Een straat voor Balthasar Gerards? Dat nooit! Of toch?

Straten noemen we naar helden, en niet naar moordenaars. Maar het is bij historische figuren soms lastig om te bepalen of het helden zijn of niet. Dat hangt bijvoorbeeld af van de omstandigheden, de tijdgeest, aan welke kant je staat, en hoe kwaad het daglicht is. Zo af en toe komt er een verhaal voorbij van iemand die vindt dat bepaalde straten hernoemd zouden moeten worden, omdat een vermeende held eigenlijk een moordenaar was. En we noemen toch geen straten naar moordenaars?

Er zijn bijvoorbeeld op tientallen plekken straten en pleinen genoemd naar Jan Pieterszoon Coen. Het bekendste voorbeeld is de Coentunnel bij Amsterdam. Maar was Coen nou een VOC-held of eigenlijk stiekem gewoon een gewelddadige kolonisator? Toen de Tweede Coentunnel in 2013 werd geopend, stelde iemand voor om de naam maar helemaal te veranderen. Een jaar daarvoor besloot men in Hoorn dat een standbeeld van Coen gewoon mocht blijven staan, maar dat er wel een kritische tekst op de sokkel toegevoegd moest worden over zijn kwade daden. Nog zo eentje: Piet Hein. Naar hem zijn nog veel meer straten genoemd, maar soms hoor je ineens weer van iemand die zich afvraagt of Hein een zeeheld was of dat we hem tegenwoordig gewoon een piraat zouden noemen. Er zijn ook makkelijke gevallen. Neem Balthasar Gerards, de moordenaar van onze vader des vaderlands Willem van Oranje, daar zullen we dus écht nooit een straat naar noemen. Nou, het is grappig dat ik daarover begin, want er is dus wél een straat naar hem genoemd.

Balthasar Gerards werd in 1557 geboren in Vuillafans, in de regio Franche-Comté in Frankrijk. Eigenlijk heette hij - op zijn Frans - Balthasar Gérard. Gerards werd nogal streng katholiek opgevoed, en in de strijd tussen de katholieken en de protestanten stond hij dus vol overtuiging aan de kant van de katholieke kerk en van koning Filips II van Spanje. Willem van Oranje nam het juist op voor de protestanten die zich verzetten tegen de Spaanse overheersing van Nederland. Toen Gerards in 1581 hoorde dat Willem van Oranje door Filips II vogelvrij was verklaard, besloot hij meteen dat hij hem zou gaan vermoorden. Drie jaar later trok Gerards naar Delft waar hij Willem van Oranje in het Prinsenhof neerschoot.

Balthasar Gerards werd stevig gemarteld en vervolgens ter dood veroordeeld. De straf was niet mild: zijn rechterhand werd met een gloeiende tang afgeknepen, ook op andere plekken werd met gloeiende tangen tot op het bot gegaan, hij werd levend gevierendeeld, waarna zijn hart uit zijn lijf werd getrokken en tenslotte werd zijn hoofd afgehakt en op een spies tentoongesteld. En toen werden ook nog zijn bezittingen in beslag genomen. Past er in die opsomming nog een verering met een eigen straatnaam? Je zou zeggen van niet. Niet in Nederland in ieder geval. Maar wel in Frankrijk! In Vuillafans heet de straat waar Balthasar Gerards (als 'Balthasar Gérard') geboren werd tegenwoordig namelijk de Rue Gérard. In de ogen van de Fransen heeft Balthasar Gerards een vijandige prins vermoord, en dat maakt hem een held. En helden vereer je met een straatnaam.

Ik ben benieuwd of de burgemeester van Vuillafans wel eens brieven ontvangt die hem vertellen dat Balthasar Gerards toch ook geen lieverdje was.