Tegenwoordig heeft iedere straat een vaste naam, maar dat was vroeger maar zelden zo. Voor straten waren vaak verschillende namen in omloop, en de namen konden in de loop der eeuwen ook nog best een paar keer veranderen. Dat is op zich helemaal niet zo vreemd als je bedenkt dat straten vroeger vaak werden genoemd naar hun bewoners, functie of omgeving. Want die kunnen in de loop der tijd makkelijker veranderen. Zo stond de Oudezijds Voorburgwal in Amsterdam ook ooit een tijdlang bekend als de Delftse Bierkaai of de Wortelmarkt. Maar Delfts bier en wortels worden daar tegenwoordig niet meer verscheept of verkocht. Islands of Meaning heeft nu al die historische straatnamen van Amsterdam op een mooie kaart gezet.
Het levert een interessante kaart van Amsterdam op, waar je op kunt zoeken waar een bepaalde oude straatnaam ligt of welke historische varianten er van een huidige straatnaam bekend zijn. Op de kaart kun je zien dat de Herengracht ooit ook Binnengracht of Achterburgwal werd genoemd. De Keizersgracht stond ook ooit bekend onder de naam Ierland. De Prinsengracht - nog een gracht verder - heeft blijkbaar nooit anders geheten. Om alle historische namen bij de huidige straatnamen te vinden, is gebruikgemaakt van de transportakten van voor 1811 uit het Stadsarchief Amsterdam. Als je daar zoekt naar aktes waar een bepaalde straatnaam in voorkomt, wordt van alle gevonden aktes zowel de huidige straatnaam als de 'straatnaam in bron' getoond.
De Wijde Heisteeg was voor een steeg blijkbaar nogal breed; hij werd daarom ook wel gewoon Wijdesteeg genoemd. Maar de breedte was niet het enige kenmerk dat werd gebruikt om de straat aan te duiden. In de loop der tijd werd de steeg ook Grote Heisteeg, Korte Heisteeg, Nieuwe Heisteeg en Oude Heisteeg genoemd. Grappig. Als ik je vertel dat de Oudezijds Kolk ooit Hoerenkolk werd genoemd en de Raadhuisstraat ooit ook Wijntjessteeg heette, kun je zelf wel bedenken wat zich daar vroeger heeft afgespeeld.
Oude functies
Je kunt uit die oude straatnamen mooi herleiden welke functies de straat in het verleden heeft gehad. Nabij het Centraal Station ligt aan het IJ bijvoorbeeld de straat Droogbak. Die naam kwam in het begin van de zeventiende eeuw al voor, en heeft te maken met de lakenwevers die daar hun lakens droogden. De straat is in het verleden ook aangeduid met de namen Brouwerskaai en Houttuinen. Aan die eerste kun je zien dat hier vroeger bier werd verscheept. En het terrein heeft ook gediend als houtopslagplaats, net als iets verderop aan de Haarlemmer Houttuinen. Dat de straat ooit Aan 't IJ - of simpelweg IJ - werd genoemd, is vanwege de ligging ook niet zo vreemd.
Al die verschillende straatnamen kunnen best in een bepaalde tijd naast elkaar in gebruik zijn geweest. Ik heb het niet verder uitgezocht, maar het is goed mogelijk dat de brouwers hun bier naar de Brouwerskaai reden, terwijl anderen daar tegelijkertijd hout ging halen aan de Houttuinen. Dat zal best af en toe verwarring hebben opgeleverd. Bij de historische straatnamen van de Willemsstraat staat behalve Fransepad en Goudsbloemgracht ook nog 'Goudsbloemgracht of Fransepad' vermeld. Dat komt waarschijnlijk uit een akte van een ambtenaar die ook even niet meer wist hoe hij de straat moest noemen.
De geschiedenis van prins Hendrik
Het langste lijstje met historische varianten vond ik bij de Prins Hendrikkade. Deze straatnaam werd in 1879 door de Amsterdamse gemeenteraad vastgesteld, kort na het overlijden van prins Hendrik. Daarmee gingen er in Ă©Ă©n klap aardig wat historische straatnamen verloren. Van west naar oost lagen daar namelijk voorheen de Haringpakkerij en Haringpakkerstoren (ontleend aan de haringhandel in de zestiende eeuw), Texelsekade (aanlegplaats van de schepen uit Texel), de Kampersteiger, de Teertuinen (ook wel Oude Teertuinen of Oudezijds Teertuinen, tot 1643 de plaats waar de teerkopers werkten), het Kamperhoofd (genoemd naar het bolwerk uit de zestiende eeuw), de Buitenkant (ook wel voluit Buitenkant van het Nieuwe Waalseiland, met aan de andere kant de Binnenkant), Nieuwe Waalseiland en de IJgracht. Ik gun prins Hendrik zijn kade van harte, maar het is toch eigenlijk wel jammer dat die historie zo geschiedenis is geworden.
Zelf kijken?
Wil je ook een straatnaam opzoeken of gewoon eens wat grasduinen? Bekijk dan zelf de kaart Historische straatnamen van Amsterdam.
Het levert een interessante kaart van Amsterdam op, waar je op kunt zoeken waar een bepaalde oude straatnaam ligt of welke historische varianten er van een huidige straatnaam bekend zijn. Op de kaart kun je zien dat de Herengracht ooit ook Binnengracht of Achterburgwal werd genoemd. De Keizersgracht stond ook ooit bekend onder de naam Ierland. De Prinsengracht - nog een gracht verder - heeft blijkbaar nooit anders geheten. Om alle historische namen bij de huidige straatnamen te vinden, is gebruikgemaakt van de transportakten van voor 1811 uit het Stadsarchief Amsterdam. Als je daar zoekt naar aktes waar een bepaalde straatnaam in voorkomt, wordt van alle gevonden aktes zowel de huidige straatnaam als de 'straatnaam in bron' getoond.
De Wijde Heisteeg was voor een steeg blijkbaar nogal breed; hij werd daarom ook wel gewoon Wijdesteeg genoemd. Maar de breedte was niet het enige kenmerk dat werd gebruikt om de straat aan te duiden. In de loop der tijd werd de steeg ook Grote Heisteeg, Korte Heisteeg, Nieuwe Heisteeg en Oude Heisteeg genoemd. Grappig. Als ik je vertel dat de Oudezijds Kolk ooit Hoerenkolk werd genoemd en de Raadhuisstraat ooit ook Wijntjessteeg heette, kun je zelf wel bedenken wat zich daar vroeger heeft afgespeeld.
Oude functies
Je kunt uit die oude straatnamen mooi herleiden welke functies de straat in het verleden heeft gehad. Nabij het Centraal Station ligt aan het IJ bijvoorbeeld de straat Droogbak. Die naam kwam in het begin van de zeventiende eeuw al voor, en heeft te maken met de lakenwevers die daar hun lakens droogden. De straat is in het verleden ook aangeduid met de namen Brouwerskaai en Houttuinen. Aan die eerste kun je zien dat hier vroeger bier werd verscheept. En het terrein heeft ook gediend als houtopslagplaats, net als iets verderop aan de Haarlemmer Houttuinen. Dat de straat ooit Aan 't IJ - of simpelweg IJ - werd genoemd, is vanwege de ligging ook niet zo vreemd.
Al die verschillende straatnamen kunnen best in een bepaalde tijd naast elkaar in gebruik zijn geweest. Ik heb het niet verder uitgezocht, maar het is goed mogelijk dat de brouwers hun bier naar de Brouwerskaai reden, terwijl anderen daar tegelijkertijd hout ging halen aan de Houttuinen. Dat zal best af en toe verwarring hebben opgeleverd. Bij de historische straatnamen van de Willemsstraat staat behalve Fransepad en Goudsbloemgracht ook nog 'Goudsbloemgracht of Fransepad' vermeld. Dat komt waarschijnlijk uit een akte van een ambtenaar die ook even niet meer wist hoe hij de straat moest noemen.
De geschiedenis van prins Hendrik
Het langste lijstje met historische varianten vond ik bij de Prins Hendrikkade. Deze straatnaam werd in 1879 door de Amsterdamse gemeenteraad vastgesteld, kort na het overlijden van prins Hendrik. Daarmee gingen er in Ă©Ă©n klap aardig wat historische straatnamen verloren. Van west naar oost lagen daar namelijk voorheen de Haringpakkerij en Haringpakkerstoren (ontleend aan de haringhandel in de zestiende eeuw), Texelsekade (aanlegplaats van de schepen uit Texel), de Kampersteiger, de Teertuinen (ook wel Oude Teertuinen of Oudezijds Teertuinen, tot 1643 de plaats waar de teerkopers werkten), het Kamperhoofd (genoemd naar het bolwerk uit de zestiende eeuw), de Buitenkant (ook wel voluit Buitenkant van het Nieuwe Waalseiland, met aan de andere kant de Binnenkant), Nieuwe Waalseiland en de IJgracht. Ik gun prins Hendrik zijn kade van harte, maar het is toch eigenlijk wel jammer dat die historie zo geschiedenis is geworden.
Zelf kijken?
Wil je ook een straatnaam opzoeken of gewoon eens wat grasduinen? Bekijk dan zelf de kaart Historische straatnamen van Amsterdam.
Reacties