In discussies over het onderwijs in Nederland hoor je vaak dat leerlingen meer respect zouden moeten hebben voor leraren. Net als vroeger. Toen had je als leraar tenminste nog aanzien. En als hoofd van de school behoorde je tot de notabelen van het dorp, samen met de burgemeester, de dokter en de pastoor. Vroeger werden er ook regelmatig straten naar schoolmeesters genoemd - een duidelijk teken van waardering en respect.
Schoolmeesters zijn gewone mensen met gewone namen. Hoe kun je aan een straatnaam zien of die naar een meester genoemd is? Dat is het makkelijkst bij straatnamen die met 'Meester' beginnen. Daar hebben we er in Nederland nogal wat van. Ik doe even een willekeurige greep: de Meester Rijkensstraat (in Garmerwolde), de Meester Flapperlaan (in Franeker), de Meester Koehoornstraat (in Nieuw-Dordrecht), de Meester Schierbeekstraat (in Enschede), de Meester Kroezestraat (in Vollenhove), de Meester Helmesstraat (in Zeddam), de Meester Mierasstraat (in Beesd), de Meester Gielenplein (in Berghem), de Meester Nellenstraat (in Melderslo) en de Meester Ronckenstraat (in Arcen). En zo kan ik nog wel even doorgaan, want er zijn er genoeg. Oké, nog eentje dan: de Meester Pielagelaan in Hooglanderveen. Allemaal schoolmeesters met een eigen straatnaam.
In totaal zijn er in Nederland bijna vierhonderd straatnamen die met 'Meester' beginnen.
Die zijn echter niet allemaal naar schoolmeesters genoemd. Een deel is genoemd naar juristen met een meester-titel (zoals er ook straten naar ingenieurs zijn genoemd). Het gaat dan om juristen die in hun tijd een zeker aanzien genoten. In deze categorie meesters kom je bekende namen tegen zoals Thorbecke en Troelstra, en ook straatnamen met sjieke achternamen tegen zoals Vixseboxse, Halbe Binnerts en Hennequin. (De Meester Hennequinstraat in Oostburg is trouwens de enige 'Meester'-straat die ik heb gevonden in de hele provincie Zeeland, maar dat terzijde.)
Oude meesters
Terug naar de schoolmeesters. Als we de juristen niet meetellen, zijn er nog steeds opvallend veel straten die naar oude meesters zijn genoemd. De meesten deden hun werk ergens tussen 1800 en 1970. Meester Jan Rijkens was bijvoorbeeld van 1803 tot 1857 schoolhoofd in Wehe - dat is in totaal meer dan een halve eeuw. Meester Koehoorn zat vanaf 1895 bijna dertig jaar in het onderwijs in Nieuw-Dordrecht, en daarnaast was hij kerkvoogd en zat hij in vele besturen van verenigingen en fondsen. Meester Maurits Flapper was onderwijzer aan de rooms-katholieke jongensschool in Franeker, en van 1912 tot 1943 ook hoofd van die school. Daarnaast was hij nog een hele tijd voorzitter van de huishoudschool in Franeker en ook nog actief voor de gemeentelijke Handelsavondschool. Een leven voor het onderwijs dus. Meester Antoon Helmes was actief in het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog, daarna met allerlei functies lange tijd actief in het onderwijs, en tegelijk ook zeer actief in het lokale verenigingsleven.
En zo waren alle vernoemde meesters opvallend actief. Neem nou de andere meesters uit de lijst hierboven: Meester Schierbeek, Meester Nellen, Meester Roncken, Meester Pielage, Meester Kroeze en Meester Mieras... die waren allemaal hoofd van de lagere school in hun dorp. Sommigen waren wel dertig jaar lang hoofd van de school, en daarnaast bekleedden ze vaak ook allerlei maatschappelijke functies. Ook Meester Gielen (van het plein in Berghem) was zo iemand die naast zijn onderwijswerk veel deed voor de gemeenschap; toen zijn straatnaam in 2012 dreigde te verdwijnen, kwam de Heemkundevereniging van Berghem in actie waarna de straatnaam alsnog behouden bleef. Daar blijkt wel uit hoe geliefd deze meester was. Zo zijn er dus verspreid over het hele land nog veel meer. Er zijn ook wel straten naar schooljuffrouwen genoemd (zoals de Juffrouw Clewitsstraat in Nieuw-Roden), maar daar zijn er maar heel weinig van. Vroeger werden er nou eenmaal veel meer straatnamen naar mannen genoemd dan naar vrouwen.
Respect
Veel van de vernoemde schoolmeesters waren lange tijd hoofd van de plaatselijke school en hebben in die periode dus een groot deel van de bevolking voorbij zien komen in hun klas. Daarnaast waren ze vaak nog maatschappelijk betrokken en actief als hoofd van de toneelvereniging of het koor, als voorzitter van de sportvereniging, in de plaatselijke coöperatie of voor de kerk. Ja, met jarenlang zo veel inzet voor de gemeenschap dwing je natuurlijk respect af. En een eigen straatnaam.
In totaal zijn er in Nederland bijna vierhonderd straatnamen die met 'Meester' beginnen.
Die zijn echter niet allemaal naar schoolmeesters genoemd. Een deel is genoemd naar juristen met een meester-titel (zoals er ook straten naar ingenieurs zijn genoemd). Het gaat dan om juristen die in hun tijd een zeker aanzien genoten. In deze categorie meesters kom je bekende namen tegen zoals Thorbecke en Troelstra, en ook straatnamen met sjieke achternamen tegen zoals Vixseboxse, Halbe Binnerts en Hennequin. (De Meester Hennequinstraat in Oostburg is trouwens de enige 'Meester'-straat die ik heb gevonden in de hele provincie Zeeland, maar dat terzijde.)
Oude meesters
Terug naar de schoolmeesters. Als we de juristen niet meetellen, zijn er nog steeds opvallend veel straten die naar oude meesters zijn genoemd. De meesten deden hun werk ergens tussen 1800 en 1970. Meester Jan Rijkens was bijvoorbeeld van 1803 tot 1857 schoolhoofd in Wehe - dat is in totaal meer dan een halve eeuw. Meester Koehoorn zat vanaf 1895 bijna dertig jaar in het onderwijs in Nieuw-Dordrecht, en daarnaast was hij kerkvoogd en zat hij in vele besturen van verenigingen en fondsen. Meester Maurits Flapper was onderwijzer aan de rooms-katholieke jongensschool in Franeker, en van 1912 tot 1943 ook hoofd van die school. Daarnaast was hij nog een hele tijd voorzitter van de huishoudschool in Franeker en ook nog actief voor de gemeentelijke Handelsavondschool. Een leven voor het onderwijs dus. Meester Antoon Helmes was actief in het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog, daarna met allerlei functies lange tijd actief in het onderwijs, en tegelijk ook zeer actief in het lokale verenigingsleven.
En zo waren alle vernoemde meesters opvallend actief. Neem nou de andere meesters uit de lijst hierboven: Meester Schierbeek, Meester Nellen, Meester Roncken, Meester Pielage, Meester Kroeze en Meester Mieras... die waren allemaal hoofd van de lagere school in hun dorp. Sommigen waren wel dertig jaar lang hoofd van de school, en daarnaast bekleedden ze vaak ook allerlei maatschappelijke functies. Ook Meester Gielen (van het plein in Berghem) was zo iemand die naast zijn onderwijswerk veel deed voor de gemeenschap; toen zijn straatnaam in 2012 dreigde te verdwijnen, kwam de Heemkundevereniging van Berghem in actie waarna de straatnaam alsnog behouden bleef. Daar blijkt wel uit hoe geliefd deze meester was. Zo zijn er dus verspreid over het hele land nog veel meer. Er zijn ook wel straten naar schooljuffrouwen genoemd (zoals de Juffrouw Clewitsstraat in Nieuw-Roden), maar daar zijn er maar heel weinig van. Vroeger werden er nou eenmaal veel meer straatnamen naar mannen genoemd dan naar vrouwen.
Respect
Veel van de vernoemde schoolmeesters waren lange tijd hoofd van de plaatselijke school en hebben in die periode dus een groot deel van de bevolking voorbij zien komen in hun klas. Daarnaast waren ze vaak nog maatschappelijk betrokken en actief als hoofd van de toneelvereniging of het koor, als voorzitter van de sportvereniging, in de plaatselijke coöperatie of voor de kerk. Ja, met jarenlang zo veel inzet voor de gemeenschap dwing je natuurlijk respect af. En een eigen straatnaam.
Reacties
Groet,
Bert