Doorgaan naar hoofdcontent

Sommige straatnamen zijn helemaal niet vreemd of beledigend!

Zo af en toe ontstaat er ineens discussie over een woord in het woordenboek van Van Dale. Dan vindt er iemand dat een bepaald woord helemaal niet gebruikt zou moeten worden, of dat de betekenis van het woord schunnig, beledigend of gewoon niet netjes is. 'Jood' bijvoorbeeld, of 'negerzoen'. Dergelijke discussies laaien ook af en toe op over straatnamen.

Nikker of ikker?
In Delft struikelen bijvoorbeeld wel eens mensen over de straatnaam Nickersteeg, in het oude centrum van de stad. Hoe kun je nou een straat naar een nikker noemen, want 'nikker' is toch een beledigende aanduiding voor een neger? De steeg in Delft is echter helemaal niet naar nikkers of negers genoemd. De straatnaam kwam in 1614 al voor als 'den Ickersteeg'; de straat is dus genoemd naar een ikker. Om discussie te voorkomen heeft men op een gegeven moment maar een verklaring van de naam toegevoegd in een onderschrift op het straatnaambord: "1614 den Ickersteeg, naar "ikker" (vlgs. de Germaanse mythologie een watergeest"). Met dat onderschift kan menige discussie in de kiem worden gesmoord. (Leuk detail is trouwens dat 'ikker' etymologisch is afgeleid van het woord 'nikker' dat al in de veertiende eeuw in het Nederlands voorkwam in de betekenis 'watergeest'. In de loop der tijd is die n weggevallen, doordat men dacht dat het over 'n ikker ging. Men liet het lidwoord weg en hield de 'ikker' over. Het woord 'nikker' in de betekenis 'neger' is overigens afgeleid van het Amerikaanse 'nigger' en 'negro'.)

Pijpen op straat?
Bij straatnamen die controversieel zouden kunnen lijken, gebruikt men wel vaker een onderschrift om aan te geven dat de naam helemaal niet zo controversieel is als je zou kunnen denken. In Enschede lopen regelmatig jongelui gniffelend door de Pijpenstraat, die ook daar in het oude centrum ligt. Ze moeten waarschijnlijk denken aan een bepaalde, niet nader te noemen seksuele handeling, maar daar heeft die straatnaam helemaal niks mee te maken. Ook hier heeft het straatnaambord voor de duidelijkheid een onderschrift gekregen: "Oude benaming ontleend aan de hoge schoorsteenpijp van de voormalige fabriek van de Fa. Gerh. Jannink en Zn. welke vroeger aan deze straat stond". Ook weer een straatnaam waar een stuk geschiedenis achter schuilgaat dus. De naam dateert uit 1899 en in die tijd had het woord 'pijpen' nog geen seksuele bijbetekenis - dat zou nog minstens vijftig jaar duren.

Turk en Onrust?
In 2003 ontstond in Zwijndrecht een discussie toen de schrijver Mohammed Benzakour van de gemeente eiste dat de straatnaam Turk gewijzigd zou worden. Volgens Benzakour - zelf Marokkaan - ging er van die straatnaam "een beledigende, aanstootgevende werking uit naar de Turkse gemeenschap". De bewoners van de straat, toevallig vooral Turken, hadden volgens hem meer last dan plezier van de naam. De gemeente Zwijndrecht weigerde echter om aan de naamsverandering mee te werken. Ook deze straatnaam heeft een historische achtergrond; 'Turk' was de naam van een tuinbedrijf dat ooit op deze plek was gevestigd. De straat komt uit op een straat met de naam Onrust, die is genoemd naar tuindersbedrijf Onrust. Veel Turken vonden het juist ook wel bijzonder dat ze in de Turk konden wonen. De straatnaam werd dus niet veranderd, maar de gemeente besloot wel een onderschrift toe te voegen aan het straatnaambord: "voormalige Zwijndrechtse tuinderij". Een dergelijk onderschrift werd ook in de straat Onrust toegevoegd. Daarmee kwam er dus weer een eind aan de onrust.

Het is nu moeilijk voor te stellen, maar misschien krijgen woorden zoals 'kerk', 'molen' of 'dorp' over honderd jaar ook een heel negatieve connotatie. Dan zal er ongetwijfeld veel discussie losbarsten over alle Kerkstraten, Molenstraten en Dorpsstraten in het land. Terwijl het nu nog van die nette namen zijn...


Reacties

Populaire posts van deze blog

Wat is de echte Monopoly-stad van Nederland? En waar ligt Ons Dorp?

Een tijd geleden heb ik al eens uitgelegd wie de straatnamen heeft gekozen voor het Nederlandse Monopoly-spel. De Nederlandse editie van het spel was de eerste waarin straatnamen uit verschillende steden werden gebruikt. Dus vroeg ik me af: is er misschien toch één stad te vinden die al die straatnamen heeft? Dan zouden ze daar mooi hun geheel eigen editie van het spel kunnen maken. Tijdens die zoektocht diende nog een tweede vraag zich aan: waar ligt Ons Dorp? Laten we eerst eens even kijken hoe bijzonder die straatnamen uit het Monopoly-spel eigenlijk zijn. In de top-10 met straatnamen die in het Nederland het meest voorkomen, staat één straat uit Monopoly: de Dorpsstraat . Die komt in Nederland 315 keer voor, van Aalsmeer tot Zwolle. De Brink komt 67 keer voor, van Almelo tot Zuidwolde. Op 43 plaatsen ligt een Steenstraat , van Alphen aan den Rijn tot in Zwolle. Dan komen we bij een bijzonder geval: de Houtstraat komt 32 keer voor in Nederland (van Almere tot Wolvega), maar vreemd

Wie heeft de straatnamen van Monopoly gekozen?

De Barteljorisstraat, Neude, A-Kerkhof en de Kalverstraat. Iedereen kent de straatnamen uit het Monopoly-spel. Maar waarom hebben nou juist deze straatnamen een plekje in het spel gekregen? Waarom heeft men uit Rotterdam niet de Weena of de Lijnbaan gekozen, en voor Amsterdam de P.C. Hooftstraat? En waarom zitten Haarlem en Arnhem er wel in, en Maastricht en Eindhoven niet? Wie heeft dat allemaal bedacht? Voor de geschiedenis van het spel gaan we even helemaal terug naar 1904. Elizabeth Magie vroeg toen patent aan op het bordspel ' The Landlord's Game '. Geïnspireerd door dat spel liet Charles Darrow in 1934 in eigen beheer 5000 exemplaren van het spel 'Monopoly' maken en die waren binnen een jaar verkocht. Toen toonde Parker Brothers interesse om het spel in de Verenigde Staten uit te geven. Zij verkochten binnen een jaar meer dan een miljoen exemplaren. De populariteit van het spel bleef niet onopgemerkt en de Engelse firma Waddington kocht in 1936 de rechten o

Wat is in Nederland de langste straat met één naam?

De Oudebildtdijk in de Friese gemeente Het Bildt wordt vaak de langste straat van Nederland genoemd. De straat loopt van Westhoek naar Oudebildtzijl en is volgens Google Maps in totaal 12,1 kilometer lang. Dat is best een eind inderdaad. Maar is het daarmee inderdaad de langste straat van Nederland? En meer specifiek: de langste straat die van begin tot eind dezelfde straatnaam heeft? Ik zal het maar meteen verklappen: dat is dus niet. Als je gaat zoeken naar 'langste straat van Nederland' kom je allerlei straatnamen tegen. Ik zag dat ergens iemand de Voorstraat in Dordrecht noemde, maar die is 'slechts' 1.200 meter en daarmee met afstand niet de langste. De Laan van Meerdervoort in Den Haag wordt ook vaak genoemd, maar die is met een lengte van 5.800 meter ook zeker niet de langste straat van Nederland. Hier en daar lijkt men dat door te hebben, want daar noemt men het specifiek de langste láán van Nederland. Ik vind gemakkelijke een paar straten die een stuk la

Wat zijn de regels voor nieuwe straatnamen?

Dorstige Smid , Mickey Mousestraat , Kerstomaatplantsoen . Tussen alle vragen die mensen me stellen over straatnamen, komen twee vragen iedere keer weer terug: wie bedenkt toch al die nieuwe straatnamen en wat voor regels gelden daarbij? Het vaststellen van straatnamen is een taak van de gemeente - het gebeurt in het algemeen door het College van B&W. Veel gemeentes hebben een speciale straatnaamcommissie, die advies uitbrengt aan het College. In de commissie zitten deskundigen met verschillende achtergronden, zoals een stadshistoricus en een stedenbouwkundige. De manier waarop in een gemeente de straatnamen worden vastgesteld, is vastgelegd in een 'Verordening Straatnaamgeving en huisnummering'. In die verordening kan een gemeente ook richtlijnen voor de straatnamen opnemen, maar dat is niet verplicht. Het kan ook zijn dat de straatnaamcommissie ongeschreven regels hanteert. Er is dus niet één vaste lijst met regels waar alle straatnamen in Nederland aan moeten vol