Doorgaan naar hoofdcontent

Over mobilisatie, Belgen en Mata Hari - wat zien we van de Eerste Wereldoorlog terug in onze straatnamen?

De verhalen van de Tweede Wereldoorlog zie je op een heleboel plekken in onze straatnamen terug. Namen van bevrijders, verzetshelden en politici zijn in straatnamen vereeuwigd, en ik schreef ook al eens eens verhaal over de datums van gebeurtenissen waar met een straatnaam aan wordt herinnerd. De Tweede Wereldoorlog leverde ons zo honderden straatnamen op. Dit weekend werd het einde van de Eerste Wereldoorlog herdacht. En dus vroeg ik me af: zijn er straatnamen die ons nog herinneren aan personen of gebeurtenissen uit de Eerste Wereldoorlog? 

Een oproep op Twitter leverde de volgende reacties op:

  • "Wellicht dat de Mobilisatieweg in Clinge (Hulst), Zeeuws-Vlaanderen, aan de Eerste Wereldoorlog refereert." - Dat klinkt wel aannemelijk. Hoewel Nederland officieel onafhankelijk bleef, nam de oorlogsdreiging snel toe. Op 31 juli 1914 werd daarom tot algehele mobilisatie besloten. Er is ook een Mobilisatieweg in Heerenveen die al kort na de Eerste Wereldoorlog zo werd genoemd.
  • "In Groningen is een straat vernoemd naar Lodewijk Thomson, Kamerlid, militair, en eerste Nederlander die sneuvelde tijdens een vredesmissie. Hij stierf in Albanië in 1914, tijdens de Balkanoorlog waar WO1 uit voortkwam." - Thomson is niet alleen in Groningen vernoemd, maar bijvoorbeeld ook in Den Haag en Vught.
  • "Cort van der Linden is in verschillende plaatsen vernoemd." - Pieter Cort van der Linden was van 1913 tot 1918 minister-president van Nederland. Hij voerde met zijn regering een krachtige neutrale politiek en hield daarmee Nederland buiten de Eerste Wereldoorlog. Er zijn in Nederland tientallen straten naar hem genoemd, waaronder in Amsterdam, Delft, Den Haag, Halfweg en Tilburg.
  • "In Sint Jansteen is de Verdunlaan, kan ook met WO1 te maken hebben." - Verdun is vooral bekend van de Slag om Verdun in 1916.
  • "De Belgenlaan in Amersfoort." - Deze weg voert naar het Belgenmonument. Dit gedenkteken werd aangeboden aan Amersfoort als dank voor de hulp verleend aan de vele Belgische vluchtelingen die in deze omgeving verbleven gedurende de Eerste Wereldoorlog. Op de plek in Nunspeet waar zich tijdens de Eerste Wereldoorlog een opvangkamp voor gevluchte Belgen bevond, ligt nu een buurt met de straatnamen Leopoldlaan, Fabiolalaan, Vlaanderenlaan en Boudewijnplantsoen.
  • "In Leeuwarden het Mata Hariplein." - Mata Hari was een danseres die in 1917 in Frankrijk ter dood werd veroordeeld op beschuldiging van spionage voor de Duitsers. Er is ook een Mata Harihof in Amsterdam.
  • "In Eindhoven werd in 1918 het Vredesplein gebouwd."
In Nederland zijn er bijvoorbeeld ook straten genoemd naar Willem Treub (die tijdens de Eerste Wereldoorlog minister van Landbouw en van Financiën was), Anthony Fokker (de Duitse luchtmacht gebruikte tijdens de Eerste Wereldoorlog veel Fokker-vliegtuigen), Frits) Koolhoven en Louis Blériot (een Nederlandsse en een Franse vliegtuigbouwer die juist vliegtuigen bouwden voor de geallieerden) en Jan Olieslagers (motorcoureur, maar vooral ook vliegenier in de Eerste Wereldoorlog). Je kunt je afvragen of hun rol tijdens de Eerste Wereldoorlog tot hun straatnaamvernoeming heeft geleid.

Alles bij elkaar zijn er nog steeds veel minder straatnamen die verwijzen naar de Eerste Wereldoorlog dan naar de Tweede Wereldoorlog. Het zelfde geldt bijvoorbeeld ook voor standbeelden en gedenktekens. Dat is natuurlijk niet vreemd als je bedenkt wat de rol van Nederland bij de Eerste Wereldoorlog was en zwaar hoe de Tweede Wereldoorlog in Nederland gevoerd en gevoeld is. Waarschijnlijk heeft de Tweede Wereldoorlog de Eerste Wereldoorlog ook wat uit ons collectieve geheugen verdrongen.

Oproep!
Zo'n lijst krijgt je niet makkelijk compleet. Weet jij nog meer straatnamen in Nederland die verwijzen naar personen of gebeurtenissen uit de Eerste Wereldoorlog? Laat het dan weten in de reacties onder dit verhaal.


Reacties

JB zei…
Laan 1914 in Amersfoort
Dinx zei…
Klopt! Die herinnert net als de Belgenlaan aan de Belgische vluchtelingen in Amersfoort.
GG zei…
Belgenlaan in Uden. De naam herinnert aan de duizenden Belgen die hier tijdens WO1 in een kamp zaten.
Dinx zei…
Ah, en dan hoort de nabijgelegden straat Vluchtoord er natuurlijk ook bij. (meer over Vluchtoord Uden)
Rob Essers zei…
Het Vredesplein lag in 1918 nog niet in Eindhoven. In een bericht in de Maasbode van 17 november 1918 stond:

"HERINNERINGEN AAN DEN OORLOG.
Men meldt ons:
Het gemeentebestuur van Woensel heeft in de nieuwe volksbuurt de volgende meer origineele dan mooie straatnamen ingevoerd: Mobilisatiestraat, Rantsoenstraat, Vredesplein, Distributiestraat, Crisisstraat, Annexatiestraat, Benedictusstraat, Staat-van-Belegstraat. Woningnoodsstraat."

In de opsomming ontbreekt de Wereldoorlogstraat. Niet alle straten herinneren aan de Eerste Wereldoorlog. Na de annexatie van Woensel per 1 januari 1920 werden bijna alle straatnamen vervangen door die van zeehelden. Alleen de namen Vredesplein en Benedictusstraat hielden stand.
Anoniem zei…
Volgens wikipedia liggen rond voormalig vluchtoord Nunspeet ook een aantal straten die verwijzen naar het Belgische koningshuis: https://nl.wikipedia.org/wiki/Vluchtoord_Nunspeet
Dinx zei…
@Rob: Dat is een mooie toevoeging - dankjewel.

@Sjoerd: Klopt. Die straten worden in mijn artikel ook genoemd.
Ton van den Hout zei…
In de stad Groningen: 'Engelse kamp'. Toevluchtsoord voor Engelse Soldaten in 1914.

Populaire posts van deze blog

Wat is de echte Monopoly-stad van Nederland? En waar ligt Ons Dorp?

Een tijd geleden heb ik al eens uitgelegd wie de straatnamen heeft gekozen voor het Nederlandse Monopoly-spel. De Nederlandse editie van het spel was de eerste waarin straatnamen uit verschillende steden werden gebruikt. Dus vroeg ik me af: is er misschien toch één stad te vinden die al die straatnamen heeft? Dan zouden ze daar mooi hun geheel eigen editie van het spel kunnen maken. Tijdens die zoektocht diende nog een tweede vraag zich aan: waar ligt Ons Dorp? Laten we eerst eens even kijken hoe bijzonder die straatnamen uit het Monopoly-spel eigenlijk zijn. In de top-10 met straatnamen die in het Nederland het meest voorkomen, staat één straat uit Monopoly: de Dorpsstraat . Die komt in Nederland 315 keer voor, van Aalsmeer tot Zwolle. De Brink komt 67 keer voor, van Almelo tot Zuidwolde. Op 43 plaatsen ligt een Steenstraat , van Alphen aan den Rijn tot in Zwolle. Dan komen we bij een bijzonder geval: de Houtstraat komt 32 keer voor in Nederland (van Almere tot Wolvega), maar vreemd

Wie heeft de straatnamen van Monopoly gekozen?

De Barteljorisstraat, Neude, A-Kerkhof en de Kalverstraat. Iedereen kent de straatnamen uit het Monopoly-spel. Maar waarom hebben nou juist deze straatnamen een plekje in het spel gekregen? Waarom heeft men uit Rotterdam niet de Weena of de Lijnbaan gekozen, en voor Amsterdam de P.C. Hooftstraat? En waarom zitten Haarlem en Arnhem er wel in, en Maastricht en Eindhoven niet? Wie heeft dat allemaal bedacht? Voor de geschiedenis van het spel gaan we even helemaal terug naar 1904. Elizabeth Magie vroeg toen patent aan op het bordspel ' The Landlord's Game '. Geïnspireerd door dat spel liet Charles Darrow in 1934 in eigen beheer 5000 exemplaren van het spel 'Monopoly' maken en die waren binnen een jaar verkocht. Toen toonde Parker Brothers interesse om het spel in de Verenigde Staten uit te geven. Zij verkochten binnen een jaar meer dan een miljoen exemplaren. De populariteit van het spel bleef niet onopgemerkt en de Engelse firma Waddington kocht in 1936 de rechten o

Wat is in Nederland de langste straat met één naam?

De Oudebildtdijk in de Friese gemeente Het Bildt wordt vaak de langste straat van Nederland genoemd. De straat loopt van Westhoek naar Oudebildtzijl en is volgens Google Maps in totaal 12,1 kilometer lang. Dat is best een eind inderdaad. Maar is het daarmee inderdaad de langste straat van Nederland? En meer specifiek: de langste straat die van begin tot eind dezelfde straatnaam heeft? Ik zal het maar meteen verklappen: dat is dus niet. Als je gaat zoeken naar 'langste straat van Nederland' kom je allerlei straatnamen tegen. Ik zag dat ergens iemand de Voorstraat in Dordrecht noemde, maar die is 'slechts' 1.200 meter en daarmee met afstand niet de langste. De Laan van Meerdervoort in Den Haag wordt ook vaak genoemd, maar die is met een lengte van 5.800 meter ook zeker niet de langste straat van Nederland. Hier en daar lijkt men dat door te hebben, want daar noemt men het specifiek de langste láán van Nederland. Ik vind gemakkelijke een paar straten die een stuk la

Wat zijn de regels voor nieuwe straatnamen?

Dorstige Smid , Mickey Mousestraat , Kerstomaatplantsoen . Tussen alle vragen die mensen me stellen over straatnamen, komen twee vragen iedere keer weer terug: wie bedenkt toch al die nieuwe straatnamen en wat voor regels gelden daarbij? Het vaststellen van straatnamen is een taak van de gemeente - het gebeurt in het algemeen door het College van B&W. Veel gemeentes hebben een speciale straatnaamcommissie, die advies uitbrengt aan het College. In de commissie zitten deskundigen met verschillende achtergronden, zoals een stadshistoricus en een stedenbouwkundige. De manier waarop in een gemeente de straatnamen worden vastgesteld, is vastgelegd in een 'Verordening Straatnaamgeving en huisnummering'. In die verordening kan een gemeente ook richtlijnen voor de straatnamen opnemen, maar dat is niet verplicht. Het kan ook zijn dat de straatnaamcommissie ongeschreven regels hanteert. Er is dus niet één vaste lijst met regels waar alle straatnamen in Nederland aan moeten vol