Doorgaan naar hoofdcontent

Over mobilisatie, Belgen en Mata Hari - wat zien we van de Eerste Wereldoorlog terug in onze straatnamen?

De verhalen van de Tweede Wereldoorlog zie je op een heleboel plekken in onze straatnamen terug. Namen van bevrijders, verzetshelden en politici zijn in straatnamen vereeuwigd, en ik schreef ook al eens eens verhaal over de datums van gebeurtenissen waar met een straatnaam aan wordt herinnerd. De Tweede Wereldoorlog leverde ons zo honderden straatnamen op. Dit weekend werd het einde van de Eerste Wereldoorlog herdacht. En dus vroeg ik me af: zijn er straatnamen die ons nog herinneren aan personen of gebeurtenissen uit de Eerste Wereldoorlog? 

Een oproep op Twitter leverde de volgende reacties op:

  • "Wellicht dat de Mobilisatieweg in Clinge (Hulst), Zeeuws-Vlaanderen, aan de Eerste Wereldoorlog refereert." - Dat klinkt wel aannemelijk. Hoewel Nederland officieel onafhankelijk bleef, nam de oorlogsdreiging snel toe. Op 31 juli 1914 werd daarom tot algehele mobilisatie besloten. Er is ook een Mobilisatieweg in Heerenveen die al kort na de Eerste Wereldoorlog zo werd genoemd.
  • "In Groningen is een straat vernoemd naar Lodewijk Thomson, Kamerlid, militair, en eerste Nederlander die sneuvelde tijdens een vredesmissie. Hij stierf in AlbaniĂ« in 1914, tijdens de Balkanoorlog waar WO1 uit voortkwam." - Thomson is niet alleen in Groningen vernoemd, maar bijvoorbeeld ook in Den Haag en Vught.
  • "Cort van der Linden is in verschillende plaatsen vernoemd." - Pieter Cort van der Linden was van 1913 tot 1918 minister-president van Nederland. Hij voerde met zijn regering een krachtige neutrale politiek en hield daarmee Nederland buiten de Eerste Wereldoorlog. Er zijn in Nederland tientallen straten naar hem genoemd, waaronder in Amsterdam, Delft, Den Haag, Halfweg en Tilburg.
  • "In Sint Jansteen is de Verdunlaan, kan ook met WO1 te maken hebben." - Verdun is vooral bekend van de Slag om Verdun in 1916.
  • "De Belgenlaan in Amersfoort." - Deze weg voert naar het Belgenmonument. Dit gedenkteken werd aangeboden aan Amersfoort als dank voor de hulp verleend aan de vele Belgische vluchtelingen die in deze omgeving verbleven gedurende de Eerste Wereldoorlog. Op de plek in Nunspeet waar zich tijdens de Eerste Wereldoorlog een opvangkamp voor gevluchte Belgen bevond, ligt nu een buurt met de straatnamen Leopoldlaan, Fabiolalaan, Vlaanderenlaan en Boudewijnplantsoen.
  • "In Leeuwarden het Mata Hariplein." - Mata Hari was een danseres die in 1917 in Frankrijk ter dood werd veroordeeld op beschuldiging van spionage voor de Duitsers. Er is ook een Mata Harihof in Amsterdam.
  • "In Eindhoven werd in 1918 het Vredesplein gebouwd."
In Nederland zijn er bijvoorbeeld ook straten genoemd naar Willem Treub (die tijdens de Eerste Wereldoorlog minister van Landbouw en van Financiën was), Anthony Fokker (de Duitse luchtmacht gebruikte tijdens de Eerste Wereldoorlog veel Fokker-vliegtuigen), Frits) Koolhoven en Louis Blériot (een Nederlandsse en een Franse vliegtuigbouwer die juist vliegtuigen bouwden voor de geallieerden) en Jan Olieslagers (motorcoureur, maar vooral ook vliegenier in de Eerste Wereldoorlog). Je kunt je afvragen of hun rol tijdens de Eerste Wereldoorlog tot hun straatnaamvernoeming heeft geleid.

Alles bij elkaar zijn er nog steeds veel minder straatnamen die verwijzen naar de Eerste Wereldoorlog dan naar de Tweede Wereldoorlog. Het zelfde geldt bijvoorbeeld ook voor standbeelden en gedenktekens. Dat is natuurlijk niet vreemd als je bedenkt wat de rol van Nederland bij de Eerste Wereldoorlog was en zwaar hoe de Tweede Wereldoorlog in Nederland gevoerd en gevoeld is. Waarschijnlijk heeft de Tweede Wereldoorlog de Eerste Wereldoorlog ook wat uit ons collectieve geheugen verdrongen.

Oproep!
Zo'n lijst krijgt je niet makkelijk compleet. Weet jij nog meer straatnamen in Nederland die verwijzen naar personen of gebeurtenissen uit de Eerste Wereldoorlog? Laat het dan weten in de reacties onder dit verhaal.


Reacties

JB zei…
Laan 1914 in Amersfoort
Dinx zei…
Klopt! Die herinnert net als de Belgenlaan aan de Belgische vluchtelingen in Amersfoort.
GG zei…
Belgenlaan in Uden. De naam herinnert aan de duizenden Belgen die hier tijdens WO1 in een kamp zaten.
Dinx zei…
Ah, en dan hoort de nabijgelegden straat Vluchtoord er natuurlijk ook bij. (meer over Vluchtoord Uden)
Rob Essers zei…
Het Vredesplein lag in 1918 nog niet in Eindhoven. In een bericht in de Maasbode van 17 november 1918 stond:

"HERINNERINGEN AAN DEN OORLOG.
Men meldt ons:
Het gemeentebestuur van Woensel heeft in de nieuwe volksbuurt de volgende meer origineele dan mooie straatnamen ingevoerd: Mobilisatiestraat, Rantsoenstraat, Vredesplein, Distributiestraat, Crisisstraat, Annexatiestraat, Benedictusstraat, Staat-van-Belegstraat. Woningnoodsstraat."

In de opsomming ontbreekt de Wereldoorlogstraat. Niet alle straten herinneren aan de Eerste Wereldoorlog. Na de annexatie van Woensel per 1 januari 1920 werden bijna alle straatnamen vervangen door die van zeehelden. Alleen de namen Vredesplein en Benedictusstraat hielden stand.
Anoniem zei…
Volgens wikipedia liggen rond voormalig vluchtoord Nunspeet ook een aantal straten die verwijzen naar het Belgische koningshuis: https://nl.wikipedia.org/wiki/Vluchtoord_Nunspeet
Dinx zei…
@Rob: Dat is een mooie toevoeging - dankjewel.

@Sjoerd: Klopt. Die straten worden in mijn artikel ook genoemd.
Ton van den Hout zei…
In de stad Groningen: 'Engelse kamp'. Toevluchtsoord voor Engelse Soldaten in 1914.

Populaire posts van deze blog

Wat is de echte Monopoly-stad van Nederland? En waar ligt Ons Dorp?

Een tijd geleden heb ik al eens uitgelegd wie de straatnamen heeft gekozen voor het Nederlandse Monopoly-spel. De Nederlandse editie van het spel was de eerste waarin straatnamen uit verschillende steden werden gebruikt. Dus vroeg ik me af: is er misschien toch Ă©Ă©n stad te vinden die al die straatnamen heeft? Dan zouden ze daar mooi hun geheel eigen editie van het spel kunnen maken. Tijdens die zoektocht diende nog een tweede vraag zich aan: waar ligt Ons Dorp? Laten we eerst eens even kijken hoe bijzonder die straatnamen uit het Monopoly-spel eigenlijk zijn. In de top-10 met straatnamen die in het Nederland het meest voorkomen, staat Ă©Ă©n straat uit Monopoly: de Dorpsstraat . Die komt in Nederland 315 keer voor, van Aalsmeer tot Zwolle. De Brink komt 67 keer voor, van Almelo tot Zuidwolde. Op 43 plaatsen ligt een Steenstraat , van Alphen aan den Rijn tot in Zwolle. Dan komen we bij een bijzonder geval: de Houtstraat komt 32 keer voor in Nederland (van Almere tot Wolvega), maar vreemd...

Wat is in Nederland de langste straat met Ă©Ă©n naam?

De Oudebildtdijk in de Friese gemeente Het Bildt wordt vaak de langste straat van Nederland genoemd. De straat loopt van Westhoek naar Oudebildtzijl en is volgens Google Maps in totaal 12,1 kilometer lang. Dat is best een eind inderdaad. Maar is het daarmee inderdaad de langste straat van Nederland? En meer specifiek: de langste straat die van begin tot eind dezelfde straatnaam heeft? Ik zal het maar meteen verklappen: dat is dus niet. Als je gaat zoeken naar 'langste straat van Nederland' kom je allerlei straatnamen tegen. Ik zag dat ergens iemand de Voorstraat in Dordrecht noemde, maar die is 'slechts' 1.200 meter en daarmee met afstand niet de langste. De Laan van Meerdervoort in Den Haag wordt ook vaak genoemd, maar die is met een lengte van 5.800 meter ook zeker niet de langste straat van Nederland. Hier en daar lijkt men dat door te hebben, want daar noemt men het specifiek de langste lĂ¡Ă¡n van Nederland. Ik vind gemakkelijke een paar straten die een stuk la...

Waar ligt het geografisch middelpunt van Nederland?

Mijn zoon vroeg me waar precies het middelpunt van Nederland, want daar wil hij dan graag een keer met me naartoe. Nederland heeft aardig wat geografische middelpunten. Het is maar net hoe je definieert wat het middelpunt van een land is. Ik zet in dit verhaal een paar van die middelpunten op een rijtje - voor mijn zoon, maar natuurlijk ook voor jullie. (Voor dit verhaal kijk ik alleen naar het Europese deel van Nederland, zonder de Caribische eilanden; met die eilanden erbij ligt alles weer anders.) Uiterste punten Voordat ik een aantal middelpunten langsloop, noem ik hier eerst de geografische extremen van Nederland. Rottumerplaat - Het noordelijkst gelegen punt van Nederland ligt op Rottumerplaat. Locatie: 53.556485, 6.492520 Bad Nieuweschans - Het oostelijkste punt van Nederland ligt bij Bad Nieuweschans (Groningen). Om precies te zijn bij grenspaal 196, bij de grensovergang naar Duitsland. Locatie: 53.180299, 7.227509 Klein-Kuttingen - Het zuidelijkste punt van Nederland ligt ...

Wat zijn de meest populaire straatnamen van Nederland?

Pas vroeg iemand me naar welke personen in Nederland de meeste straatnamen zijn vernoemd. Mijn vermoeden werd bevestigd: dat zijn geen schilders of zeehelden, maar gewoon leden van het koningshuis. Dat bracht me tot de vraag: welke straatnamen komen eigenlijk het vaakst voor in Nederland? En hoe zit dat in andere landen? Dit is de top-10 met straatnamen die in het Nederland het meest voorkomen: 1. Kerkstraat 2. Schoolstraat 3. Molenstraat 4. Dorpsstraat 5. Molenweg 6. Julianastraat 7. Parallelweg 8. Nieuwstraat 9. Wilhelminastraat 10. Sportlaan Deze tien worden op de voet gevolgd door Industrieweg, Beatrixstraat, Kastanjelaan, Stationsweg, Eikenlaan, Markt, Prins Bernhardstraat, Emmastraat en Beukenlaan . Wat zien we aan dit lijstje? Het zijn allemaal bijzonder traditionele straatnamen met een verwijzing naar een bekend gebouw (kerk, school, molen, station), een bestemming of functie (dorp, parallelweg, sport, industrie, markt), het koningshuis (Juliana, Wilhelmina, B...