Doorgaan naar hoofdcontent

Noord, oost, zuid, west - het verrassende verhaal van de Oosterlaan in Apeldoorn

Ik houd ervan als straatnamen 'kloppen'. Bijvoorbeeld dat als een plaats een Noorderstraat en een Westerstraat heeft, er ook een Oosterstraat en een Zuiderstraat liggen. En dat die dan natuurlijk ook ergens in het noorden, westen, oosten en zuiden liggen. Op zoek naar die zuivere kwartetten moet je goed uitkijken, want niet iedere Oosterlaan is wat je denkt dat-ie is...

Eerst iets over die kwartetten. Delft heeft bijvoorbeeld straten die Noordeinde, Oosteinde, Zuideinde en Westeinde heten. De eerste drie dateren van eeuwen geleden en liggen netjes ten noorden, oosten en zuiden van de oude binnenstad. Pas in de twintigste eeuw bedacht de gemeente dat er dan ook een Westeinde moest komen; die naam werd in 1956 gegeven aan een straat in een nieuwe wijk ten westen van de binnenstad. Ook in Meppel liggen een Noord-, Oost-, Zuid- en Westeinde. Zandvoort heeft een Noorder- Ooster-, Zuider- en Westerstraat rondom het oude centrum liggen. Oldenzaal heeft zo een Noord-, Oost-, Zuid- en Westwal; Krabbendijke heeft een Noord-, Oost-, Zuid- en Westweg; in Lochem liggen een Noorder- Ooster- Zuider- en Westerbleek; en in Leeuwarden hebben ze een Noorder-, Ooster-, Zuider- en Westersingel. En zo zijn er nog wel meer plaatsen met een zuiver kwartet. Allemaal mooi.

Zo netjes gaat het niet overal. In Nieuwegein liggen de Noorder- Ooster-, Zuider- en Westerstraat bijvoorbeeld niet rondom het centrum, maar op een kluitje bijeen in een buitenwijk. Als je het op de kaart bekijkt, hadden de namen van de Zuiderstraat en de Westerstraat ook misschien nog beter omgewisseld kunnen worden. In Zevenaar hebben ze een Noordeinde, een Oosteinde, een Westeinde en ... een ZuiderlĂ¡Ă¡n. Net jammer dat ze dat niet Zuideinde hebben genoemd. Doe het dan zoals in Aagtekerke helemaal verschillend: daar liggen de Noordhoek, de Ooststraat, de Westhovenseweg en de Zuidweg. Dat is altijd nog beter dan al die plaatsen waar slechts een deel van de windrichtingen in een straatnaam terug komt, of waar ze zelfs helemaal geen noord-, oost-, zuid- of weststraten hebben (zoals bijvoorbeeld in Boxmeer).

De Oosterlaan in Apeldoorn
In Apeldoorn hebben ze met de Noorderlaan, Oosterlaan, Zuiderlaan en Westerlaan ook een kwartet compleet, maar net als in Nieuwegein liggen ze op een warrig kluitje bij elkaar. Anders dan bij de namen uit Nieuwegein gaat het in Apeldoorn echter om oudere straatnamen: de Oosterlaan uit 1898 is de oudste van de vier. Het bijzondere is dat deze Oosterlaan - anders dan je zou vermoeden - helemaal niet naar een windrichting is genoemd. De herkomst van deze straatnaam is beschreven door de historicus Ignaat Simons. Hij deed uitgebreid onderzoek naar het landgoed Welgelegen in Apeldoorn en schreef daarover in 1998 zijn boek 'Het testament van Welgelegen, een landgoed in Apeldoorn'.

Het stuk grond waar nu de Oosterlaan ligt, werd in 1894 verkocht aan Frederik Ooster (1841-1898). Ooster was burgemeester geweest van Axel en daarna in 1892 kantonrechter geworden in Apeldoorn. Hij liet op zijn nieuwe stuk grond een aantal huizen bouwen. De nieuwe straat langs deze huizen werd naar hem genoemd: dat werd dus de Oosterlaan. Hij schonk de laan met huizen aan de gemeente en verkocht de rest van de grond aan een aantal consortiums, die er nog meer straten aanlegden. In 1912 werd de Oosterdwarsstraat gesticht, die tegenwoordig Westerlaan heet, en in 1919 volgden de Noorderlaan en de Zuiderlaan. Daarmee was het kwartet van Noorder-, Ooster-, Zuider- en Westerlaan compleet. Koos men deze straatnamen als een grappige verwijzing naar Ooster? Of was men in iets meer dan tien jaar tijd al vergeten wie hij was? "De historie is hier duidelijk in het vergeetboek geraakt", zo schrijft Simons hierover.

Straatnamen herinneren ons aan de personen van weleer. Maar het is de vraag of er nog wel eens iemand door de Oosterlaan fietst en bij het zien van het straatnaambord aan Frederik Ooster denkt.

Reacties

Is Frederik Ooster 148 jaar geworden?
Dinx zei…
@Sjoerd:
Om en nabij, ja. ;-)
(Dankjewel, ik heb het aangepast!)
Ik geloof dat het nog niet helemaal klopt, of is hij postuum kantonrechter geworden?
Dinx zei…
Grmbl, het is ook niet eenvoudig... zo dan!
Ronald zei…
kleine correctie: Meppel heeft Noord/Oost/Zuid/Westeinde, geen -straat, allemaal wel keurig aan de goede kant van het centrum.

Dinx zei…
@Ronald:
Ach, dat stond er eerst ook, maar dat is bij het redigeren weggevallen. Ik heb het hersteld!
SU zei…
In Axel, waar Ooster burgemeester was, is ook een straat naar hem genoemd. Vlak bij de Oosterstraat liggen daar bovendien nog de Noordstraat, de Ooststraat en de Zuidsingel.

Populaire posts van deze blog

Wat is de echte Monopoly-stad van Nederland? En waar ligt Ons Dorp?

Een tijd geleden heb ik al eens uitgelegd wie de straatnamen heeft gekozen voor het Nederlandse Monopoly-spel. De Nederlandse editie van het spel was de eerste waarin straatnamen uit verschillende steden werden gebruikt. Dus vroeg ik me af: is er misschien toch Ă©Ă©n stad te vinden die al die straatnamen heeft? Dan zouden ze daar mooi hun geheel eigen editie van het spel kunnen maken. Tijdens die zoektocht diende nog een tweede vraag zich aan: waar ligt Ons Dorp? Laten we eerst eens even kijken hoe bijzonder die straatnamen uit het Monopoly-spel eigenlijk zijn. In de top-10 met straatnamen die in het Nederland het meest voorkomen, staat Ă©Ă©n straat uit Monopoly: de Dorpsstraat . Die komt in Nederland 315 keer voor, van Aalsmeer tot Zwolle. De Brink komt 67 keer voor, van Almelo tot Zuidwolde. Op 43 plaatsen ligt een Steenstraat , van Alphen aan den Rijn tot in Zwolle. Dan komen we bij een bijzonder geval: de Houtstraat komt 32 keer voor in Nederland (van Almere tot Wolvega), maar vreemd...

Wat is in Nederland de langste straat met Ă©Ă©n naam?

De Oudebildtdijk in de Friese gemeente Het Bildt wordt vaak de langste straat van Nederland genoemd. De straat loopt van Westhoek naar Oudebildtzijl en is volgens Google Maps in totaal 12,1 kilometer lang. Dat is best een eind inderdaad. Maar is het daarmee inderdaad de langste straat van Nederland? En meer specifiek: de langste straat die van begin tot eind dezelfde straatnaam heeft? Ik zal het maar meteen verklappen: dat is dus niet. Als je gaat zoeken naar 'langste straat van Nederland' kom je allerlei straatnamen tegen. Ik zag dat ergens iemand de Voorstraat in Dordrecht noemde, maar die is 'slechts' 1.200 meter en daarmee met afstand niet de langste. De Laan van Meerdervoort in Den Haag wordt ook vaak genoemd, maar die is met een lengte van 5.800 meter ook zeker niet de langste straat van Nederland. Hier en daar lijkt men dat door te hebben, want daar noemt men het specifiek de langste lĂ¡Ă¡n van Nederland. Ik vind gemakkelijke een paar straten die een stuk la...

Waar ligt het geografisch middelpunt van Nederland?

Mijn zoon vroeg me waar precies het middelpunt van Nederland, want daar wil hij dan graag een keer met me naartoe. Nederland heeft aardig wat geografische middelpunten. Het is maar net hoe je definieert wat het middelpunt van een land is. Ik zet in dit verhaal een paar van die middelpunten op een rijtje - voor mijn zoon, maar natuurlijk ook voor jullie. (Voor dit verhaal kijk ik alleen naar het Europese deel van Nederland, zonder de Caribische eilanden; met die eilanden erbij ligt alles weer anders.) Uiterste punten Voordat ik een aantal middelpunten langsloop, noem ik hier eerst de geografische extremen van Nederland. Rottumerplaat - Het noordelijkst gelegen punt van Nederland ligt op Rottumerplaat. Locatie: 53.556485, 6.492520 Bad Nieuweschans - Het oostelijkste punt van Nederland ligt bij Bad Nieuweschans (Groningen). Om precies te zijn bij grenspaal 196, bij de grensovergang naar Duitsland. Locatie: 53.180299, 7.227509 Klein-Kuttingen - Het zuidelijkste punt van Nederland ligt ...

Wat zijn de meest populaire straatnamen van Nederland?

Pas vroeg iemand me naar welke personen in Nederland de meeste straatnamen zijn vernoemd. Mijn vermoeden werd bevestigd: dat zijn geen schilders of zeehelden, maar gewoon leden van het koningshuis. Dat bracht me tot de vraag: welke straatnamen komen eigenlijk het vaakst voor in Nederland? En hoe zit dat in andere landen? Dit is de top-10 met straatnamen die in het Nederland het meest voorkomen: 1. Kerkstraat 2. Schoolstraat 3. Molenstraat 4. Dorpsstraat 5. Molenweg 6. Julianastraat 7. Parallelweg 8. Nieuwstraat 9. Wilhelminastraat 10. Sportlaan Deze tien worden op de voet gevolgd door Industrieweg, Beatrixstraat, Kastanjelaan, Stationsweg, Eikenlaan, Markt, Prins Bernhardstraat, Emmastraat en Beukenlaan . Wat zien we aan dit lijstje? Het zijn allemaal bijzonder traditionele straatnamen met een verwijzing naar een bekend gebouw (kerk, school, molen, station), een bestemming of functie (dorp, parallelweg, sport, industrie, markt), het koningshuis (Juliana, Wilhelmina, B...