Doorgaan naar hoofdcontent

Geld, gedoe en gewenning - waarom gemeentes zelden straatnamen aanpassen

"Ze nemen ons onze straatnamen af!", hoor ik wel eens iemand roepen. Dat gebeurt dan meestal in discussies waar ook standbeelden, feestdagen of Zwarte Piet worden genoemd. Of allemaal. Daarbij wordt vaak de indruk gewekt dat er in Nederland massaal straten worden hernoemd. Ik leg graag nog eens uit hoe dat zit met het hernoemen van straten. En ik geef ook alvast de conclusie: er worden in Nederland zelden straatnamen gewijzigd.

Gemeentes houden er niet van om straatnamen te veranderen, en daar zijn een aantal redenen voor. Het komt er in het kort op neer dat het geld kost en veel gedoe oplevert. Als een gemeente een straatnaam verandert, krijgen alle bewoners (personen en bedrijven) automatisch een nieuw adres. Zij moeten dus op allerlei plekken hun adres laten wijzigen, en voor bedrijven geldt dat ze ook visitekaartjes en zo moeten laten aanpassen. Daar moet de gemeente een vergoeding voor betalen. Alles bij elkaar kan dat een flink bedrag worden. Daarnaast moet de de nieuwe straatnaam ook in tientallen (tegenwoordig misschien wel honderden) databases worden opgenomen. Denk om te beginnen aan de adressenbestanden die de gemeente zelf hanteert (voor inwoners, maar ook voor de locatie van ondergrondse leidingen en weet ik veel wat allemaal), de adressenbestanden die Belastingdienst, verzekeraars en dergelijke hanteren, maar ook routeplanners zoals GoogleMaps en TomTom. Het is immers wel de bedoeling dat ziekenwagen, pakketbezorger en pizzakoerier de straat kunnen blijven vinden.

Emotionele band
Heel vroeger was het wijzigen van een straatnaam een simpele administratieve handeling, maar tegenwoordig komt er dus veel meer bij kijken. Maar er speelt nog iets. De bewoners (van de gemeente in het algemeen en van de betreffende straat in het bijzonder) zitten vaak helemaal niet op een naamswijziging te wachten, omdat ze een emotionele band met de straat hebben opgebouwd. Het verzoek of idee om een straatnaam te wijzigen komt dan ook zelden van de bewoners zelf maar bijna altijd van buitenstaanders (die zelf elders wonen en hun eigen straatnaam graag ongewijzigd laten). In Rotterdam staat er af en toe weer iemand op die roept dat de Ajaxstraat een andere naam moet krijgen, maar iedere keer blijkt weer dat de bewoners van de straat - waaronder ook Feyenoord-fans - daar helemaal niet op zitten te wachten. Toen de gemeente Amsterdam in 2018 aankondigde dat het Stadionplein voortaan Johan Cruijffplein zou gaan heten, kwamen de bewoners van het plein ook in opstand. De Amsterdamse straatnaamcommissie had die hernoeming trouwens ook al afgeraden, "omdat de naam Stadionplein een vast gegeven is in de mentale ruimte van de stad die bij de meeste Amsterdammers bekend is". Mensen raken gehecht aan hun straatnamen.

Gemeentes veranderen dus niet graag straatnamen en bewoners ook niet. Als je wilt dat een naam toch wordt aangepast, moet je dus met een overtuigend verhaal komen. Een van de regels die de gemeente Amsterdam hanteert bij de straatnaamgeving is: "Bestaande namen worden niet gewijzigd, tenzij er zwaarwegende redenen blijken te zijn die bij de oorspronkelijke naamtoekenning niet bekend waren." Het komt wel eens voor dat een straat hernoemd wordt omdat een persoon van zijn voetstuk is gevallen en de vernoeming bij nader inzien niet verdiende. Een veel gebruikt voorbeeld is de Stalinlaan in Amsterdam; in 1956 werd dat de Vrijheidslaan. Toen in de jaren zeventig het protest tegen het apartheidsregime in Zuid-Afrika groeide, werd de naam van het Pretoriusplein veranderd in Steve Bikoplein. En in 2010 kreeg de Pastoor Visserstraat in Vasse een nieuwe naam, toen was gebleken dat de pastoor zich mogelijk schuldig had gemaakt aan seksueel misbruik. Dat zijn zwaarwegende redenen.

Praktische overwegingen
Een heel enkele keer krijgt een straat dus inderdaad een nieuwe naam omdat de oude echt niet meer kan. Maar verder zijn gemeentes heel terughoudend met straatnaamwijzigingen. Als er eens ergens een keer een straatnaam wordt veranderd, heeft dat bijna altijd een praktische aanleiding zoals een herindeling of een stedenbouwkundige aanpassing. Het kan bijvoorbeeld zijn dat een stad een naburig dorp annexeert en daardoor ineens een paar straatnamen dubbel heeft. Om verwarring te voorkomen, kunnen er dan namen worden aangepast. Het komt ook voor dat een straat een andere loop krijgt of deels wordt opgenomen in een nieuwe woonwijk, en dan is het soms duidelijker als die straat geheel of gedeeltelijk een nieuwe naam krijgt. Maar dan vormen de omstandigheden dus de aanleiding en niet de daden van de vernoemde persoon.

Zoals ik in het begin van dit verhaal al zei: er worden in Nederland zelden straatnamen gewijzigd. Het is makkelijk om te roepen "dat ze onze straatnamen afpakken", maar in de praktijk is daar geen sprake van.

Reacties

Anoniem zei…
Op 6 oktober jl. las ik uw bericht over het Halve Zolenpad. Wij wandelen daar regelen in het natuurgebied De Moerputten.
Ik heb echter begrepen dat het woord halve te maken heeft met de aanleg van een enkelspoor van deze spoorlijn. Het was m.i. nog de bedoeling dat er een 2e spoor naast kwam te liggen.
In de volksmond is daardoor vanwege het spoor van de schoenenindustrie het Halvezolenlijntje is gaan heten.
Gaarne uw reactie.
Waarom zouden ze een makkelijke naam zoals "Stadionplein" willen veranderen naar een moeilijke naam zoals "Johan Cruijffplein"? "uij", Dubbele "f", die naam vraagt er bijna om om fout geschreven te worden; of om vergeten te worden omdat "cruijff" niet een woord is dat veel mensen kennen.

Misschien was er een of andere superspeciale goede reden voor die ik niet ken maar zo oppervlakkig gezien lijkt dat besluit echt idioot.


Welk nieuw feit ontdekte ze over Stalin waarvoor ze die straat hernoemde?


Ik denk dat straten vernoemen naar mensen onhandig is. Het maakt de namen soms moeilijker dan ze hoeven te zijn and het maakt de namen afhankelijk van reputatie. Als de reputatie van een persoon verandert naar iets negatiefs (door nieuwe informatie of nieuwe propaganda) dan worden die namen veranderd. Het klinkt alsof een groot percentage van de naamveranderingen voorkomen kan worden door straten niet naar personen te vernoemen of door straten hun naam te laten houden zelfs al verandert de algemene mening over de persoon waar een straat naar is vernoemd.
Dinx zei…
@Anoniem:
U verwijst naar mijn verhaal over het Halve Zolenpad. Ik kende deze verklaring van 'halve' niet, maar het lijkt me ook onwaarschijnlijk. Een enkelspoorse lijn is immers gewoon een hele spoorlijn, dus waarom zou je die 'half' noemen? Het verhaal dat over de spoorlijn halvezolen werden vervoerd, lijkt me waarschijnlijker. Maar goed, niemand weet het voor 100% zeker.
Dinx zei…
@Dr. λ the Typer of Terms:
Dat ze het Stadionplein zo wilden noemen, was vooral omdat ze een geschikte plek zochten waar ze Johan Cruijff konden vernoemen en niet konden wachten tot zich een nieuwe (nog naamloze) straat aan zou dienen.

Na de bevrijding in 1945 werden in Amsterdam drie straten genoemd naar de drie leiders van de geallieerden: Churchill, Roosevelt en Stalin. Toen de Sovjet-Unie in 1956 Hongarije was binnengevallen bekeek men de daden van Stalin toch anders, en tien dagen na de inval besloot de Amsterdamse gemeenteraad al om de Stalinlaan te hernoemen tot Vrijheidslaan.

Je zegt dat "een groot percentage van de naamveranderingen voorkomen kan worden door straten niet naar personen te vernoemen", maar ik schrijf in het artikel hierboven nou juist dat er zelden namen van straten veranderd worden. Dat ze naar personen genoemd zijn, maakt dus blijkbaar niet uit.

Populaire posts van deze blog

Wat is de echte Monopoly-stad van Nederland? En waar ligt Ons Dorp?

Een tijd geleden heb ik al eens uitgelegd wie de straatnamen heeft gekozen voor het Nederlandse Monopoly-spel. De Nederlandse editie van het spel was de eerste waarin straatnamen uit verschillende steden werden gebruikt. Dus vroeg ik me af: is er misschien toch één stad te vinden die al die straatnamen heeft? Dan zouden ze daar mooi hun geheel eigen editie van het spel kunnen maken. Tijdens die zoektocht diende nog een tweede vraag zich aan: waar ligt Ons Dorp? Laten we eerst eens even kijken hoe bijzonder die straatnamen uit het Monopoly-spel eigenlijk zijn. In de top-10 met straatnamen die in het Nederland het meest voorkomen, staat één straat uit Monopoly: de Dorpsstraat . Die komt in Nederland 315 keer voor, van Aalsmeer tot Zwolle. De Brink komt 67 keer voor, van Almelo tot Zuidwolde. Op 43 plaatsen ligt een Steenstraat , van Alphen aan den Rijn tot in Zwolle. Dan komen we bij een bijzonder geval: de Houtstraat komt 32 keer voor in Nederland (van Almere tot Wolvega), maar vreemd

Wie heeft de straatnamen van Monopoly gekozen?

De Barteljorisstraat, Neude, A-Kerkhof en de Kalverstraat. Iedereen kent de straatnamen uit het Monopoly-spel. Maar waarom hebben nou juist deze straatnamen een plekje in het spel gekregen? Waarom heeft men uit Rotterdam niet de Weena of de Lijnbaan gekozen, en voor Amsterdam de P.C. Hooftstraat? En waarom zitten Haarlem en Arnhem er wel in, en Maastricht en Eindhoven niet? Wie heeft dat allemaal bedacht? Voor de geschiedenis van het spel gaan we even helemaal terug naar 1904. Elizabeth Magie vroeg toen patent aan op het bordspel ' The Landlord's Game '. Geïnspireerd door dat spel liet Charles Darrow in 1934 in eigen beheer 5000 exemplaren van het spel 'Monopoly' maken en die waren binnen een jaar verkocht. Toen toonde Parker Brothers interesse om het spel in de Verenigde Staten uit te geven. Zij verkochten binnen een jaar meer dan een miljoen exemplaren. De populariteit van het spel bleef niet onopgemerkt en de Engelse firma Waddington kocht in 1936 de rechten o

Wat is in Nederland de langste straat met één naam?

De Oudebildtdijk in de Friese gemeente Het Bildt wordt vaak de langste straat van Nederland genoemd. De straat loopt van Westhoek naar Oudebildtzijl en is volgens Google Maps in totaal 12,1 kilometer lang. Dat is best een eind inderdaad. Maar is het daarmee inderdaad de langste straat van Nederland? En meer specifiek: de langste straat die van begin tot eind dezelfde straatnaam heeft? Ik zal het maar meteen verklappen: dat is dus niet. Als je gaat zoeken naar 'langste straat van Nederland' kom je allerlei straatnamen tegen. Ik zag dat ergens iemand de Voorstraat in Dordrecht noemde, maar die is 'slechts' 1.200 meter en daarmee met afstand niet de langste. De Laan van Meerdervoort in Den Haag wordt ook vaak genoemd, maar die is met een lengte van 5.800 meter ook zeker niet de langste straat van Nederland. Hier en daar lijkt men dat door te hebben, want daar noemt men het specifiek de langste láán van Nederland. Ik vind gemakkelijke een paar straten die een stuk la

Wat zijn de regels voor nieuwe straatnamen?

Dorstige Smid , Mickey Mousestraat , Kerstomaatplantsoen . Tussen alle vragen die mensen me stellen over straatnamen, komen twee vragen iedere keer weer terug: wie bedenkt toch al die nieuwe straatnamen en wat voor regels gelden daarbij? Het vaststellen van straatnamen is een taak van de gemeente - het gebeurt in het algemeen door het College van B&W. Veel gemeentes hebben een speciale straatnaamcommissie, die advies uitbrengt aan het College. In de commissie zitten deskundigen met verschillende achtergronden, zoals een stadshistoricus en een stedenbouwkundige. De manier waarop in een gemeente de straatnamen worden vastgesteld, is vastgelegd in een 'Verordening Straatnaamgeving en huisnummering'. In die verordening kan een gemeente ook richtlijnen voor de straatnamen opnemen, maar dat is niet verplicht. Het kan ook zijn dat de straatnaamcommissie ongeschreven regels hanteert. Er is dus niet één vaste lijst met regels waar alle straatnamen in Nederland aan moeten vol