Doorgaan naar hoofdcontent

Mannen hebben meer straatnamen dan vrouwen... dus: vrouwen in alle straten!

Regelmatig komt ergens de vraag voorbij waarom veel meer straatnamen naar mannen zijn genoemd dan naar vrouwen. Dat is toch helemaal niet eerlijk? Tja, het lijkt inderdaad niet helemaal eerlijk, maar het is wel eenvoudig te verklaren. En er is ook wel wat aan te doen.

Eind vorig jaar was bijvoorbeeld in het nieuws dat de PvdA in Amsterdam vond dat er te weinig straten met vrouwennamen waren in de hoofdstad. Een schande, zo werd gesteld, en dus stelde men meteen voor om in een van de nieuwe woonwijken een 'Vergeten Vrouwenbuurt' in te richten met alleen maar vrouwenstraatnamen. Er werden meteen wat namen genoemd: Beppie Versluys (de eerste vrouwelijke vliegenier in Nederland), kunstverzamelaar Helene Kröller-Müller, verzetsheld Hannie Schaft of de politica Ien Dales. Stuk voor stuk vrouwen die wel een straatnaam verdienen.

Vrouwen hebben een flinke achterstand in straatnamenland, en dat is helemaal niet vreemd. Straatnamen verwijzen immers altijd naar het verleden en in het verleden waren de toonaangevende beroepen vaak nog typische mannenberoepen. Dat kun je eerlijk vinden of niet, maar op die manier geven de straatnamen een afspiegeling van onze geschiedenis. Veelgebruikte thema's voor de straatnaamgeving zijn staatslieden, klassieke componisten, zeehelden en schilders, en dat zijn ook allemaal beroepen die vroeger veel minder vaak door vrouwen werden vervuld dan door mannen. In veel plaatsen werden (en worden) lokale bestuurders zoals burgemeesters en wethouders geëerd met een straatnaam, en dat waren nou eenmaal ook vaak mannen.

Vrouwen die wél al vroeg opvielen of uitblonken, kregen overigens ook niet altijd de straatnamen die ze verdienden. Judith Leyster - de bekendste vrouwelijke schilder uit de Gouden Eeuw - moet het in Nederland bijvoorbeeld doen met een stuk of vijftien straatnamen en dat zijn er véél minder dan haar mannelijke tijdgenoten zoals Meindert Hobbema, Gerard Dou en Govert Flinck. Het koninklijk huis is een van de weinige thema's dat in een plaats meer straatnamen voor vrouwen dan voor mannen op kan leveren, met straatnamen voor Emma, Wilhelmina, Beatrix, Irene, Margriet, Christina, Máxima, Amalia, Alexia en Ariane. Maar dat compenseert in aantallen nauwelijks voor het ontbreken van vrouwennamen bij andere thema's.

Tijden veranderen
Tegenwoordig werken er veel meer vrouwen in functies die vroeger nog typische mannenberoepen waren. Eerder deze week was nog in het nieuws dat Nederland in vergelijking met andere Europese landen relatief veel vrouwelijke ministers heeft. Er zijn bijvoorbeeld ook steeds meer vrouwelijke burgemeesters, en dus zijn er ook steeds meer straatnamen die naar vrouwelijke burgemeesters zijn genoemd. Ien Dales - die in Amsterdam ook als voorbeeld werd genoemd - was staatssecretaris, minister en ook nog even burgemeester van Nijmegen en naar haar zijn inmiddels een aantal straatnamen genoemd. In Nijmegen ligt bijvoorbeeld een Burgemeester Daleslaan.

De inhaalrace is al een hele tijd geleden ingezet. In de Amstelveense wijk Kostverloren ligt bijvoorbeeld al vijftig jaar een buurt waar alle straten naar vrouwen zijn genoemd. Dat ging wel nog een beetje geforceerd, want tussen de straten voor de Nederlandse vrouwen Rie Cramer, Else Mauhs, Suze Groeneweg en Saskia van Uylenburgh (respectievelijk een schrijfster, een actrice, een Tweede Kamerlid en de vrouw van Rembrandt) liggen ook straten voor Florence Nightingale, Cleopatra, Jeanne d'Arc en Diana (een Britse verpleegster uit de Krimoorlog, een Egyptische koningin, een Franse heilige en de godin van de jacht). Dat is nogal een allegaartje, waarbij het vrouw-zijn het enige bindende element is. Dat natuurlijk kan mooier, want er zijn genoeg thema's te bedenken waarmee je hele wijken kunt vullen met straten die alleen maar naar vrouwen zijn genoemd. Dat blijkt vanzelf als we de bestaande wijken met vrouwenstraatnamen bestuderen in steden zoals Leiden, Hoofddorp en Zutphen. Daar liggen tientallen straten met namen die genoemd zijn naar bekende vrouwelijke politici, schrijfsters, actrices, kunstenaressen en feministes. Er komen namen voorbij van bijvoorbeeld Marga Klompé, Nienke van Hichtum, Fien de la Mar en Aletta Jacobs. 'Feministes', dat is sowieso wel een thema waarbij je veel meer vrouwennamen zult vinden dan mannennamen...

Er komen ook steeds nieuwe thema's bij. De laatste decennia worden bijvoorbeeld steeds vaker straten naar sporthelden genoemd. Dat is een thema waarin de vrouwen niet bij de mannen achterblijven. Natuurlijk zijn er straten genoemd naar mannelijke sporthelden zoals Anton Geesink, Ard Schenk en Bep van Klaveren, maar er zijn misschien nog wel meer straten genoemd naar vrouwelijke sporthelden zoals Rie Mastenbroek, Fanny Blankers-Koen, Sjoukje Dijkstra, Ada Kok, Anky van Grunsven en Ranomi Kromowidjojo. En zo zijn nog wel meer thema's waarin vrouwen tegenwoordig goed vertegenwoordigd zijn.

Het komt allemaal goed
Straatnamen volgen de ontwikkelingen in de maatschappij en het zal vanzelf wel goedkomen met die vrouwenstraatnamen, ook zonder dat er wijken speciaal met straatnamen voor 'Vergeten Vrouwen' worden ingericht. Maar dan gaat het wel héél lang duren. Eén zo'n vrouwenwijk in je stad is ook niet genoeg om de volledige achterstand op de mannenstraatnamen weg te werken. Het is dus goed als gemeentes er extra aandacht voor hebben.

Terug naar Amsterdam. Daar komt voorlopig geen 'vergetenvrouwenbuurt', maar burgemeester Van der Laan heeft beloofd om 'vaker naar vrouwen te kijken'. Het Meertens Instituut creëerde inmiddels ook een heuse stageplek voor het project 'Vrouwen in de straatnamen van Amsterdam'. En in Slotervaart in Amsterdam ligt sinds kort ook een Kröller-Müllerpark. Het komt dus helemaal goed met die vrouwen in Amsterdam.

Reacties

Anoniem zei…
Hahaha. En dan gaan over honderd jaar de mannen zeker klagen dat er teveel straatnamen naar vrouwen zijn genoemd. :)
Anoniem zei…
In Pijnacker hebben we zelfs een straat "Vrouwenrecht". Ik weet niet of dat iets met aanrecht van doen heeft....
Anoniem zei…
De wijk rond Vrouwenrecht (postcode 2642 AA t/m 2642 DR) in Pijnacker bestaat uit straten met namen van bekende vrouwen.
Anoniem zei…
Ik heb even op de kaart van Pijnacker gekeken. Een van de straten in die wijk heet "Freule Wttewaall van Stoetwegensingel". Dat kun je de bewoners toch niet aandoen?!
Dinx zei…
Dank, Anoniem. Er is inmiddels een heel artikel over de Freule Wttewaall van Stoetwegensingel in Pijnacker (en andere straatnamen met 'Wttewaall' erin).

Populaire posts van deze blog

Wat is de echte Monopoly-stad van Nederland? En waar ligt Ons Dorp?

Een tijd geleden heb ik al eens uitgelegd wie de straatnamen heeft gekozen voor het Nederlandse Monopoly-spel. De Nederlandse editie van het spel was de eerste waarin straatnamen uit verschillende steden werden gebruikt. Dus vroeg ik me af: is er misschien toch één stad te vinden die al die straatnamen heeft? Dan zouden ze daar mooi hun geheel eigen editie van het spel kunnen maken. Tijdens die zoektocht diende nog een tweede vraag zich aan: waar ligt Ons Dorp? Laten we eerst eens even kijken hoe bijzonder die straatnamen uit het Monopoly-spel eigenlijk zijn. In de top-10 met straatnamen die in het Nederland het meest voorkomen, staat één straat uit Monopoly: de Dorpsstraat . Die komt in Nederland 315 keer voor, van Aalsmeer tot Zwolle. De Brink komt 67 keer voor, van Almelo tot Zuidwolde. Op 43 plaatsen ligt een Steenstraat , van Alphen aan den Rijn tot in Zwolle. Dan komen we bij een bijzonder geval: de Houtstraat komt 32 keer voor in Nederland (van Almere tot Wolvega), maar vreemd

Wie heeft de straatnamen van Monopoly gekozen?

De Barteljorisstraat, Neude, A-Kerkhof en de Kalverstraat. Iedereen kent de straatnamen uit het Monopoly-spel. Maar waarom hebben nou juist deze straatnamen een plekje in het spel gekregen? Waarom heeft men uit Rotterdam niet de Weena of de Lijnbaan gekozen, en voor Amsterdam de P.C. Hooftstraat? En waarom zitten Haarlem en Arnhem er wel in, en Maastricht en Eindhoven niet? Wie heeft dat allemaal bedacht? Voor de geschiedenis van het spel gaan we even helemaal terug naar 1904. Elizabeth Magie vroeg toen patent aan op het bordspel ' The Landlord's Game '. Geïnspireerd door dat spel liet Charles Darrow in 1934 in eigen beheer 5000 exemplaren van het spel 'Monopoly' maken en die waren binnen een jaar verkocht. Toen toonde Parker Brothers interesse om het spel in de Verenigde Staten uit te geven. Zij verkochten binnen een jaar meer dan een miljoen exemplaren. De populariteit van het spel bleef niet onopgemerkt en de Engelse firma Waddington kocht in 1936 de rechten o

Wat is in Nederland de langste straat met één naam?

De Oudebildtdijk in de Friese gemeente Het Bildt wordt vaak de langste straat van Nederland genoemd. De straat loopt van Westhoek naar Oudebildtzijl en is volgens Google Maps in totaal 12,1 kilometer lang. Dat is best een eind inderdaad. Maar is het daarmee inderdaad de langste straat van Nederland? En meer specifiek: de langste straat die van begin tot eind dezelfde straatnaam heeft? Ik zal het maar meteen verklappen: dat is dus niet. Als je gaat zoeken naar 'langste straat van Nederland' kom je allerlei straatnamen tegen. Ik zag dat ergens iemand de Voorstraat in Dordrecht noemde, maar die is 'slechts' 1.200 meter en daarmee met afstand niet de langste. De Laan van Meerdervoort in Den Haag wordt ook vaak genoemd, maar die is met een lengte van 5.800 meter ook zeker niet de langste straat van Nederland. Hier en daar lijkt men dat door te hebben, want daar noemt men het specifiek de langste láán van Nederland. Ik vind gemakkelijke een paar straten die een stuk la

Wat zijn de regels voor nieuwe straatnamen?

Dorstige Smid , Mickey Mousestraat , Kerstomaatplantsoen . Tussen alle vragen die mensen me stellen over straatnamen, komen twee vragen iedere keer weer terug: wie bedenkt toch al die nieuwe straatnamen en wat voor regels gelden daarbij? Het vaststellen van straatnamen is een taak van de gemeente - het gebeurt in het algemeen door het College van B&W. Veel gemeentes hebben een speciale straatnaamcommissie, die advies uitbrengt aan het College. In de commissie zitten deskundigen met verschillende achtergronden, zoals een stadshistoricus en een stedenbouwkundige. De manier waarop in een gemeente de straatnamen worden vastgesteld, is vastgelegd in een 'Verordening Straatnaamgeving en huisnummering'. In die verordening kan een gemeente ook richtlijnen voor de straatnamen opnemen, maar dat is niet verplicht. Het kan ook zijn dat de straatnaamcommissie ongeschreven regels hanteert. Er is dus niet één vaste lijst met regels waar alle straatnamen in Nederland aan moeten vol