Doorgaan naar hoofdcontent

De kromme lijn van Crommelin

Net buiten het centrum van Delft liggen drie straten waarvan de namen herinneren aan een bijzonder verhaal uit de Nederlandse spoorweggeschiedenis: het verhaal van de kromme lijn van Crommelin.
 
In 1839 werd in Nederland de eerste spoorlijn geopend: de lijn van Amsterdam naar Haarlem. Een paar jaar later werd de lijn doorgetrokken naar Leiden. Op een landgoed bij Heemstede woonde Mr. Aarnoud Hendrik van Wickevoort Crommelin, heer van Berkenrode. Deze baron wilde erg graag dat Heemstede een eigen station zou krijgen aan de spoorlijn van Haarlem naar Leiden. De spoorwegen wilden dat echter niet. Daar wilde men het aantal stations langs de lijn juist beperkt houden, omdat de trein anders veel te vaak zou moeten stoppen. Natuurlijk was Crommelin onaangenaam verrast toen hij ontdekte dat er ondanks al zijn inspanningen geen station in Heemstede kwam, terwijl er op vijf andere plekken wel een klein stationnetje werd gebouwd. Crommelin zinde op wraak. 

 Toen een paar jaar later het spoor vanuit Leiden werd doorgetrokken naar Rotterdam kocht hij samen met wat vrienden een stuk grond bij Delft dat bekend stond als het Laantje van Van der Gaag (het was eigendom van Jacob van der Gaag). Ze hadden dat stuk grond natuurlijk niet zo maar uitgekozen: het lag precies op de plek waar de spoorlijn naar Rotterdam zou moeten komen. Crommelin en zijn vrienden wilden de grond zo graag hebben dat ze er 200 gulden voor betaalden, terwijl de waarde maar op 100 gulden werd geschat. Crommelin deed de spoorwegen een aanbod: ze konden de grond van hem kopen, maar dan moesten ze wel alsnog een station aanleggen in Heemstede. 

De spoorwegen lieten zich echter niet chanteren door de baron. In plaats daarvan begonnen ze een onteigeningsprocedure. Ze konden het resultaat daarvan alleen niet geduldig afwachten, want de rest van de spoorlijn naar Rotterdam was al bijna klaar. En dus bedacht ingenieur Frederik Willem Conrad in 1847 een ingenieus hulpspoor dat helemaal om het stuk grond van Crommelin heen liep. Het kostte wat moeite, maar zo konden op 3 juni 1847 de eerste treinen rijden. De treinen moesten op dit bochtige stuk wel heel langzaam en voorzichtig rijden. Conrad liet voor de mensen rondom de spoorlijn waarschuwingsborden plaatsen met het opschrift "Wacht u voor de Kromme Lijn", een subtiele verwijzing naar 'Crommelin'. Na een paar dagen gaf Crommelin het op. Hij bood de grond gratis aan, in ruil voor een station bij Heemstede. Maar toen de spoorwegen daar niet op ingingen, nam hij zijn verlies en stelde hij de grond gratis beschikbaar. Nog diezelfde nacht werd het spoor in een rechte lijn doorgetrokken. De 'kromme lijn' heeft uiteindelijk maar vier dagen bestaan. En Heemstede kreeg pas vele jaren later een station, in 1876. 

Wat heeft dit hele verhaal nu te maken met straatnamen? Welnu, toen in 1994 op deze plek in Delft een nieuwe woonwijk werd gebouwd, werden en drie van de nieuwe straten de Crommelinlaan, de Laan van Van der Gaag en de Conradlaan genoemd. Een mooie manier om dit bijzondere stukje spoorweggeschiedenis precies een deze plek te herdenken. 

Een leuk detail is dat op dit moment in Delft een spoortunnel wordt aangelegd die onder de grond van Van der Gaag loopt. Dat was een oplossing die Conrad in 1847 nog niet had kunnen bedenken...



 

Zie ook:
Wikipedia en Spoorzoeken

Reacties

Populaire posts van deze blog

Wat is de echte Monopoly-stad van Nederland? En waar ligt Ons Dorp?

Een tijd geleden heb ik al eens uitgelegd wie de straatnamen heeft gekozen voor het Nederlandse Monopoly-spel. De Nederlandse editie van het spel was de eerste waarin straatnamen uit verschillende steden werden gebruikt. Dus vroeg ik me af: is er misschien toch één stad te vinden die al die straatnamen heeft? Dan zouden ze daar mooi hun geheel eigen editie van het spel kunnen maken. Tijdens die zoektocht diende nog een tweede vraag zich aan: waar ligt Ons Dorp? Laten we eerst eens even kijken hoe bijzonder die straatnamen uit het Monopoly-spel eigenlijk zijn. In de top-10 met straatnamen die in het Nederland het meest voorkomen, staat één straat uit Monopoly: de Dorpsstraat . Die komt in Nederland 315 keer voor, van Aalsmeer tot Zwolle. De Brink komt 67 keer voor, van Almelo tot Zuidwolde. Op 43 plaatsen ligt een Steenstraat , van Alphen aan den Rijn tot in Zwolle. Dan komen we bij een bijzonder geval: de Houtstraat komt 32 keer voor in Nederland (van Almere tot Wolvega), maar vreemd

Wie heeft de straatnamen van Monopoly gekozen?

De Barteljorisstraat, Neude, A-Kerkhof en de Kalverstraat. Iedereen kent de straatnamen uit het Monopoly-spel. Maar waarom hebben nou juist deze straatnamen een plekje in het spel gekregen? Waarom heeft men uit Rotterdam niet de Weena of de Lijnbaan gekozen, en voor Amsterdam de P.C. Hooftstraat? En waarom zitten Haarlem en Arnhem er wel in, en Maastricht en Eindhoven niet? Wie heeft dat allemaal bedacht? Voor de geschiedenis van het spel gaan we even helemaal terug naar 1904. Elizabeth Magie vroeg toen patent aan op het bordspel ' The Landlord's Game '. Geïnspireerd door dat spel liet Charles Darrow in 1934 in eigen beheer 5000 exemplaren van het spel 'Monopoly' maken en die waren binnen een jaar verkocht. Toen toonde Parker Brothers interesse om het spel in de Verenigde Staten uit te geven. Zij verkochten binnen een jaar meer dan een miljoen exemplaren. De populariteit van het spel bleef niet onopgemerkt en de Engelse firma Waddington kocht in 1936 de rechten o

Wat is in Nederland de langste straat met één naam?

De Oudebildtdijk in de Friese gemeente Het Bildt wordt vaak de langste straat van Nederland genoemd. De straat loopt van Westhoek naar Oudebildtzijl en is volgens Google Maps in totaal 12,1 kilometer lang. Dat is best een eind inderdaad. Maar is het daarmee inderdaad de langste straat van Nederland? En meer specifiek: de langste straat die van begin tot eind dezelfde straatnaam heeft? Ik zal het maar meteen verklappen: dat is dus niet. Als je gaat zoeken naar 'langste straat van Nederland' kom je allerlei straatnamen tegen. Ik zag dat ergens iemand de Voorstraat in Dordrecht noemde, maar die is 'slechts' 1.200 meter en daarmee met afstand niet de langste. De Laan van Meerdervoort in Den Haag wordt ook vaak genoemd, maar die is met een lengte van 5.800 meter ook zeker niet de langste straat van Nederland. Hier en daar lijkt men dat door te hebben, want daar noemt men het specifiek de langste láán van Nederland. Ik vind gemakkelijke een paar straten die een stuk la

Wat zijn de regels voor nieuwe straatnamen?

Dorstige Smid , Mickey Mousestraat , Kerstomaatplantsoen . Tussen alle vragen die mensen me stellen over straatnamen, komen twee vragen iedere keer weer terug: wie bedenkt toch al die nieuwe straatnamen en wat voor regels gelden daarbij? Het vaststellen van straatnamen is een taak van de gemeente - het gebeurt in het algemeen door het College van B&W. Veel gemeentes hebben een speciale straatnaamcommissie, die advies uitbrengt aan het College. In de commissie zitten deskundigen met verschillende achtergronden, zoals een stadshistoricus en een stedenbouwkundige. De manier waarop in een gemeente de straatnamen worden vastgesteld, is vastgelegd in een 'Verordening Straatnaamgeving en huisnummering'. In die verordening kan een gemeente ook richtlijnen voor de straatnamen opnemen, maar dat is niet verplicht. Het kan ook zijn dat de straatnaamcommissie ongeschreven regels hanteert. Er is dus niet één vaste lijst met regels waar alle straatnamen in Nederland aan moeten vol