Doorgaan naar hoofdcontent

Historische straatnamen van Amsterdam op de kaart

Tegenwoordig heeft iedere straat een vaste naam, maar dat was vroeger maar zelden zo. Voor straten waren vaak verschillende namen in omloop, en de namen konden in de loop der eeuwen ook nog best een paar keer veranderen. Dat is op zich helemaal niet zo vreemd als je bedenkt dat straten vroeger vaak werden genoemd naar hun bewoners, functie of omgeving. Want die kunnen in de loop der tijd makkelijker veranderen. Zo stond de Oudezijds Voorburgwal in Amsterdam ook ooit een tijdlang bekend als de Delftse Bierkaai of de Wortelmarkt. Maar Delfts bier en wortels worden daar tegenwoordig niet meer verscheept of verkocht. Islands of Meaning heeft nu al die historische straatnamen van Amsterdam op een mooie kaart gezet.

Het levert een interessante kaart van Amsterdam op, waar je op kunt zoeken waar een bepaalde oude straatnaam ligt of welke historische varianten er van een huidige straatnaam bekend zijn. Op de kaart kun je zien dat de Herengracht ooit ook Binnengracht of Achterburgwal werd genoemd. De Keizersgracht stond ook ooit bekend onder de naam Ierland. De Prinsengracht - nog een gracht verder - heeft blijkbaar nooit anders geheten. Om alle historische namen bij de huidige straatnamen te vinden, is gebruikgemaakt van de transportakten van voor 1811 uit het Stadsarchief Amsterdam. Als je daar zoekt naar aktes waar een bepaalde straatnaam in voorkomt, wordt van alle gevonden aktes zowel de huidige straatnaam als de 'straatnaam in bron' getoond.

De Wijde Heisteeg was voor een steeg blijkbaar nogal breed; hij werd daarom ook wel gewoon Wijdesteeg genoemd. Maar de breedte was niet het enige kenmerk dat werd gebruikt om de straat aan te duiden. In de loop der tijd werd de steeg ook Grote Heisteeg, Korte Heisteeg, Nieuwe Heisteeg en Oude Heisteeg genoemd. Grappig. Als ik je vertel dat de Oudezijds Kolk ooit Hoerenkolk werd genoemd en de Raadhuisstraat ooit ook Wijntjessteeg heette, kun je zelf wel bedenken wat zich daar vroeger heeft afgespeeld.

Oude functies
Je kunt uit die oude straatnamen mooi herleiden welke functies de straat in het verleden heeft gehad. Nabij het Centraal Station ligt aan het IJ bijvoorbeeld de straat Droogbak. Die naam kwam in het begin van de zeventiende eeuw al voor, en heeft te maken met de lakenwevers die daar hun lakens droogden. De straat is in het verleden ook aangeduid met de namen Brouwerskaai en Houttuinen. Aan die eerste kun je zien dat hier vroeger bier werd verscheept. En het terrein heeft ook gediend als houtopslagplaats, net als iets verderop aan de Haarlemmer Houttuinen. Dat de straat ooit Aan 't IJ - of simpelweg IJ - werd genoemd, is vanwege de ligging ook niet zo vreemd.

Al die verschillende straatnamen kunnen best in een bepaalde tijd naast elkaar in gebruik zijn geweest. Ik heb het niet verder uitgezocht, maar het is goed mogelijk dat de brouwers hun bier naar de Brouwerskaai reden, terwijl anderen daar tegelijkertijd hout ging halen aan de Houttuinen. Dat zal best af en toe verwarring hebben opgeleverd. Bij de historische straatnamen van de Willemsstraat staat behalve Fransepad en Goudsbloemgracht ook nog 'Goudsbloemgracht of Fransepad' vermeld. Dat komt waarschijnlijk uit een akte van een ambtenaar die ook even niet meer wist hoe hij de straat moest noemen.

De geschiedenis van prins Hendrik
Het langste lijstje met historische varianten vond ik bij de Prins Hendrikkade. Deze straatnaam werd in 1879 door de Amsterdamse gemeenteraad vastgesteld, kort na het overlijden van prins Hendrik. Daarmee gingen er in Ă©Ă©n klap aardig wat historische straatnamen verloren. Van west naar oost lagen daar namelijk voorheen de Haringpakkerij en Haringpakkerstoren (ontleend aan de haringhandel in de zestiende eeuw), Texelsekade (aanlegplaats van de schepen uit Texel), de Kampersteiger, de Teertuinen (ook wel Oude Teertuinen of Oudezijds Teertuinen, tot 1643 de plaats waar de teerkopers werkten), het Kamperhoofd (genoemd naar het bolwerk uit de zestiende eeuw), de Buitenkant (ook wel voluit Buitenkant van het Nieuwe Waalseiland, met aan de andere kant de Binnenkant), Nieuwe Waalseiland en de IJgracht. Ik gun prins Hendrik zijn kade van harte, maar het is toch eigenlijk wel jammer dat die historie zo geschiedenis is geworden.

Zelf kijken?
Wil je ook een straatnaam opzoeken of gewoon eens wat grasduinen? Bekijk dan zelf de kaart Historische straatnamen van Amsterdam.


Reacties

Anoniem zei…
Mooi. Bij de Henri Polaklaan vond ik nog meer historische varianten: 21. Maar die lijken wel meer op elkaar dan die je bij de Prins Hendrikkade hebt gevonden.
Unknown zei…
Helaas kan ik niet op de site van islands of meaning komen Access denied zegt de computer dan.

Populaire posts van deze blog

Wat is de echte Monopoly-stad van Nederland? En waar ligt Ons Dorp?

Een tijd geleden heb ik al eens uitgelegd wie de straatnamen heeft gekozen voor het Nederlandse Monopoly-spel. De Nederlandse editie van het spel was de eerste waarin straatnamen uit verschillende steden werden gebruikt. Dus vroeg ik me af: is er misschien toch Ă©Ă©n stad te vinden die al die straatnamen heeft? Dan zouden ze daar mooi hun geheel eigen editie van het spel kunnen maken. Tijdens die zoektocht diende nog een tweede vraag zich aan: waar ligt Ons Dorp? Laten we eerst eens even kijken hoe bijzonder die straatnamen uit het Monopoly-spel eigenlijk zijn. In de top-10 met straatnamen die in het Nederland het meest voorkomen, staat Ă©Ă©n straat uit Monopoly: de Dorpsstraat . Die komt in Nederland 315 keer voor, van Aalsmeer tot Zwolle. De Brink komt 67 keer voor, van Almelo tot Zuidwolde. Op 43 plaatsen ligt een Steenstraat , van Alphen aan den Rijn tot in Zwolle. Dan komen we bij een bijzonder geval: de Houtstraat komt 32 keer voor in Nederland (van Almere tot Wolvega), maar vreemd

Wat is in Nederland de langste straat met Ă©Ă©n naam?

De Oudebildtdijk in de Friese gemeente Het Bildt wordt vaak de langste straat van Nederland genoemd. De straat loopt van Westhoek naar Oudebildtzijl en is volgens Google Maps in totaal 12,1 kilometer lang. Dat is best een eind inderdaad. Maar is het daarmee inderdaad de langste straat van Nederland? En meer specifiek: de langste straat die van begin tot eind dezelfde straatnaam heeft? Ik zal het maar meteen verklappen: dat is dus niet. Als je gaat zoeken naar 'langste straat van Nederland' kom je allerlei straatnamen tegen. Ik zag dat ergens iemand de Voorstraat in Dordrecht noemde, maar die is 'slechts' 1.200 meter en daarmee met afstand niet de langste. De Laan van Meerdervoort in Den Haag wordt ook vaak genoemd, maar die is met een lengte van 5.800 meter ook zeker niet de langste straat van Nederland. Hier en daar lijkt men dat door te hebben, want daar noemt men het specifiek de langste lĂ¡Ă¡n van Nederland. Ik vind gemakkelijke een paar straten die een stuk la

Wie heeft de straatnamen van Monopoly gekozen?

De Barteljorisstraat, Neude, A-Kerkhof en de Kalverstraat. Iedereen kent de straatnamen uit het Monopoly-spel. Maar waarom hebben nou juist deze straatnamen een plekje in het spel gekregen? Waarom heeft men uit Rotterdam niet de Weena of de Lijnbaan gekozen, en voor Amsterdam de P.C. Hooftstraat? En waarom zitten Haarlem en Arnhem er wel in, en Maastricht en Eindhoven niet? Wie heeft dat allemaal bedacht? Voor de geschiedenis van het spel gaan we even helemaal terug naar 1904. Elizabeth Magie vroeg toen patent aan op het bordspel ' The Landlord's Game '. GeĂ¯nspireerd door dat spel liet Charles Darrow in 1934 in eigen beheer 5000 exemplaren van het spel 'Monopoly' maken en die waren binnen een jaar verkocht. Toen toonde Parker Brothers interesse om het spel in de Verenigde Staten uit te geven. Zij verkochten binnen een jaar meer dan een miljoen exemplaren. De populariteit van het spel bleef niet onopgemerkt en de Engelse firma Waddington kocht in 1936 de rechten o

Waar ligt het geografisch middelpunt van Nederland?

Mijn zoon vroeg me waar precies het middelpunt van Nederland, want daar wil hij dan graag een keer met me naartoe. Nederland heeft aardig wat geografische middelpunten. Het is maar net hoe je definieert wat het middelpunt van een land is. Ik zet in dit verhaal een paar van die middelpunten op een rijtje - voor mijn zoon, maar natuurlijk ook voor jullie. (Voor dit verhaal kijk ik alleen naar het Europese deel van Nederland, zonder de Caribische eilanden; met die eilanden erbij ligt alles weer anders.) Uiterste punten Voordat ik een aantal middelpunten langsloop, noem ik hier eerst de geografische extremen van Nederland. Rottumerplaat - Het noordelijkst gelegen punt van Nederland ligt op Rottumerplaat. Locatie: 53.556485, 6.492520 Bad Nieuweschans - Het oostelijkste punt van Nederland ligt bij Bad Nieuweschans (Groningen). Om precies te zijn bij grenspaal 196, bij de grensovergang naar Duitsland. Locatie: 53.180299, 7.227509 Klein-Kuttingen - Het zuidelijkste punt van Nederland ligt