Doorgaan naar hoofdcontent

Waterwolf en Landleeuw - over straatnamen uit een gedicht van Vondel

Er zijn in Nederland ongeveer 150 straten naar Joost van de Vondel genoemd. Daarmee scoort Vondel net zo goed als De Ruyter en Van Gogh. Dat grote aantal is niet zo vreemd, want Vondel wordt gezien als de grootste Nederlandse dichter en toneelschrijver. Wist je dat er ook straten zijn genoemd naar woorden uit zijn werken? Waar je dus als het ware in zijn gedichten kunt wonen?

In 1641 schreef Vondel het gedicht Aenden Leevw van Hollant (Aan de leeuw van Holland). Het was een steunbetuiging voor de plannen van Jan Adriaanszoon Leeghwater om de Haarlemmermeer droog te leggen. Het wilde water was in die tijd maar moeilijk te beteugelen en bedreigde het omringende land. Er waren zelfs al enkele dorpen verzwolgen. In het gedicht stelt Vondel het water voor als een waterwolf - een begrip dat Leeghwater ook al gebruikte - die de Hollandse leeuw van binnenuit aanvalt. Het gedicht werd gebruikt op een kaart met de inpolderplannen van Jacob Bartelsz Vernis: Provisioneel concept ontwerp ende voorslach dienende tot de bedijckinge vande groote water meeren.

Aan de leeuw van Holland
Uitheemse vijanden te zitten in de veren,
  Te slingeren de staart grootmoedig over zee,
Is ijdel, als uw long, geslagen aan het teren,
  Inwendig vast vergaat en gij met hartewee
Zo deerlijk zucht en kucht en loost bij hele brokken
  Het rottend ingewand de keel uit, in de golf.
Wat baat het met uw klauw heel 't oost en west te plokken,
  Indien u bijt in 't hart deez' wrede waterwolf,
Nu uit om over u eerlang te triomferen.
  O, landleeuw, waak eens op en wek met enen schreeuw
Al 't veen: de Kennemers en Rijnlands oude heren
  Met d' Amstellanders op, tot noodhulp van hun leeuw.
Met sluite met een dijk dit dier dat u komt plagen.
  De windvorst vliege er met zijn molenwieken toe.
De snelle windvorst weet de waterwolf te jagen
  In zee, van waar hij u kwam knabbelen nimmer moe.
De veenboer zit en wenst deez' waterjacht te spoeien
  En 't veenwijf roept: "Hij ruimt! De landleeuw weidt op 't ruim
En zuigt zijn long gezond aan d' uiers van de koeien!"
  Zo wint de landleeuw land. Zo puurt hij goud uit schuim.

Goud puren uit schuim... wie wil dat nou niet? Dat vervelende, schuimende water moest vervangen worden door vruchtbare grond met gouden korenaren! Het zou alleen nog tweehonderd jaar duren voordat de droogmakerij werd uitgevoerd. In 1853 werd besloten om in de nieuwe polder twee dorpen aan te leggen: Kruisdorp en Venneperdorp. Vijftien jaar later werd Kruisdorp omgedoopt tot Hoofddorp en zo kennen we de plaats nog steeds. 

Waarom vertel ik dit allemaal? Welnu, in Hoofddorp is een wijkje (Bleesland) waar de straatnamen zijn geïnspireerd op bovenstaand gedicht van Vondel. Drie van de straatnamen komen rechtstreeks uit het gedicht: Landleeuw, Waterwolf en Windvorst. De andere twee straten sluiten aan bij het thema: Stormvloed en Golfslag. Vermoedelijk vond men de veenboer, veenwijf en molenwieken minder geschikt voor een straatnaam. (Een stuk ten zuiden van Hoofddorp ligt nabij Abbenes trouwens ook een boerderij die naar dit gedicht van Vondel genoemd is: Vondel's Landleeuw.)

Elders in Hoofddorp ligt de wijk Graan voor Visch. Het bijzondere aan die wijk is dat alle straten er dezelfde naam hebben en dat de huisnummers er oplopen van 13711 tot 19924. Dat leek ooit handig. De wijk is genoemd naar een oude boerderij die voorheen op die plek stond. Het was misschien nog toepasselijker geweest als ze de wijk niet Graan voor Visch maar Goud uit Schuim hadden genoemd.



Reacties

Anoniem zei…
jammer dat ze voor die andere straten niet die andere woorden gekozen hebben.
KL zei…
prachtig ja
Unknown zei…

De Waterwolf.
De geschiedenis van het Haarlemmermeer, gezongen door Kuipers en Kuipers en Co.
https://youtu.be/k39bF88Ej9Q

Populaire posts van deze blog

Wat is de echte Monopoly-stad van Nederland? En waar ligt Ons Dorp?

Een tijd geleden heb ik al eens uitgelegd wie de straatnamen heeft gekozen voor het Nederlandse Monopoly-spel. De Nederlandse editie van het spel was de eerste waarin straatnamen uit verschillende steden werden gebruikt. Dus vroeg ik me af: is er misschien toch één stad te vinden die al die straatnamen heeft? Dan zouden ze daar mooi hun geheel eigen editie van het spel kunnen maken. Tijdens die zoektocht diende nog een tweede vraag zich aan: waar ligt Ons Dorp? Laten we eerst eens even kijken hoe bijzonder die straatnamen uit het Monopoly-spel eigenlijk zijn. In de top-10 met straatnamen die in het Nederland het meest voorkomen, staat één straat uit Monopoly: de Dorpsstraat . Die komt in Nederland 315 keer voor, van Aalsmeer tot Zwolle. De Brink komt 67 keer voor, van Almelo tot Zuidwolde. Op 43 plaatsen ligt een Steenstraat , van Alphen aan den Rijn tot in Zwolle. Dan komen we bij een bijzonder geval: de Houtstraat komt 32 keer voor in Nederland (van Almere tot Wolvega), maar vreemd

Wie heeft de straatnamen van Monopoly gekozen?

De Barteljorisstraat, Neude, A-Kerkhof en de Kalverstraat. Iedereen kent de straatnamen uit het Monopoly-spel. Maar waarom hebben nou juist deze straatnamen een plekje in het spel gekregen? Waarom heeft men uit Rotterdam niet de Weena of de Lijnbaan gekozen, en voor Amsterdam de P.C. Hooftstraat? En waarom zitten Haarlem en Arnhem er wel in, en Maastricht en Eindhoven niet? Wie heeft dat allemaal bedacht? Voor de geschiedenis van het spel gaan we even helemaal terug naar 1904. Elizabeth Magie vroeg toen patent aan op het bordspel ' The Landlord's Game '. Geïnspireerd door dat spel liet Charles Darrow in 1934 in eigen beheer 5000 exemplaren van het spel 'Monopoly' maken en die waren binnen een jaar verkocht. Toen toonde Parker Brothers interesse om het spel in de Verenigde Staten uit te geven. Zij verkochten binnen een jaar meer dan een miljoen exemplaren. De populariteit van het spel bleef niet onopgemerkt en de Engelse firma Waddington kocht in 1936 de rechten o

Wat is in Nederland de langste straat met één naam?

De Oudebildtdijk in de Friese gemeente Het Bildt wordt vaak de langste straat van Nederland genoemd. De straat loopt van Westhoek naar Oudebildtzijl en is volgens Google Maps in totaal 12,1 kilometer lang. Dat is best een eind inderdaad. Maar is het daarmee inderdaad de langste straat van Nederland? En meer specifiek: de langste straat die van begin tot eind dezelfde straatnaam heeft? Ik zal het maar meteen verklappen: dat is dus niet. Als je gaat zoeken naar 'langste straat van Nederland' kom je allerlei straatnamen tegen. Ik zag dat ergens iemand de Voorstraat in Dordrecht noemde, maar die is 'slechts' 1.200 meter en daarmee met afstand niet de langste. De Laan van Meerdervoort in Den Haag wordt ook vaak genoemd, maar die is met een lengte van 5.800 meter ook zeker niet de langste straat van Nederland. Hier en daar lijkt men dat door te hebben, want daar noemt men het specifiek de langste láán van Nederland. Ik vind gemakkelijke een paar straten die een stuk la

Wat zijn de regels voor nieuwe straatnamen?

Dorstige Smid , Mickey Mousestraat , Kerstomaatplantsoen . Tussen alle vragen die mensen me stellen over straatnamen, komen twee vragen iedere keer weer terug: wie bedenkt toch al die nieuwe straatnamen en wat voor regels gelden daarbij? Het vaststellen van straatnamen is een taak van de gemeente - het gebeurt in het algemeen door het College van B&W. Veel gemeentes hebben een speciale straatnaamcommissie, die advies uitbrengt aan het College. In de commissie zitten deskundigen met verschillende achtergronden, zoals een stadshistoricus en een stedenbouwkundige. De manier waarop in een gemeente de straatnamen worden vastgesteld, is vastgelegd in een 'Verordening Straatnaamgeving en huisnummering'. In die verordening kan een gemeente ook richtlijnen voor de straatnamen opnemen, maar dat is niet verplicht. Het kan ook zijn dat de straatnaamcommissie ongeschreven regels hanteert. Er is dus niet één vaste lijst met regels waar alle straatnamen in Nederland aan moeten vol