet worden hernoemd" (het vaste argument van de gemeente bij dit soort verzoeken). In 2024 deden toekomstige bewoners van het Plateau van Minsk opnieuw het verzoek voor een andere straatnaam. Omdat het verzoek door meer dan de helft van de bewoners ondersteund werd, ging de gemeente overstag en stelde als nieuwe naam Plateau van Nicosia vast. Het verrassende is dat de Laan van Moskou de naam mocht houden, "omdat bestaande straten niet worden hernoemd".
• Begin 2024 besloot de gemeente Krimpenerwaard om in Stolwijk een nieuwe straat Bagijnhofstraat te noemen. Een week later maakte men daar al Begijnhof van. De vastgestelde naam leidde tot discussie, omdat er nooit een begijn in Stolwijk zou hebben gewoond. De gemeente besloot daarop om de naam te wijzigen in Badhuisstraat met een verwijzing naar het badhuis dat daar ooit stond.
• Op verzoek van de projectontwikkelaar is in Maassluis de straatnaam Loofhout gewijzigd in Kruin, een naam die ook al op de groslijst voor de wijk stond.
• Voor een straat in een nieuwbouwproject in Hazerswoude-Dorp stelde de gemeente de naam Droogmakerij vast. Dat besluit leverde allerlei reacties op: de oude Droogmakerij lag helemaal niet op deze plek maar een stuk naar het zuiden. De locatie van het bouwproject stond van oudsher bekend als Boterpolder. En dus werd de straatnaam binnen twee weken al gewijzigd in Boterpolder. 
• Voor een nieuwbouwproject op de plek waar al sinds 1934 een Markthal is, werd besloten om de straten naar kruiden en specerijen te noemen. Een makkelijk thema waar weinig discussie over mogelijk is. En daar was Amsterdam na wat straatnaamrelletjes wel aan toe. In april 2023 stelde de Amsterdamse B&W vast dat de stratengenoemd zouden worden naar o.a. peterselie, kurkuma, kruidnagel, basilicum, oregano en nootmuskaat. Over die laatste ontstond discussie, want er waren mensen die vonden dat nootmuskaat te veel herinnerde aan de VOC-tijd en met name het gewelddadige optreden van Jan Pieterszoon Coen op de Banda-eilanden. En dus werd - nog voordat met de bouw was begonnen - de Nootmuskaatstraat omgedoopt tot Mierikswortelstraat. (Ik schreef daar ooit al uitgebreider over.)

En dan blijven er nog drie straten over die al een tijdje onder een bepaalde naam bekend stonden, maar waar de gemeente nu toch reden zag om een nieuwe naam toe te kennen:

• De Hinsbergerweg in Sint Odiliënberg lag al vele jaren in het verlengde van de Putbroekerheiweg in Maria Hoop. In 2024 werd dit stuk weg van circa 100 meter omgedoopt tot Putbroekerheiweg zodat de hele weg nu één naam draagt.
• Na het overlijden van Jerome Dolmans in 2020 deed de De Broederschap van Schutterij St. Sebastianus in Herkenbosch het verzoek aan de gemeente om de Riemenweg te hernoemen tot Jerome Dolmanslaan. Volgens de broederschap had Dolmans als kasteelheer en eigenaar van enkele horecagelegenheden een belangrijke bijdrage aan de gemeente geleverd. Omdat er geen adressen zijn aan de Riemenweg zou die straat zonder al te veel problemen hernoemd moeten kunnen worden. De plaatselijke Heemkundevereniging was het er niet mee eens. De oude straatnaam verwees naar een kleine waterloop die nog maar weinig bekend was en het zou dus jammer zijn als die naam verdween. Ze merkten en passant op dat die waterloop Riemer was - met een r op het eind - en dat de straatnaam dus eigenlijk fout geschreven was. De gemeente besloot daarop dat de straatnaam niet correct was en daarmee was de weg vrij voor een compleet nieuwe naam.
• Na een lange aanloop met veel discussie is in juli 2024 de voormalige busbaan in Diemen Zuid geopend voor al het wegverkeer. De gemeente vroeg inwoners om mee te denken over een nieuwe naam voor de straat, want Busbaan volstond niet meer. Uit alle inzendingen werd de naam Beneden Rijkersloot gekozen, vanwege de ligging ten zuiden van een oude vaart, de Rijkersloot. Ten noorden ervan ligt ook al de Boven Rijkersloot.

Conclusie

Er wordt de laatste jaren veel gediscussieerd over straatnamen, maar worden er vaak straatnamen aangepast? Nou, dat valt eigenlijk wel mee. Van de ruim 250.000 straatnamen die we in Nederland hebben, is er in 2024 bij 99 namen daadwerkelijk iets aangepast. Daarvan ging het bij slechts 11 straatnamen om een compleet nieuwe naam, maar daarvan waren 8 straten nog in ontwikkeling. Uiteindelijk zijn er in een heel jaar 3 straten die al langer bestonden van naam veranderd. Aan geen van deze 3 straten woonde overigens iemand dus er waren daar geen bewoners die hun adres hebben hoeven wijzigen.