Doorgaan naar hoofdcontent

Hoe komt de 'ABC-straat' aan zijn naam? Vier verhalen en een bonus

Als kind was ik altijd gefascineerd door de plaatsnaam 'Abcoude', omdat dat zo mooi met de eerste drie letters van het alfabet begint. En dan ook nog eens de vierde en vijfde aan het eind... ongelooflijk. Toen ik daar onlangs weer eens aan dacht, vroeg ik me natuurlijk meteen af of er ook straatnamen zijn die met 'Abc' beginnen.

Natuurlijk vond ik om te beginnen wat straatnamen die naar Abcoude genoemd zijn, in Den Haag, Rotterdam, Tilburg, Amsterdam en Vlaardingen. Er bleken ook wat straatnamen te zijn genoemd naar Abcoven, een buurtschap bij Goirle (onder Tilburg). De weg van Tilburg naar Goirle heet Abcovenseweg, en haaks daarop staat in Goirle nog de Abcovensedijk. Maar het werd veel interessanter toen ik vier Nederlandse straatnamen vond die Ă©cht - ik zou bijna zeggen 'letterlijk' - met ABC beginnen.

A.B.C.-straat in Utrecht
De A.B.C.-straat ligt in het oude centrum van de stad Utrecht. De straat bestond in ieder geval al aan het eind van de vijftiende eeuw, maar misschien is hij nog wel ouder. In die tijd ontstonden de straatnamen nog in de volksmond; straten werden vaak genoemd naar belangrijke bewoners of herkenningspunten in de straat. Het is niet altijd te achterhalen waar de straatnaam precies naar verwijst, en dat is bij de Utrechtste A.B.C.-straat ook het geval. Vermoedelijk hing er in de straat een uithangbord met 'ABC' erop of het stond misschien ergens op een gevel. Je kunt je voorstellen dat als daar groot 'ABC' aan de muur hangt mensen vanzelf ook dingen gaan zeggen zoals "bij dat ABC-straatje rechtsaf en dan nog eens vragen". Maar waarom hingen die letters daar? Men weet het niet. Misschien dat er op die plek een herberg was die zo heette of dat er ooit een schoolmeester woonde.

ABC in Hoorn
In Hoorn (in Noord-Holland) ligt een straat die simpelweg ABC heet. Ook dit is een bijzonder oude straat: hij werd in 1576 als kadedijk aangelegd bij de stadsuitbreiding. De naam ABC lijkt te verwijzen naar de pakhuizen van de Westindische Compagnie die er later - na weer een uitbreiding - werden neergezet. Die pakhuizen werden namelijk Aruba, Bonaire en Curaçao genoemd... naar de 'ABC-eilanden'. Op de kaart van Blaeu uit 1649 staat op de hoek van ABC met de Binnenluiendijk een "Westindisch packhuys" ingetekend. De naam ABC werd voor het eerst gebruikt op de kaart van Doesjan uit 1794. Het is overigens niet honderd procent zeker dat de ABC in Hoorn naar de ABC-pakhuizen is genoemd, maar het lijkt wel erg waarschijnlijk. Maar misschien hing er hier ook wel gewoon een uithangbord met 'ABC' erop.

ABC Westland in Poeldijk
Niet alle ABC-straten zijn eeuwen oud. In Poeldijk ligt sinds 2009 de straat ABC Westland. Deze naam verwijst naar het 'Agri Business Centrum Westland', een cluster van bedrijven die werken in de wereldwijde agri-en-food-sector. Die naam klinkt misschien een beetje bedacht, en dat is hij natuurlijk ook. Maar als hij over vierhonderd jaar nog bestaat, vinden we het vast een prachtig verhaal.

ABC straat in Brunssum
De vierde ABC-straat ligt in Brunssum. Stonden daar ook pakhuizen of woonde er ook een schoolmeester? Nee, de Heemkundevereniging Brunssum vertelde me een heel ander verhaal. Ooit woonde er in Amstenrade een mevrouw Anna Barbara Custers. Toen ze overleed, liet ze aan de gemeente Amstenrade een legaat na. Als dank heeft de gemeente een straat naar haar genoemd en daarbij alleen haar initialen gebruikt: de ABC straat. In 1982 werd de gemeente Amstenrade opgeheven bij de gemeentelijke herindeling, en is de straat Brunssums geworden.

ABC-Straten in het buitenland


Een mooi verhaal om nog even te vertellen, is dat van de ABC-StraĂŸe in Hamburg. Dat is een van de oudste straatnamen van die stad; de straat werd in 1620 al zo genoemd. Het is voor ons nu vanzelfsprekend dat straten een naam hebben en de huizen een nummer, maar dat was vroeger nog niet het geval. Oorspronkelijk werden de huizen in deze straat niet genummerd, maar alfabetisch geletterd. Toen op een gegeven moment de straatnamen werden ingevoerd, kreeg deze straat de toepasselijke naam ABC-StraĂŸe. De huizen werden alsnog genummerd: huis A kreeg nummer 1, huis B nummer 2, en zo verder. Dat verklaart ook meteen waarom de straat niet - zoals gebruikelijk - oneven nummers aan de ene kant heeft en even nummers aan de andere.

Natuurlijk zijn er in de rest van de wereld ook nog allerlei ABC-straten te vinden, zoals de ABC Street in Kaapstad (Zuid-Afrika) en de ABC Road in Faisalabad (Pakistan). De ABC Road in Lake Wales (Florida, USA) ligt in het verlengde van de Altura Babson Park Cutoff, dus kun je raden waar dat ABC'tje van komt.  Als je nog meer ABC-straten kent met een mooi verhaal, dan hoor ik het graag.


Reacties

Anoniem zei…
Voor de andere kant van het alfabet kun je naar de Yzermanstraat in Zuiddorpe.
hnkie zei…
Niet een echte ABC-straat, maar toch... In de Gorinchemse Lingewijk zijn wat straten vernoemd naar in Gorinchem geboren schilders. Een daarvan is de Abraham Bloemaart Corneliszstraat; een onhandelbare naam. In de volksmond werd de straat dan ook al snel ABC-straat genoemd.
Dinx zei…
Dank voor de leuke aanvulling, hnkie!

Populaire posts van deze blog

Wat is de echte Monopoly-stad van Nederland? En waar ligt Ons Dorp?

Een tijd geleden heb ik al eens uitgelegd wie de straatnamen heeft gekozen voor het Nederlandse Monopoly-spel. De Nederlandse editie van het spel was de eerste waarin straatnamen uit verschillende steden werden gebruikt. Dus vroeg ik me af: is er misschien toch Ă©Ă©n stad te vinden die al die straatnamen heeft? Dan zouden ze daar mooi hun geheel eigen editie van het spel kunnen maken. Tijdens die zoektocht diende nog een tweede vraag zich aan: waar ligt Ons Dorp? Laten we eerst eens even kijken hoe bijzonder die straatnamen uit het Monopoly-spel eigenlijk zijn. In de top-10 met straatnamen die in het Nederland het meest voorkomen, staat Ă©Ă©n straat uit Monopoly: de Dorpsstraat . Die komt in Nederland 315 keer voor, van Aalsmeer tot Zwolle. De Brink komt 67 keer voor, van Almelo tot Zuidwolde. Op 43 plaatsen ligt een Steenstraat , van Alphen aan den Rijn tot in Zwolle. Dan komen we bij een bijzonder geval: de Houtstraat komt 32 keer voor in Nederland (van Almere tot Wolvega), maar vreemd

Wat is in Nederland de langste straat met Ă©Ă©n naam?

De Oudebildtdijk in de Friese gemeente Het Bildt wordt vaak de langste straat van Nederland genoemd. De straat loopt van Westhoek naar Oudebildtzijl en is volgens Google Maps in totaal 12,1 kilometer lang. Dat is best een eind inderdaad. Maar is het daarmee inderdaad de langste straat van Nederland? En meer specifiek: de langste straat die van begin tot eind dezelfde straatnaam heeft? Ik zal het maar meteen verklappen: dat is dus niet. Als je gaat zoeken naar 'langste straat van Nederland' kom je allerlei straatnamen tegen. Ik zag dat ergens iemand de Voorstraat in Dordrecht noemde, maar die is 'slechts' 1.200 meter en daarmee met afstand niet de langste. De Laan van Meerdervoort in Den Haag wordt ook vaak genoemd, maar die is met een lengte van 5.800 meter ook zeker niet de langste straat van Nederland. Hier en daar lijkt men dat door te hebben, want daar noemt men het specifiek de langste lĂ¡Ă¡n van Nederland. Ik vind gemakkelijke een paar straten die een stuk la

Wie heeft de straatnamen van Monopoly gekozen?

De Barteljorisstraat, Neude, A-Kerkhof en de Kalverstraat. Iedereen kent de straatnamen uit het Monopoly-spel. Maar waarom hebben nou juist deze straatnamen een plekje in het spel gekregen? Waarom heeft men uit Rotterdam niet de Weena of de Lijnbaan gekozen, en voor Amsterdam de P.C. Hooftstraat? En waarom zitten Haarlem en Arnhem er wel in, en Maastricht en Eindhoven niet? Wie heeft dat allemaal bedacht? Voor de geschiedenis van het spel gaan we even helemaal terug naar 1904. Elizabeth Magie vroeg toen patent aan op het bordspel ' The Landlord's Game '. GeĂ¯nspireerd door dat spel liet Charles Darrow in 1934 in eigen beheer 5000 exemplaren van het spel 'Monopoly' maken en die waren binnen een jaar verkocht. Toen toonde Parker Brothers interesse om het spel in de Verenigde Staten uit te geven. Zij verkochten binnen een jaar meer dan een miljoen exemplaren. De populariteit van het spel bleef niet onopgemerkt en de Engelse firma Waddington kocht in 1936 de rechten o

Waar ligt het geografisch middelpunt van Nederland?

Mijn zoon vroeg me waar precies het middelpunt van Nederland, want daar wil hij dan graag een keer met me naartoe. Nederland heeft aardig wat geografische middelpunten. Het is maar net hoe je definieert wat het middelpunt van een land is. Ik zet in dit verhaal een paar van die middelpunten op een rijtje - voor mijn zoon, maar natuurlijk ook voor jullie. (Voor dit verhaal kijk ik alleen naar het Europese deel van Nederland, zonder de Caribische eilanden; met die eilanden erbij ligt alles weer anders.) Uiterste punten Voordat ik een aantal middelpunten langsloop, noem ik hier eerst de geografische extremen van Nederland. Rottumerplaat - Het noordelijkst gelegen punt van Nederland ligt op Rottumerplaat. Locatie: 53.556485, 6.492520 Bad Nieuweschans - Het oostelijkste punt van Nederland ligt bij Bad Nieuweschans (Groningen). Om precies te zijn bij grenspaal 196, bij de grensovergang naar Duitsland. Locatie: 53.180299, 7.227509 Klein-Kuttingen - Het zuidelijkste punt van Nederland ligt