Doorgaan naar hoofdcontent

Straat, weg, plein, singel, dam, laan, pad, park, bolwerk, vest en twee bruggen. Allemaal Seis!

Het komt wel vaker voor dat er twee of drie straatnamen met een gelijk voorvoegsel bij elkaar in de buurt liggen. Een Leliestraat met een Leliedwarsstraat bijvoorbeeld, of een Kastanjesingel die uitkomt op een Kastanjeplein. In Middelburg gaan ze echter veel verder; daar liggen in één buurt meer dan tien straatnamen die allemaal met 'Seis' beginnen. Hoe komen ze daar nou weer bij?

De Seis-straten gebroederlijk bij elkaar in het noordwesten van de stad. Binnen de vestingwerken liggen de Seisstraat, de Seisdam, het Seisplein, het Seisbolwerk, de Seisbinnenbrug en de Seisbuitenbrug. Het water rond de vesting heet Seisvest. En als je via de Seissingel het water over gaat, kom je bij de Seisweg, de Seislaan, het Seispad en het Seispark. Dat zijn twaalf Seis-namen bij elkaar! Het is bijna jammer dat ze niet ook nog een plekje hebben gevonden voor een Seisdijk of een Seisdreef. Op één van de punten van de vesting staat wel nog de oude Seismolen. En tot in 1845 stond op de plek van het Seisplein een eeuwenoude stadspoort: de Seispoort.


Het voorvoegsel 'Seis' verwijst naar het Seisambacht, de heerlijkheid die heel vroeger op deze plek lag. De straten met het voorvoegsel Seis lagen tegen het hof van de ambachtsheer aan. Er is wel eens geopperd dat de straatnamen zouden zijn afgeleid van iemand die 'Sijs' heette. Dat is een oude persoonsnaam die in de veertiende eeuw in Middelburg voorkwam. Die persoon zou dan de eerste eigenaar of bedijker van het ambacht kunnen zijn geweest. In zijn boek over straatnamen van Middelburg toont Taeke Stol aan dat Seis toch echt een aardrijkskundige naam moet zijn. Hij haalt een voorbeeld aan waarin wordt geschreven over "het huis op het Seijs".

Stol verklaart dat de naam zijn oorsprong vindt in de belasting die de gebruikers van een heerlijk recht aan hun ambachtsheer moesten betalen. Een van de rechten die de heer had, was het recht om grondbelasting te heffen (een beetje vergelijkbaar met onze ozb-belasting). Die belasting werd 'cijns' genoemd, een woord dat is afgeleid van het Latijnse woord 'census' dat 'schatting, taxatie' betekent. In het Middelnederlands kwam dat woord al voor in spellingsvarianten zoals 'tsins', 'tijns', 'sijns' en 'seis'. We zien het nu nog terug in ons woord 'accijns'. Het is eigenlijk wel logisch dat men het ambacht waar men seis aan moest betalen 'Seisambacht' ging noemen. En het is ook wel begrijpelijk dat men de straten rondom het hof van de ambachtsheer naar de naam van het ambacht ging noemen. En zo heeft Middelburg dus al eeuwen een hele verzameling Seis-straten.

Eigenlijk is het helemaal niet praktisch om in je stad zo veel straatnamen te hebben die op elkaar lijken. Stel je voor dat je met iemand in Middelburg hebt afgesproken, maar je herinnert je niet meer precies waar... je weet alleen nog dat de straatnaam met 'Seis' begon. Nou, dat is lekker zoeken. En zoiets geldt natuurlijk ook voor de pizzakoerier en de ambulance die snel op de juiste plek moeten zijn. Een straatnaamcommissie zou zoiets tegenwoordig dan ook niet bedenken. Het zijn echter allemaal historische namen uit een tijd dat dat soort argumenten nog helemaal niet meespeelden. En dat vind ik eigenlijk juist wel mooi.


(Met dank aan het Infocentrum van het Zeeuws Archief)

Reacties

Marieke zei…
Seisstraat klinkt een beetje als Zijstraat.
Wie een beetje verstand van het Zeeuws heeft, komt niet met een verklaring die op 'Sijs' met een lange ij teruggaat. Die wordt in het Zeeuws als een 'ie' uitgesproken, terwijl de korte ei 'gewoon' een ei is (eventueel een 'aai'). 'Sies' is nog steeds een Middelburgse achternaam, trouwens.
Rik Mars zei…
Waar de voorkant van straatnamen meestal het belangrijkste is (in een bomenwijk, rivierenwijk, enz) is bij de Seis-straten juist het achtervoegsel onderscheidend. Dit is dus dé straatnamenwijk van het land.
P. Seisveld zei…
Wat een leuk stuk! Het verhaal over die accijnzen kende ik nog niet.

Jan Moekotte zei…

Op de hoek van KLEIN VLAANDEREN - VOLDERIJLAAGTE in Middelburg ging, voor wie aandachtig keek, een stenen straatnaambordje schuil achter witte gevelverf.

De uitbater van het pand, handelaar in bric a brac, gaf me groen licht om de verf te verwijderen en het bordje aan het licht te brengen.

Daardoor is, sinds begin juli 2017, in Middelburg de SEISLAAGTE, een verdwenen straatnaam, terug in het stadsbeeld. Jammer dat ik hier geen foto kan plaatsen.

Dinx zei…
@Jan:
Klinkt als een mooie onthulling!

Populaire posts van deze blog

Wat is de echte Monopoly-stad van Nederland? En waar ligt Ons Dorp?

Een tijd geleden heb ik al eens uitgelegd wie de straatnamen heeft gekozen voor het Nederlandse Monopoly-spel. De Nederlandse editie van het spel was de eerste waarin straatnamen uit verschillende steden werden gebruikt. Dus vroeg ik me af: is er misschien toch één stad te vinden die al die straatnamen heeft? Dan zouden ze daar mooi hun geheel eigen editie van het spel kunnen maken. Tijdens die zoektocht diende nog een tweede vraag zich aan: waar ligt Ons Dorp? Laten we eerst eens even kijken hoe bijzonder die straatnamen uit het Monopoly-spel eigenlijk zijn. In de top-10 met straatnamen die in het Nederland het meest voorkomen, staat één straat uit Monopoly: de Dorpsstraat . Die komt in Nederland 315 keer voor, van Aalsmeer tot Zwolle. De Brink komt 67 keer voor, van Almelo tot Zuidwolde. Op 43 plaatsen ligt een Steenstraat , van Alphen aan den Rijn tot in Zwolle. Dan komen we bij een bijzonder geval: de Houtstraat komt 32 keer voor in Nederland (van Almere tot Wolvega), maar vreemd...

Wat is in Nederland de langste straat met één naam?

De Oudebildtdijk in de Friese gemeente Het Bildt wordt vaak de langste straat van Nederland genoemd. De straat loopt van Westhoek naar Oudebildtzijl en is volgens Google Maps in totaal 12,1 kilometer lang. Dat is best een eind inderdaad. Maar is het daarmee inderdaad de langste straat van Nederland? En meer specifiek: de langste straat die van begin tot eind dezelfde straatnaam heeft? Ik zal het maar meteen verklappen: dat is dus niet. Als je gaat zoeken naar 'langste straat van Nederland' kom je allerlei straatnamen tegen. Ik zag dat ergens iemand de Voorstraat in Dordrecht noemde, maar die is 'slechts' 1.200 meter en daarmee met afstand niet de langste. De Laan van Meerdervoort in Den Haag wordt ook vaak genoemd, maar die is met een lengte van 5.800 meter ook zeker niet de langste straat van Nederland. Hier en daar lijkt men dat door te hebben, want daar noemt men het specifiek de langste láán van Nederland. Ik vind gemakkelijke een paar straten die een stuk la...

Waar ligt het geografisch middelpunt van Nederland?

Mijn zoon vroeg me waar precies het middelpunt van Nederland, want daar wil hij dan graag een keer met me naartoe. Nederland heeft aardig wat geografische middelpunten. Het is maar net hoe je definieert wat het middelpunt van een land is. Ik zet in dit verhaal een paar van die middelpunten op een rijtje - voor mijn zoon, maar natuurlijk ook voor jullie. (Voor dit verhaal kijk ik alleen naar het Europese deel van Nederland, zonder de Caribische eilanden; met die eilanden erbij ligt alles weer anders.) Uiterste punten Voordat ik een aantal middelpunten langsloop, noem ik hier eerst de geografische extremen van Nederland. Rottumerplaat - Het noordelijkst gelegen punt van Nederland ligt op Rottumerplaat. Locatie: 53.556485, 6.492520 Bad Nieuweschans - Het oostelijkste punt van Nederland ligt bij Bad Nieuweschans (Groningen). Om precies te zijn bij grenspaal 196, bij de grensovergang naar Duitsland. Locatie: 53.180299, 7.227509 Klein-Kuttingen - Het zuidelijkste punt van Nederland ligt ...

Wat zijn de meest populaire straatnamen van Nederland?

Pas vroeg iemand me naar welke personen in Nederland de meeste straatnamen zijn vernoemd. Mijn vermoeden werd bevestigd: dat zijn geen schilders of zeehelden, maar gewoon leden van het koningshuis. Dat bracht me tot de vraag: welke straatnamen komen eigenlijk het vaakst voor in Nederland? En hoe zit dat in andere landen? Dit is de top-10 met straatnamen die in het Nederland het meest voorkomen: 1. Kerkstraat 2. Schoolstraat 3. Molenstraat 4. Dorpsstraat 5. Molenweg 6. Julianastraat 7. Parallelweg 8. Nieuwstraat 9. Wilhelminastraat 10. Sportlaan Deze tien worden op de voet gevolgd door Industrieweg, Beatrixstraat, Kastanjelaan, Stationsweg, Eikenlaan, Markt, Prins Bernhardstraat, Emmastraat en Beukenlaan . Wat zien we aan dit lijstje? Het zijn allemaal bijzonder traditionele straatnamen met een verwijzing naar een bekend gebouw (kerk, school, molen, station), een bestemming of functie (dorp, parallelweg, sport, industrie, markt), het koningshuis (Juliana, Wilhelmina, B...