Doorgaan naar hoofdcontent

Op de barricades voor goede straatnamen!

Er zijn in Nederland nogal wat steden die 'Bastion' als straatnamen hebben. Soms gaat het om vestingsteden die echt een vesting hebben, zoals Gorinchem, Woudrichem en Naarden. Maar vaker gaat het om nieuwbouwwijken in steden die waarschijnlijk juist graag een heus bastion hadden wíllen hebben. Zeg nou zelf: zo'n bastion geeft je stad toch allure. En de makkelijkste manier om een bastion in je straatbeeld te krijgen, is een straat 'Bastion' noemen. Eerlijk is eerlijk - het thema 'vestingwerken' levert een bijna onuitputtelijke hoeveelheid prachtige woorden op die zich prima lenen voor stoere straatnamen.

In Vijfhuizen hebben ze ook een écht bastion. Het Fort bij Vijfhuizen is onderdeel van de Stelling van Amsterdam, een verdedigingslinie van 42 forten die tussen 1880 en 1920 werd aangelegd rond Amsterdam. Langs het fort loopt de Linieweg. En het fort vormde duidelijk de inspiratiebron bij het bedenken voor straatnamen in de nabijgelegen wijk. Natuurlijk hebben ze er een straat die 'Bastion' heet. Deze kruist met de Affuit en de Arsenaal. Ik heb wel iets met die ouderwetse woorden. Als ik ze lees, kost het me weinig moeite om een paar eeuwen terug in de tijd te reizen. In gedachten loop ik al rond over de traversen. Ik zoek een plekje in de barbette (een geschuttoren), zie in de verte de ravelijn liggen (een vijfhoekig of redanvormig versterkt eiland buiten de vestingmuur) en klim stiekem naar beneden via de glacis (een helling aan de buitenkant van een vesting). Barbette, Ravelijn en Glacis... allemaal straatnamen in Vijfhuizen. Net als Poterne, Redoute, Palissade, Donjon, Lunette en Escarp. En zo hebben ze er nog veel meer! Wil je net als ik een tijdreis maken, of gewoon weten wat de woorden betekenen, kijk dan eens op de lijst van vaktermen in de vestingbouwkunde in de Wikipedia. Stuk voor stuk woorden met een verhaal.

In Vijfhuizen hebben ze ook een straat die 'Paradot' heet, en dat verraste me. Ik kende die term niet, maar wel de 'parados'. Dat is namelijk een traverse die beschutting biedt tegen rugvuur ('para' betekent 'tegen' en 'dos' is 'rug'). En zo biedt de paraflanc beschutting tegen vuur van de zijkant (de flank). Maar misschien noemden ze de parados vroeger ook wel paradot, dat zou natuurlijk kunnen.

In Velserbroek hebben ze zich bij de straatnaamgeving ook laten inspireren door bastions. Om de straatnamen daar eens op wat anders te laten eindigen dan -straat of -weg hebben ze alle namen op 'Bastion' laten eindigen. Er is een buurt met de straatnamen Zon Bastion, Maan Bastion, Ster Bastion en Aurora Bastion. Een eindje verderop liggen ook nog Ceylon Bastion, Colombo Bastion, Closenberg Bastion en Matara Bastion. Ik weet niet waarom, maar ze hebben alle straatnamen voor de zekerheid ook nog eens met een onjuiste spatie geschreven! Brrr.

Voor mij geen Zon Bastion. Laat mij maar wonen in de Ravelijn, de Donjon of de Parados. Dat zijn tenminste stoere namen die de tand des tijds overleven!

Reacties

Straatnamen zei…
Inmiddels weet ik waarom de straten in Velserbroek naar bastions zijn genoemd, terwijl ze daar geen fort hebben. Sinds 1976 heeft de gemeente Velsen een stedenband met Galle, een stad in het zuiden van Sri Lanka. En in Galle hebben ze wél een fort. Het is 1588 gebouwd door de Portugezen, en in de zeventiende eeuw flink versterkt door de Nederlanders die het inmiddels hadden ingenomen. En ja: zij bouwden een aantal bastions.

In Galle hebben ze een wijk naar Velsen genoemd: Velsenpura. En in Velserbroek hebben ze dus allemaal straten genoemd naar Galle en het fort aldaar. De bastions van het fort heten o.a. Zon, Maan, Ster, Aurora en Neptunus. En daar zijn de straatnamen Zon Bastion, Maan Bastion, Ster Bastion, Aurora Bastion en Neptunus Bastion van afgeleid. Andere 'bastions' in Velserbroek zijn genoemd naar Sri Lanka, Ceylon (de oude benaming van het land), Colombo (de hoofdstad), Matara (een stad nabij Galle) en Closenberg (een heuvel nabij Galle).

Dat verklaart waar de straatnamen vandaan komen. Maar nou weten we nog niet waarom ze al die namen met een spatie geschreven hebben.
Pieter Bal zei…
In deze contreien is voor het leenwoord 'bastion' het Nederlandse woord 'dwinger' in zwang. In Leeuwarden vind je de Wissesdwinger en de Amelandsdwinger op plaatsen waar de oude bastions nog goed herkenbaar zijn. Nu is enkele jaren geleden aan de uiterste oostrand van de stad een schiereiland in een meer aangelegd. Het meertje heet Nieuwe Wielen. Het schiereiland? Wielendwinger!

Populaire posts van deze blog

Wat is de echte Monopoly-stad van Nederland? En waar ligt Ons Dorp?

Een tijd geleden heb ik al eens uitgelegd wie de straatnamen heeft gekozen voor het Nederlandse Monopoly-spel. De Nederlandse editie van het spel was de eerste waarin straatnamen uit verschillende steden werden gebruikt. Dus vroeg ik me af: is er misschien toch één stad te vinden die al die straatnamen heeft? Dan zouden ze daar mooi hun geheel eigen editie van het spel kunnen maken. Tijdens die zoektocht diende nog een tweede vraag zich aan: waar ligt Ons Dorp? Laten we eerst eens even kijken hoe bijzonder die straatnamen uit het Monopoly-spel eigenlijk zijn. In de top-10 met straatnamen die in het Nederland het meest voorkomen, staat één straat uit Monopoly: de Dorpsstraat . Die komt in Nederland 315 keer voor, van Aalsmeer tot Zwolle. De Brink komt 67 keer voor, van Almelo tot Zuidwolde. Op 43 plaatsen ligt een Steenstraat , van Alphen aan den Rijn tot in Zwolle. Dan komen we bij een bijzonder geval: de Houtstraat komt 32 keer voor in Nederland (van Almere tot Wolvega), maar vreemd

Wie heeft de straatnamen van Monopoly gekozen?

De Barteljorisstraat, Neude, A-Kerkhof en de Kalverstraat. Iedereen kent de straatnamen uit het Monopoly-spel. Maar waarom hebben nou juist deze straatnamen een plekje in het spel gekregen? Waarom heeft men uit Rotterdam niet de Weena of de Lijnbaan gekozen, en voor Amsterdam de P.C. Hooftstraat? En waarom zitten Haarlem en Arnhem er wel in, en Maastricht en Eindhoven niet? Wie heeft dat allemaal bedacht? Voor de geschiedenis van het spel gaan we even helemaal terug naar 1904. Elizabeth Magie vroeg toen patent aan op het bordspel ' The Landlord's Game '. Geïnspireerd door dat spel liet Charles Darrow in 1934 in eigen beheer 5000 exemplaren van het spel 'Monopoly' maken en die waren binnen een jaar verkocht. Toen toonde Parker Brothers interesse om het spel in de Verenigde Staten uit te geven. Zij verkochten binnen een jaar meer dan een miljoen exemplaren. De populariteit van het spel bleef niet onopgemerkt en de Engelse firma Waddington kocht in 1936 de rechten o

Wat is in Nederland de langste straat met één naam?

De Oudebildtdijk in de Friese gemeente Het Bildt wordt vaak de langste straat van Nederland genoemd. De straat loopt van Westhoek naar Oudebildtzijl en is volgens Google Maps in totaal 12,1 kilometer lang. Dat is best een eind inderdaad. Maar is het daarmee inderdaad de langste straat van Nederland? En meer specifiek: de langste straat die van begin tot eind dezelfde straatnaam heeft? Ik zal het maar meteen verklappen: dat is dus niet. Als je gaat zoeken naar 'langste straat van Nederland' kom je allerlei straatnamen tegen. Ik zag dat ergens iemand de Voorstraat in Dordrecht noemde, maar die is 'slechts' 1.200 meter en daarmee met afstand niet de langste. De Laan van Meerdervoort in Den Haag wordt ook vaak genoemd, maar die is met een lengte van 5.800 meter ook zeker niet de langste straat van Nederland. Hier en daar lijkt men dat door te hebben, want daar noemt men het specifiek de langste láán van Nederland. Ik vind gemakkelijke een paar straten die een stuk la

Wat zijn de regels voor nieuwe straatnamen?

Dorstige Smid , Mickey Mousestraat , Kerstomaatplantsoen . Tussen alle vragen die mensen me stellen over straatnamen, komen twee vragen iedere keer weer terug: wie bedenkt toch al die nieuwe straatnamen en wat voor regels gelden daarbij? Het vaststellen van straatnamen is een taak van de gemeente - het gebeurt in het algemeen door het College van B&W. Veel gemeentes hebben een speciale straatnaamcommissie, die advies uitbrengt aan het College. In de commissie zitten deskundigen met verschillende achtergronden, zoals een stadshistoricus en een stedenbouwkundige. De manier waarop in een gemeente de straatnamen worden vastgesteld, is vastgelegd in een 'Verordening Straatnaamgeving en huisnummering'. In die verordening kan een gemeente ook richtlijnen voor de straatnamen opnemen, maar dat is niet verplicht. Het kan ook zijn dat de straatnaamcommissie ongeschreven regels hanteert. Er is dus niet één vaste lijst met regels waar alle straatnamen in Nederland aan moeten vol