Doorgaan naar hoofdcontent

Benedictus, Pius, Leo of Johannes... straatnamen voor de paus

Vorige week is paus Benedictus XVI afgetreden. Hij was bijna acht jaar paus. Veel mensen vragen zich af wat deze paus ons heeft nagelaten. Ik vraag me vooral af of hij ook straatnamen heeft achtergelaten. Worden er überhaupt wel eens straatnamen naar pausen genoemd?

Op de vraag of er in Nederland straatnamen naar paus Benedictus XVI zijn genoemd, is het antwoord eenvoudig: nee. Er zijn wel straten naar Benedictus genoemd, maar dat is dan altijd een andere. Er is bijvoorbeeld wel een Benedictushof in Vianen, een Benedictuslaan in Oss en een Benedictusstraat in Tilburg, maar deze zijn allemaal genoemd naar Benedictus van Nursia. Deze Benedictus werd geboren in het jaar 480 en wordt gezien als de grondlegger van het kloosterleven. Aan de Benedictuslaan in Oss staat zelfs een Benedictinessenklooster waar volgens zijn regels werd geleefd. In Eindhoven is de Benedictusstraat wel naar een paus Benedictus genoemd, maar die straat bestond al in 1920 dus dat moet wel een van de vijftien voorgangers van 'onze' Benedictus zijn geweest.

En hoe zit het met de andere pausen?
Het is niet zo makkelijk om daar op eenvoudige manier een compleet beeld van te krijgen. Veelvoorkomende pausennamen zijn namelijk vaak ook namen van heiligen (zoals Gregorius, Johannes, Urbanus en de reeds genoemde Benedictus) of soms zelfs namen die gewoon wel vaker gebruikt worden (zoals Leo en Clemens). Als je dus ergens een Gregoriusstraat of een Clemensstraat ziet, is het nog helemaal niet zeker dat die ook echt naar een paus genoemd is. En dan is het ook nog eens zo dat heel veel pausen dezelfde naam hebben gedragen. Er waren tot nu toe 16 pausen die Benedictus of Gregorius heetten, en er waren er zelfs 23 die de naam Johannes droegen. Rijd je ergens door de Paus Johannesstraat - bijvoorbeeld in Emmen - dan weet je nog niet naar welke paus de straat is genoemd. Misschien hebben ze in Emmen wel gemakshalve besloten om de straat maar in één keer naar 23 pausen te noemen...

Er zijn wel straten waar het duidelijk is. De Clemensstraat in de wijk Charlois in Rotterdam is bijvoorbeeld genoemd naar Clemens I die iets voor het jaar 100 paus was. Hij stierf de marteldood en werd later heilig verklaard. De kerk waar de straat op uitkomt, is aan Sint Clemens gewijd. Het lijkt me waarschijnlijk dat de Clemensstraten in Helmond, Hoensbroek en Soest en de Clemensweg in Merkelbeek ook naar deze Clemens zijn genoemd.

In Nijmegen is de Gregoriusstraat genoemd naar paus Gregorius I, die ook wel 'de Grote' werd genoemd. Hij was paus van 590 tot aan zijn dood in 604. De gregoriaanse kerkmuziek is naar de eerste Gregorius genoemd, en dus niet naar een van de andere 15. Grote kans dat de Gregoriuslaan in Susteren, de Gregoriussingel in 's-Hertogenbosch, de Gregoriusstraat in Groningen en de Gregoriusstraat in Tilburg ook naar deze Gregorius zijn genoemd.

Pausen met volgnummers
Het is natuurlijk gemakkelijker als in de straatnaam niet alleen de naam van de paus terugkomt, maar ook zijn 'volgnummer'. In Nederland hebben we alleen van die straatnamen voor Leo XIII, Pius X en Pius XII, Johannes XXIII en Adrianus VI. Deze pausen hebben blijkbaar allemaal op een of andere manier indruk gemaakt. Vier van de vijf waren paus in de periode vanaf 1900; anders dan al hun voorgangers leefden ze dus in een periode dat de straatnamen heel bewust werden toegekend.

  • Leo XIII was paus van 1878 tot 1903. Hij overleed op 93-jarige leeftijd. Hij was daarmee niet alleen de oudste paus, maar hij heeft die functie ook op twee na als langste bekleed. Hij heeft pleinen en straten gekregen in Tilburg, Zaandam, Kaatsheuvel, Nijmegen, Utrecht, Hoogerheide, Maastricht en Eindhoven.
  • Pius X was paus van 1903 tot 1914. Hij werd in 1951 zalig- en in 1954 heiligverklaard. Naar hem zijn straten en een hof genoemd in Bladel, Heerlen, Rijen en Weert.
  • Pius XII was paus van 1939 tot 1958. Hij was dus de paus die het Vaticaan door de Tweede Wereldoorlog leidde. Hij kreeg straten en een plein in Gronsveld, Wijchen, Teteringen en Hoensbroek.
  • Pius XII werd opgevolgd door Johannes XXIII, die paus was van 1958 tot 1963. Hij kreeg straten, een singel en een laan in Berlicum, Maastricht, Heerlen en Middelburg. Johannes XXIII werd in 2000 zalig verklaard.

Onze Adriaan

Adrianus VI is een vreemde eend in het bovenstaande rijtje. Hij was al véél eerder paus dan de andere vier, namelijk van 1522 tot 1523. Hij heerste maar net iets meer dan een jaar en toch zijn er in twee plaatsen straten naar hem genoemd: in Heesch en Tilburg. Dat heeft hij waarschijnlijk vooral te danken aan het feit dat hij de enige Nederlandse paus was. Hij werd geboren in Utrecht en heette eigenlijk gewoon Adriaan Boeyens.

Het gros van de pausenstraatnamen lijkt overigens in het zuiden van het land te liggen. Op een of andere manier is dat niet echt verrassend.

Reacties

De telling loopt weliswaar tot Johannes XXIII, maar toch zijn er maar 22 pausen Johannes geweest. Er heeft nooit een Johannes XX bestaan.

Den Haag kent een "Paus Johannes Paulus II plein" (in die spelling), voor de Sint-Jacobus de Meerderekerk in de Parkstraat. Ik meen echter dat dit geen officiële straatnaam is. Er hangt wel een straatnaambordje. Had ik je daar niet ooit een foto van gemaild?

Groeten Maarten
René zei…
Ha Maarten, nu je het zegt... daar heb je me wel eens een foto van gemaild. Die staat nu hier: http://www.spatiegebruik.nl/popup.php?id=3530 ;-)
Henk Bakker zei…
@René.
"De tekst: Paus Leo XIII. gaf socio.”
Intrigeert mij.
Staat dat echt zo op dat bordje, en wat bedoelen ze daar dan mee?

René zei…
@Henk: daar hoort eigenlijk "gaf sociale encycliek Rerum Novarum" te staan, maar dat is om onduidelijke redenen op nogal onduidelijke wijze ingekort.
Henk Bakker zei…
Bedankt René.
Anoniem zei…
Paus Adriaan is in Utrecht geëerd met een straat die simpelweg Pausdam heet (en aan die straat ligt Paushuize, de woning die voor hem is gebouwd).

Populaire posts van deze blog

Wat is de echte Monopoly-stad van Nederland? En waar ligt Ons Dorp?

Een tijd geleden heb ik al eens uitgelegd wie de straatnamen heeft gekozen voor het Nederlandse Monopoly-spel. De Nederlandse editie van het spel was de eerste waarin straatnamen uit verschillende steden werden gebruikt. Dus vroeg ik me af: is er misschien toch één stad te vinden die al die straatnamen heeft? Dan zouden ze daar mooi hun geheel eigen editie van het spel kunnen maken. Tijdens die zoektocht diende nog een tweede vraag zich aan: waar ligt Ons Dorp? Laten we eerst eens even kijken hoe bijzonder die straatnamen uit het Monopoly-spel eigenlijk zijn. In de top-10 met straatnamen die in het Nederland het meest voorkomen, staat één straat uit Monopoly: de Dorpsstraat . Die komt in Nederland 315 keer voor, van Aalsmeer tot Zwolle. De Brink komt 67 keer voor, van Almelo tot Zuidwolde. Op 43 plaatsen ligt een Steenstraat , van Alphen aan den Rijn tot in Zwolle. Dan komen we bij een bijzonder geval: de Houtstraat komt 32 keer voor in Nederland (van Almere tot Wolvega), maar vreemd

Wie heeft de straatnamen van Monopoly gekozen?

De Barteljorisstraat, Neude, A-Kerkhof en de Kalverstraat. Iedereen kent de straatnamen uit het Monopoly-spel. Maar waarom hebben nou juist deze straatnamen een plekje in het spel gekregen? Waarom heeft men uit Rotterdam niet de Weena of de Lijnbaan gekozen, en voor Amsterdam de P.C. Hooftstraat? En waarom zitten Haarlem en Arnhem er wel in, en Maastricht en Eindhoven niet? Wie heeft dat allemaal bedacht? Voor de geschiedenis van het spel gaan we even helemaal terug naar 1904. Elizabeth Magie vroeg toen patent aan op het bordspel ' The Landlord's Game '. Geïnspireerd door dat spel liet Charles Darrow in 1934 in eigen beheer 5000 exemplaren van het spel 'Monopoly' maken en die waren binnen een jaar verkocht. Toen toonde Parker Brothers interesse om het spel in de Verenigde Staten uit te geven. Zij verkochten binnen een jaar meer dan een miljoen exemplaren. De populariteit van het spel bleef niet onopgemerkt en de Engelse firma Waddington kocht in 1936 de rechten o

Wat is in Nederland de langste straat met één naam?

De Oudebildtdijk in de Friese gemeente Het Bildt wordt vaak de langste straat van Nederland genoemd. De straat loopt van Westhoek naar Oudebildtzijl en is volgens Google Maps in totaal 12,1 kilometer lang. Dat is best een eind inderdaad. Maar is het daarmee inderdaad de langste straat van Nederland? En meer specifiek: de langste straat die van begin tot eind dezelfde straatnaam heeft? Ik zal het maar meteen verklappen: dat is dus niet. Als je gaat zoeken naar 'langste straat van Nederland' kom je allerlei straatnamen tegen. Ik zag dat ergens iemand de Voorstraat in Dordrecht noemde, maar die is 'slechts' 1.200 meter en daarmee met afstand niet de langste. De Laan van Meerdervoort in Den Haag wordt ook vaak genoemd, maar die is met een lengte van 5.800 meter ook zeker niet de langste straat van Nederland. Hier en daar lijkt men dat door te hebben, want daar noemt men het specifiek de langste láán van Nederland. Ik vind gemakkelijke een paar straten die een stuk la

Wat zijn de regels voor nieuwe straatnamen?

Dorstige Smid , Mickey Mousestraat , Kerstomaatplantsoen . Tussen alle vragen die mensen me stellen over straatnamen, komen twee vragen iedere keer weer terug: wie bedenkt toch al die nieuwe straatnamen en wat voor regels gelden daarbij? Het vaststellen van straatnamen is een taak van de gemeente - het gebeurt in het algemeen door het College van B&W. Veel gemeentes hebben een speciale straatnaamcommissie, die advies uitbrengt aan het College. In de commissie zitten deskundigen met verschillende achtergronden, zoals een stadshistoricus en een stedenbouwkundige. De manier waarop in een gemeente de straatnamen worden vastgesteld, is vastgelegd in een 'Verordening Straatnaamgeving en huisnummering'. In die verordening kan een gemeente ook richtlijnen voor de straatnamen opnemen, maar dat is niet verplicht. Het kan ook zijn dat de straatnaamcommissie ongeschreven regels hanteert. Er is dus niet één vaste lijst met regels waar alle straatnamen in Nederland aan moeten vol