Doorgaan naar hoofdcontent

Eerste vogel, tweede vogel, lange vogel, derde vogel... vogels tellen in de Vogelbuurt

Dit weekend is de Nationale Tuinvogeltelling 2015. En dus gaan we vandaag naar de Amsterdamse Vogelbuurt, want dat is natuurlijk bij uitstek de plek om vogels te tellen. Tussen de merels, kraaien en eksters door kun je daar ook wat vreemde vogels vinden, zoals de eerste vogel, de tweede vogel en de brede vogel.

De Amsterdamse Vogelbuurt ligt ten noorden van het IJ. Tussen 1870 en 1900 was het inwonertal van Amsterdam verdubbeld van ongeveer 250.000 naar 500.000, en boven het IJ was ruimte voor uitbreiding van de stad. De nieuwe wijk werd aangelegd tussen 1911 en 1923. De eerste bebouwing in de wijk bestond nog uit villa's maar al snel werden er ook een heleboel arbeiderswoningen gebouwd. Er werkten een aantal bekende architecten aan mee en daardoor kreeg de wijk een herkenbare stijl. De straatnamen werden genoemd naar vogels. Een mooi thema, want hoe groot je nieuwe wijk ook wordt, er zijn altijd wel genoeg vogelnamen om uit te kiezen.

Het zuidelijkste deel van de wijk werd in 1911 als eerste gebouwd. De straten werden hier genoemd naar vogels zoals de meeuw, de spreeuw, de lijster en de nachtegaal. In 1917 volgende het tweede deel van de wijk, ten noorden van de Havikslaan. Hier werden de straten genoemd naar vogels zoals koekoek, kraai, kievit en kwartel, zwaluw en zwaan, en mees en mus. Op dat moment waren er in totaal 29 vogels vernoemd. Dan blijven er nog meer dan genoeg over, zou je denken. Maar toen gebeurde er iets vreemds.

Nood breekt wet
In 1918 was de woningnood in Amsterdam zo ontzettend groot, dat met een noodwetverordening de buurt Vogeldorp werd aangelegd in het noorden van de Vogelwijk. De buurt werd in minder dan zes maanden uit de grond gestampt en toen konden de bewoners al in hun nieuwe woningen. Er kon zo snel worden gebouwd omdat het de bedoeling was dat de huizen maximaal tien jaar zouden blijven staan; daarna zou de woningnood wel weer verdwenen zijn. Daarom is er ook geen moeite gedaan om nieuwe vogels uit te zoeken voor de straatnamen. De straten kregen allemaal gewoon het voorvoegsel 'Vogel-' en een groot deel werd simpelweg genummerd. Behalve de Eerste Vogelstraat, Tweede Vogelstraat, Derde Vogelstraat, Vierde Vogelstraat, Vijfde Vogelstraat en Zesde Vogelstraat hebben ze ook nog heel creatief de Korte Vogelstraat, de Lange Vogelstraat en de Brede Vogelstraat. De Vogelkade, het Vogelplantsoen en het Vogelplein maken de buurt compleet. (In dat jaar werd trouwens vanwege dezelfde noodwetverordening een eind verderop de Distelbuurt aangelegd. Daar kregen de straten op een vergelijkbare manier hun namen: Distelweg, Eerste Disteldwarsstraat, Korte Distelstraat, Kromme Distelstraat, Lange Distelstraat, Tweede Disteldwarsstraat, Distelachterstraat, Distelkade, Distelkruisstraat, Distelplein, Distelvoorstraat. Oh, Ă©n de Ranonkelkade.)

Binnen de noodwetverordening werd officieel gesproken over woningen voor een periode van tien jaar, maar de Stedelijke Woningdienst had het al bij de oplevering over semi-permanente woningen met een exploitatietermijn van 35 jaar. We weten allemaal dat niets zo blijvend is als een tijdelijke oplossing. In de loop der tijd zijn de woningen een aantal keren grondig gerenoveerd, en de Vogelbuurt bestaat nog steeds. En dus hebben we in de Vogelwijk ook nog steeds die mooie tijdelijke straatnamen zoals de Eerste Vogelstraat, de Tweede Vogelstraat en de Lange Vogelstraat. Ergens zitten zich nu een houtduif, een boomklever, een gaai en een kauw te verbijten dat ze daar niet vernoemd zijn, om nog maar niet te beginnen over de kroet, de grutto, de wulp en de tureluur...

Na de Vogelbuurt werd er trouwens nog verder gebouwd in de Vogelwijk. In 1921 werd het noordelijkste puntje aangelegd. Blijkbaar had men toen meer rust om na te denken over de straatnamen, want de straten werden daar weer gewoon naar vogels genoemd: de flamingo, de kalkoen, de kolibri, de merel, de pelikaan en de pluvier kregen hier hun straatnaam. En tenslotte werd in 1923 ook de Adelaarsweg nog aangelegd.

Vogels tellen
De mus, de merel en de mees kun je in de Vogelbuurt waarnemen. In totaal zijn er in de Vogelbuurt 36 vogels vernoemd. En dan zijn er dus ook nog twaalf straten gewoon naar 'de vogel' genoemd. Maar de eerste vogel, de tweede vogel en de brede vogel komen op de lijst van de Nationale Tuinvogeltelling niet voor.

Reacties

Anoniem zei…
Haha een echte Vogelaarwijk dus!!
Ruud zei…
Misschien een ideetje voor een volgende keer: wat zijn landelijk de meest voorkomende vogels in straatnamen?
Rik Mars zei…
De nieuwe vogelbuurt kwam te liggen naast de plek die al eeuwen "Volewijck" werd genoemd. Niet naar straatnamen, maar op Amsterdamse wijze naar het galgenveld dat daar was. Misdadigers werden daar gehangen en vogels pikten de lijken. Logisch dus de nieuwe straatnamen naar vogels te noemen.
Mimi zei…
De straatjes in Vogeldorp hadden andere straatnamen en zijn pas later eerste, tweede, derde enz Vogelstraat genoemd, daarvoor heette het plaatijzerweg 1e 2e derde, volgende keer beter je werk doen
Dinx zei…
@Mimi: Nee hoor, die straten hadden al vanaf de aanleg Vogel-namen. De straat die in het noorden langs de wijk liep werd in 1917 Plaatijzerstraat genoemd, maar in 1948 hernoemd tot Zamenhofstraat. Zamenhof is de bedenker van Esperanto; in dat jaar vond in Amsterdam een groot Esperanto-congres plaats.

Populaire posts van deze blog

Wat is de echte Monopoly-stad van Nederland? En waar ligt Ons Dorp?

Een tijd geleden heb ik al eens uitgelegd wie de straatnamen heeft gekozen voor het Nederlandse Monopoly-spel. De Nederlandse editie van het spel was de eerste waarin straatnamen uit verschillende steden werden gebruikt. Dus vroeg ik me af: is er misschien toch Ă©Ă©n stad te vinden die al die straatnamen heeft? Dan zouden ze daar mooi hun geheel eigen editie van het spel kunnen maken. Tijdens die zoektocht diende nog een tweede vraag zich aan: waar ligt Ons Dorp? Laten we eerst eens even kijken hoe bijzonder die straatnamen uit het Monopoly-spel eigenlijk zijn. In de top-10 met straatnamen die in het Nederland het meest voorkomen, staat Ă©Ă©n straat uit Monopoly: de Dorpsstraat . Die komt in Nederland 315 keer voor, van Aalsmeer tot Zwolle. De Brink komt 67 keer voor, van Almelo tot Zuidwolde. Op 43 plaatsen ligt een Steenstraat , van Alphen aan den Rijn tot in Zwolle. Dan komen we bij een bijzonder geval: de Houtstraat komt 32 keer voor in Nederland (van Almere tot Wolvega), maar vreemd

Wat is in Nederland de langste straat met Ă©Ă©n naam?

De Oudebildtdijk in de Friese gemeente Het Bildt wordt vaak de langste straat van Nederland genoemd. De straat loopt van Westhoek naar Oudebildtzijl en is volgens Google Maps in totaal 12,1 kilometer lang. Dat is best een eind inderdaad. Maar is het daarmee inderdaad de langste straat van Nederland? En meer specifiek: de langste straat die van begin tot eind dezelfde straatnaam heeft? Ik zal het maar meteen verklappen: dat is dus niet. Als je gaat zoeken naar 'langste straat van Nederland' kom je allerlei straatnamen tegen. Ik zag dat ergens iemand de Voorstraat in Dordrecht noemde, maar die is 'slechts' 1.200 meter en daarmee met afstand niet de langste. De Laan van Meerdervoort in Den Haag wordt ook vaak genoemd, maar die is met een lengte van 5.800 meter ook zeker niet de langste straat van Nederland. Hier en daar lijkt men dat door te hebben, want daar noemt men het specifiek de langste lĂ¡Ă¡n van Nederland. Ik vind gemakkelijke een paar straten die een stuk la

Wie heeft de straatnamen van Monopoly gekozen?

De Barteljorisstraat, Neude, A-Kerkhof en de Kalverstraat. Iedereen kent de straatnamen uit het Monopoly-spel. Maar waarom hebben nou juist deze straatnamen een plekje in het spel gekregen? Waarom heeft men uit Rotterdam niet de Weena of de Lijnbaan gekozen, en voor Amsterdam de P.C. Hooftstraat? En waarom zitten Haarlem en Arnhem er wel in, en Maastricht en Eindhoven niet? Wie heeft dat allemaal bedacht? Voor de geschiedenis van het spel gaan we even helemaal terug naar 1904. Elizabeth Magie vroeg toen patent aan op het bordspel ' The Landlord's Game '. GeĂ¯nspireerd door dat spel liet Charles Darrow in 1934 in eigen beheer 5000 exemplaren van het spel 'Monopoly' maken en die waren binnen een jaar verkocht. Toen toonde Parker Brothers interesse om het spel in de Verenigde Staten uit te geven. Zij verkochten binnen een jaar meer dan een miljoen exemplaren. De populariteit van het spel bleef niet onopgemerkt en de Engelse firma Waddington kocht in 1936 de rechten o

Waar ligt het geografisch middelpunt van Nederland?

Mijn zoon vroeg me waar precies het middelpunt van Nederland, want daar wil hij dan graag een keer met me naartoe. Nederland heeft aardig wat geografische middelpunten. Het is maar net hoe je definieert wat het middelpunt van een land is. Ik zet in dit verhaal een paar van die middelpunten op een rijtje - voor mijn zoon, maar natuurlijk ook voor jullie. (Voor dit verhaal kijk ik alleen naar het Europese deel van Nederland, zonder de Caribische eilanden; met die eilanden erbij ligt alles weer anders.) Uiterste punten Voordat ik een aantal middelpunten langsloop, noem ik hier eerst de geografische extremen van Nederland. Rottumerplaat - Het noordelijkst gelegen punt van Nederland ligt op Rottumerplaat. Locatie: 53.556485, 6.492520 Bad Nieuweschans - Het oostelijkste punt van Nederland ligt bij Bad Nieuweschans (Groningen). Om precies te zijn bij grenspaal 196, bij de grensovergang naar Duitsland. Locatie: 53.180299, 7.227509 Klein-Kuttingen - Het zuidelijkste punt van Nederland ligt