Doorgaan naar hoofdcontent

Over het Stadionplein en het Johan Cruijffplein - straatnaamgekonkel ten top

Het demissionaire college van B&W in Amsterdam heeft vandaag bepaald dat het besluit om het Stadionplein te hernoemen tot Johan Cruijffplein voorlopig wordt opgeschort. Daarmee wordt het doorgeschoven naar het nieuwe college dat zich er - misschien wel onder leiding van een nieuwe burgemeester - later weer eens over kan buigen. Het lijkt erop dat er in het nieuwe college weinig voorstanders van het plan zijn, en dus zal van uitstel waarschijnlijk afstel komen. De afgelopen weken hebben meerdere journalisten me gevraagd of ik meer voorbeelden ken van dit soort straatnaamgekonkel. Nee, dat ken ik niet. In dit artikel zet ik de wonderlijke ontwikkelingen nog eens op een rij.

Direct na het overlijden van Johan Cruijff in 2016 barstte er een discussie los waar er een straat naar de voetbalheld kon worden genoemd. In Amsterdam werden wat balletjes opgegooid: ergens in Betondorp (waar Cruijff als kind woonde) moest wel een mooie plek te vinden zijn of anders de Middenweg (waar stadion De Meer stond en waar Cruijff dus veel voetbalde). Zelfs in Roosendaal werd geopperd om een straat naar Johan Cruijff te noemen, maar dat kwam er niet van. Uiteindelijk kwam er alleen in een klein Catalaans dorpje in de buurt van Barcelona een Carrer de Johan Cruyff - de tweede straat ter wereld die naar hem werd genoemd.

Burgemeester Eberhard van der Laan liet na het overlijden van Johan Cruijff meteen weten dat hij het toepasselijk zou vinden om de Arena voortaan het 'Johan Cruijff-stadion' te noemen. En daarnaast moest er volgens hem ergens een Amsterdamse straat, plein of laan naar Cruijff genoemd worden. Hij wist blijkbaar niet dat er in de Watergraafsmeer al sinds 2005 een Johan Cruijffbrug ligt, maar dat is maar een klein bruggetje dat in veel andere plaatsen waarschijnlijk niet eens een naam had gekregen. Het zou natuurlijk mooi zijn om daarnaast op een aansprekende plek nog een straat of plein naar Cruijff te noemen. Toen in 2011 Coen Moulijn overleed, had de gemeente Rotterdam binnen een week besloten dat de weg die naast stadion De Kuip ligt de Coen Moulijnweg zou gaan heten. Geen woorden, maar daden. In Amsterdam zou het allemaal wat langer gaan duren.

In dit soort situaties is het het mooist als er net toevallig ergens een bruikbare nieuwe straat wordt aangelegd; liefst een straat met enige allure en op een toepasselijk plek. Maar zo'n straat was er nu niet en dus was hernoemen van een bestaande straatnaam de enige mogelijkheid. Er werden allerlei mogelijkheden onderzocht: hernoemen van de Akkerweg of een andere straat in Betondorp, hernoemen van een deel van de Middenweg, of misschien het Stadionplein bij het Olympisch Stadion. In Amsterdam hebben ze een Commissie Naamgeving Openbare Ruimten (CNOR) die het college van B&W adviseert over de naamgeving van straten en pleinen. Achter de schermen ging de CNOR met dit vraagstuk aan de slag.

Het advies van de CNOR
Eind november 2017 boog de CNOR zich over het idee om het Stadionplein de naam Johan Cruijffplein te geven. De commissie stelde dat "de verdiensten van Johan Cruijff onmiskenbaar zijn en dat een passend eerbetoon in de openbare ruimte beslist op zijn plaats is". Men hanteert in Amsterdam de regel dat personen pas vanaf vijf jaar na overlijden vernoemd worden, maar volgens de commissie hoefde die regel vanwege de uitzonderlijke verdiensten van Cruijff nu niet te worden toegepast. Maar er zijn nog meer relevante criteria. Zo is er de regel dat namen van straten die bij elkaar in de buurt liggen tot een 'samenhangende naamcategorie' moeten behoren. De straatnamen in de omgeving van het Stadionplein zijn bijna allemaal vernoemd naar personen of zaken uit de Oudheid, en daar past Johan Cruijff niet echt bij. De commissie voegde daar de opmerking aan toe dat het sowieso verwarrend zou zijn om een straat naar Cruijff te noemen op een plek die niet in de buurt ligt van het stadion dat naar hem wordt genoemd.

Een andere regel stelt dat straatnamen in Amsterdam alleen worden gewijzigd als "er zwaarwegende redenen zijn die bij de oorspronkelijke naamtoekenning niet bekend waren". Anders gezegd: je moet een straat alleen een nieuwe naam geven als de oude echt niet meer blijkt te kunnen, en niet slechts omdat je een nieuwe naam bedacht hebt die leuker is. Het wijzigen van een straatnaam levert veel kosten en gedoe op voor bewoners en voor de gemeente zelf, dus dat moet je eigenlijk alleen maar doen als het echt niet anders kan. In dit geval speelt ook nog mee dat de naam Stadionplein "in de mentale ruimte van de stad een vast gegeven is, dat bij het merendeel van de Amsterdammers bekend is". De straatnaam Stadionplein werd officieel in 1927 vastgesteld, maar ook in de periode daarvoor werd de naam in de volksmond al gebruikt. De naam is dus zelfs ouder dan het Olympisch Stadion.

Op grond van al deze overwegingen besloot de commissie negatief te adviseren op het voorstel om het Stadionplein te hernoemen naar Johan Cruijffplein. En de commissie voegde daaraan toe dat dezelfde overwegingen eigenlijk ook gelden voor het hernoemen van andere straten die al wel eens geopperd waren. Het beste zou het volgens de commissie zijn om een openbare ruimte in de onmiddellijke nabijheid van de Arena naar Cruijff te noemen. Alles bij elkaar een bijzonder weloverwogen advies, als je het mij vraagt. Geheel tegen de gewoonten in kreeg de commissie het verzoek om het advies geheim te houden. Helaas werd het advies van de commissie dus niet openbaar - dat gebeurde pas veel later, op 10 mei 2018.

Tijd voor actie
In februari 2018 werd het CNOR-advies besproken tijdens een overleg van het college van B&W. Demissionair wethouder en locoburgemeester Eric van der Burg vertelde later dat daarbij niet het hele advies op tafel kwam, maar dat men het deed met een samenvatting van waarnemend burgemeester Jozias van Aartsen. Die vertelde in het collegeberaad dat de CNOR zowel positieve als negatieve opmerkingen had. Hij vertelde er echter niet bij dat de enige positieve opmerking was dat er al binnen vijf jaar een plein naar Cruijff genoemd zou worden. Dat alle andere opmerkingen juist negatief waren en dat ook het eindoordeel  negatief was, liet hij gemakshalve weg. Op basis van deze onvolledige informatie besloot het college om het plan door te zetten en het Stadionplein de naam Johan Cruijffplein te geven.

In het persbericht van de gemeente werd alles uit de kast gehaald om de keuze voor het plein te onderbouwen. Zo won Cruijff er op 28 september 1972 de wereldbeker met Ajax. En ook volgens Danny Cruijff, de weduwe van Johan, had haar man veel met het Olympisch Stadion en het gebied eromheen.  Ook niet onbelangrijk: bij de Febo-kiosk op het plein haalde Cruijff geregeld een kroketje.

De inwoners van de Stadionbuurt waren op zijn zachtst gezegd nogal verrast door dit nieuws. Bij de honderden bewoners van het Stadionplein viel het bericht dat ze binnenkort een nieuwe straatnaam zouden krijgen nogal rauw op het dak. Waarom waren ze niet vooraf geĂ¯nformeerd? Volgens de woordvoerder van burgemeester Van Aartsen was dat omdat "zo'n naamsverandering enige vertrouwelijkheid vereist", maar "juridisch is alles wat wij doen in orde". Niks op aan te merken dus. Maar de bewoners zaten helemaal niet te wachten op een nieuwe straatnaam; niet alleen omdat alle adreswijzigingen veel gedoe opleveren, maar ook omdat ze gewoon gehecht zijn geraakt aan hun straatnaam. De burgemeester vond dat de bewoners niet moesten klagen, want "er zijn duizenden en duizenden Amsterdammers die vinden dat Johan Cruijff moet worden geĂ«erd". Daar waren de bewoners het wel mee eens, maar waarom moet dat nou uitgerekend in hun straat? Dus kwamen ze in opstand: er werden 3.500 handtekeningen verzameld voor een petitie, er kwamen demonstraties, er werden posters opgehangen en er werd zelfs een brief aan de koning gestuurd. De tegenstanders wezen er op dat Cruijff eigenlijk helemaal niks had met het Stadionplein en het Olympisch Stadion. Hij verloor er zijn afscheidswedstrijd met Ajax (0-8 tegen Bayern MĂ¼nchen) en was er zelfs voorstander van om het stadion te slopen. De gemeente hield echter voet bij stuk: nog voor de zomer zou het Stadionplein de naam Johan Cruijffplein krijgen.

En toen werd het advies van de CNOR na een wob-verzoek op 10 mei dus alsnog openbaar, en dat zette de hele discussie op zijn kant. Door alle ophef en discussie had het eerbetoon dat de vernoeming had moeten worden, wel alle glans verloren. De CNOR had daar in het advies al voor gewaarschuwd: "de discussie die kan ontstaan, kan voorts afbreuk doen aan het eerbewijs dat met de naamstoekenning wordt beoogd". Na de openbaarmaking van het advies liet het Stadsdeel Zuid meteen weten zich misleid te voelen en trok het positieve advies in. Een meerderheid van de nieuwe gemeenteraad verklaarde het onderwerp vervolgens 'controversieel'. De partijen die na de verkiezingen van maart het nieuwe stadsbestuur gaan vormen, vroegen het demissionaire college van B&W om de zaak door te schuiven naar het nieuwe college. En dat college zette het op de agenda voor de vergadering van 29 mei met als omschrijving 'Opschorten invoering wijziging naam Stadionplein in Johan Cruijffplein'. En dat opschorten is er nu dus ook van gekomen: het huidige college draagt het over aan het nieuwe college. Het zou me verbazen als dat Johan Cruijffplein er op deze plek ooit nog gaat komen.

Straatnaamgekonkel ten top
Ik ken wel wat verhalen en discussies over straatnamen. Maar zo extreem als het verhaal van het Johan Cruijffplein heb ik het niet eerder gezien. De nalatenschap van een geliefde burgemeester met een Ajax-hart, het weloverwogen (maar genegeerde) advies van een commissie, het slinkse manoeuvreren van een waarnemend burgemeester, het geleur met de naam van een voetbalheld van wereldfaam, de massaal in opstand komende bewoners, het vergrootglas van de landelijke media en de onthullingen van een demissionaire wethouder... waarschijnlijk had Shakespeare het te veel gevonden voor Ă©Ă©n stuk.

Kan iemand eens kijken of er bij de Johan Cruijff Arena nog ergens een stuk van een straat of plein is dat een eigen naam kan krijgen?


Updates:




Voor dit verhaal heb ik de volgende bronnen gebruikt: Stadsbestuur besloot... / Stadionplein... / Stadionplein gaat...  / Geheime stukken... / Stadionplein verwijst... / Buurtprotest genegeerd... / College beslist...  / Henoeming Stadionplein...

Reacties

Rob Essers zei…
In het besluit d.d. 20 februari 2018 staat dat Burgmeester en Wethouders van Amsterdam de openbare ruimte Stadionplein (BAG-type weg) hebben ingetrokken en de openbare ruimte Johan Cruijffplein (BAG-type weg) hebben vastgesteld. Dat is iets anders dan een naamswijziging. In het besluit ontbreekt de ingangsdatum en er wordt ook geen melding gemaakt van de 247 bijbehorende adressen.

Het besluit is op 6 maart 2018 gepubliceerd in Gemeenteblad 2018, nr. 44814;
zie https://zoek.officielebekendmakingen.nl/gmb-2018-44814.html
Op 28 maart 2018 volgde een reactificatie in Gemeenteblad 2018, nr. 63244;
zie https://zoek.officielebekendmakingen.nl/gmb-2018-63244.html

Bij de eerste publicatie stond: "Gezien het advies van de Commissie naamgeving openbare ruimten (CNOR) van 2 december 2016". In de rectificatie is dat vervangen door "Gezien het advies van de Commissie naamgeving openbare ruimten (CNOR) van 2 december 2017". Dat het om een negatief advies van de CNOR wordt niet gemeld. Van de mogelijkheid om bezwaar te maken wordt evenmin melding gemaakt.

BAG
In de Basisregistraties Adressen en Gebouwen blijft bij openbare ruimte ID 0363300000005029 met de naam Stadionplein alles vooralsnog bij het oude. Het besluit d.d. 20 februari 2018 is niet binnen vier werkdagen geregistreerd als brondocument. Op 6 maart 2018 wordt wel documentnummer GV00003802_SB00SB (documentdatum 06-03-2018) ingeschreven. Sinds die datum heeft woonplaats Amsterdam volgens de BAG een openbare ruimte ID 0363300011951819 met de naam Johan Cruijffplein (zonder bijbehorende adressen).
Zie https://bagviewer.kadaster.nl/lvbag/bag-viewer/index.html#?searchQuery=0363300000005029
Zie https://bagviewer.kadaster.nl/lvbag/bag-viewer/index.html#?searchQuery=0363300011951819

Van een wijziging van de naam Stadionplein in Johan Cruijffplein is in de BAG geen sprake. Openbare ruimte ID 0363300000005029 hield op grond van het collegebesluit d.d. 20 februari 2018 op te bestaan, maar dat brondocument is niet ingeschreven. Waarschijnlijk hangt de begindatum 6 maart 2018 van de nieuwe openbare ruimte ID 0363300011951819 met de naam Johan Cruijffplein samen met de (eerste) publicatie van het collegebesluit d.d. 20 februari 2018 in het gemeenteblad.

Ik ben benieuwd welke brondocumenten er binnenkort in de BAG geregisteerd worden. De onjuiste registratie van het Johan Cruijffplein (openbare ruimte ID 0363300000005029) moet in ieder geval gecorrigeerd worden. De gegevens in de BAG zijn vooralsnog net zo onbetrouwbaar als Burgemeester en Wethouders van Amsterdam. Welke eerste klasse amateurs maken in Amsterdam de dienst uit?
Anoniem zei…
Namen uit de Oudheid? Dan kunnen ze het beter het Ajaxplein noemen!
Anoniem zei…
Goed dat het gewoon Stadionplein blijft heten
Face to Face zei…
Hele mooie heldere analyse van de situatie. Dank. Alleen Ă©Ă©n aspect wordt m.i. (niet alleen hier hoor) over het hoofd gezien: klopt het verhaal van Van den Burg in de Volkskrant wel, dat "ze" het moesten doen met een samenvattend briefje in februari 2018? De CNOR bracht nl. Al op 2 december 2017 haar (niet openbare) advies uit aan B&W. Toen was Van Aartsen nog niet benoemd als waarnemend burgemeester. Daar wou ik het nu maar even bij laten hier.
@Rob Essers. Tijdens de Hoorzitting heb ik expliciet naar de datum v het brondocument gevraagd. Twee ambtenaren moesten toen even overleggen en zeiden toen, waar iedereen bij was, dat volgens hen het brondocument van 6 maart is, en niet van 20 februari, (waardoor de BAG-registratie van 6 maart zou kloppen. Redenering: een Besluit pas een besluit als het gepubliceerd wordt in het Gemeenteblad (of Staatscourant).

Het werd met de minuut Kafkaiaanser, want de juridische redenering was: het is wel besloten op 20 februari, maar iets over Naamgeving is geen (juridisch) Besluit, omdat er geen rechtsgevolg is (hoogstens naambordje op je muur). Daarmee zou er in het kader van de Algemene Wet Bestuursrecht dus ook geen Bezwaarmogelijkheden zijn. En zouden alle bezwaarschriften niet-ontvankelijk worden verklaardđŸ˜ƒ wat de Bezwaarschriftencommissie hiermee doet, als advies aan B&W is nog even de vraag. Maar het ziet ernaar uit, zo is mijn inschatting, dat we het niet op juridische gronden gaan winnen, maar puur omdat de politici met elkaar over de grond aan het rollenbollen zijn. En dan moet ik toch aan een Cruijfiaanse opmerking denken: " als je niet kan winnen, moet je zorgen dat je niet verliest"
Dinx zei…
@Face to Face:
Dat aspect is inderdaad niet helemaal duidelijk. Ik schrijf in het stuk wel dat de commissie geheel tegen de gewoonten in het verzoek kreeg om het advies geheim te houden. Ik las dat bijvoorbeeld ook in dit artikel van AT5: 'Dit gebeurt zelden'. Het zou mij niet verbazen dat het verzoek om het geheim te houden pas kwam nadat men de inhoud van het advies had gezien...
Rob Essers zei…
@Face to Face Olympisch Kwartier
In Gemeenteblad 2018, nr. 44814, staat:

"Burgemeester en wethouders van Amsterdam
Brengen ter algemene kennis dat zij in hun vergadering van dinsdag 20 februari 2018 hebben besloten: (...)"

Er is op 20 februari 2018 een besluit genomen. Dat is weliswaar een ondeugdelijk besluit waarin niets staat over de ingangsdatum en de 247 bijbehorende adressen, maar de datum van het besluit kan onmogelijk ter discussie staan. Ook bij de rectificatie in Gemeenteblad 2018, nr. 63244, staat dezelfde datum 20 februari 2018 waarop Burgemeester en wethouders van Amsterdam een en ander besloten hebben.

Er is op 20 februari 2018 onder meer besloten de openbare ruimte Stadionplein (BAG-type weg) in te trekken. Heeft dat geen (rechts)gevolgen voor de 247 bijbehorende adressen? Dit onderdeel van het besluit is wel twee maal in het Gemeenteblad gepubliceerd, maar niet als brondocument - met of zonder verkeerde datum - ingeschreven in de BAG. Hoeven burgemeester en wethouders van Amsterdam zich als bronhouder niet aan de wet te houden?
Zie http://wetten.overheid.nl/BWBR0023466/2012-10-01#Hoofdstuk2_Artikel12

Volgens de BAG is er sinds 6 maart 2018 in de woonplaats Amsterdam een openbare ruimte met de naam Johan Cruijffplein. Openbare ruimte ID 0363300011951819 heeft de status "Naamgeving uitgegeven". Het besluit van 20 februari 2016 is twee maal gepubliceerd in het Gemeenteblad met als ondertitel "Officiële uitgave van de gemeente Amsterdam"? Hoe betrouwbaar zijn de gegevens in de basisregistraties adressen en gebouwen (BAG) en het Gemeenteblad? En hoe betrouwbaar zijn besluiten van burgemeester en wethouders van Amsterdam?
Rob Essers zei…
Op 3 mei 2018 stuurde het college van burgemeester en wethouders een brief met kenmerk 18/2029 "Aan de bewoner(s) van en de bedrijven op het Stadionplein" met het huisnummerbesluit van 3 mei 2018. De brief begint met:

"Op 20 februari 2018 bent u per brief geĂ¯nformeerd over het besluit om de naam van het Stadionplein te wijzigen in Johan Cruijffplein.

In deze brief informeren we u over de ingangsdatum van de naamswijziging en de tegemoetkoming in de eventuele kosten die u moet maken als gevolg van de naamswijziging. De ingangsdatum van de naamswijziging wordt 1 juni 2018. Op deze datum worden de straatnaamborden aangebracht en wordt de adreswijziging definitief doorgevoerd.
"

Ook het nummerbesluit d.d. 3 mei 2018 (documentnummer GV00003847) had binnen vier werkdagen in de BAG geregistreerd moeten worden. Bij alle 247 bijbehorende adressen had bij de huisnummeraanduiding de gerelateerde openbare ruimte 0363300000005029 veranderd moeten worden in 0363300011951819 (begindatum 01-06-2018). Het nummerbesluit is niet als brondocument ingeschreven in de BAG.

Dat geldt ook voor het besluit van 29 mei 2018 om de naamswijziging van het Stadionplein in het Johan Cruijffplein uit te stellen. Bij alle 247 bijbehorende adressen had de gerelateerde openbare ruimte 0363300011951819 weer veranderd moeten worden in 0363300000005029 (begindatum 01-06-2018). De vier werkdagen zijn weliswaar nog niet verstreken, maar het zou me verbazen als dit besluit wel correct in de BAG geregistreerd zou worden.
Marie-Claire Fakkel zei…
Dankzij de WOB-procedure van de Wijkraad Zuidwest kwam het negatieve C.N.O.R. advies naar buiten. Het kabinet van de burgemeester had blijkbaar geen negatief advies verwacht, en dat kwam slecht uit. Zodoende moest men uit het licht, en in de duisternis vol geheimen treden.
De sufferds hadden buiten de mondige Stadionbuurtbewoners gerekend, Amsterdammers die van democratie en transparantie houden. Daar staat de buurt overigens al zeker 31 jaar om bekend. Het is niet voor niets dat na het openbaar worden van het negatieve C.N.O.R. advies zelfs bestuurders naar de pers lekten om de eigen naam vrij van blaam te houden.

Populaire posts van deze blog

Wat is de echte Monopoly-stad van Nederland? En waar ligt Ons Dorp?

Een tijd geleden heb ik al eens uitgelegd wie de straatnamen heeft gekozen voor het Nederlandse Monopoly-spel. De Nederlandse editie van het spel was de eerste waarin straatnamen uit verschillende steden werden gebruikt. Dus vroeg ik me af: is er misschien toch Ă©Ă©n stad te vinden die al die straatnamen heeft? Dan zouden ze daar mooi hun geheel eigen editie van het spel kunnen maken. Tijdens die zoektocht diende nog een tweede vraag zich aan: waar ligt Ons Dorp? Laten we eerst eens even kijken hoe bijzonder die straatnamen uit het Monopoly-spel eigenlijk zijn. In de top-10 met straatnamen die in het Nederland het meest voorkomen, staat Ă©Ă©n straat uit Monopoly: de Dorpsstraat . Die komt in Nederland 315 keer voor, van Aalsmeer tot Zwolle. De Brink komt 67 keer voor, van Almelo tot Zuidwolde. Op 43 plaatsen ligt een Steenstraat , van Alphen aan den Rijn tot in Zwolle. Dan komen we bij een bijzonder geval: de Houtstraat komt 32 keer voor in Nederland (van Almere tot Wolvega), maar vreemd

Wat is in Nederland de langste straat met Ă©Ă©n naam?

De Oudebildtdijk in de Friese gemeente Het Bildt wordt vaak de langste straat van Nederland genoemd. De straat loopt van Westhoek naar Oudebildtzijl en is volgens Google Maps in totaal 12,1 kilometer lang. Dat is best een eind inderdaad. Maar is het daarmee inderdaad de langste straat van Nederland? En meer specifiek: de langste straat die van begin tot eind dezelfde straatnaam heeft? Ik zal het maar meteen verklappen: dat is dus niet. Als je gaat zoeken naar 'langste straat van Nederland' kom je allerlei straatnamen tegen. Ik zag dat ergens iemand de Voorstraat in Dordrecht noemde, maar die is 'slechts' 1.200 meter en daarmee met afstand niet de langste. De Laan van Meerdervoort in Den Haag wordt ook vaak genoemd, maar die is met een lengte van 5.800 meter ook zeker niet de langste straat van Nederland. Hier en daar lijkt men dat door te hebben, want daar noemt men het specifiek de langste lĂ¡Ă¡n van Nederland. Ik vind gemakkelijke een paar straten die een stuk la

Wie heeft de straatnamen van Monopoly gekozen?

De Barteljorisstraat, Neude, A-Kerkhof en de Kalverstraat. Iedereen kent de straatnamen uit het Monopoly-spel. Maar waarom hebben nou juist deze straatnamen een plekje in het spel gekregen? Waarom heeft men uit Rotterdam niet de Weena of de Lijnbaan gekozen, en voor Amsterdam de P.C. Hooftstraat? En waarom zitten Haarlem en Arnhem er wel in, en Maastricht en Eindhoven niet? Wie heeft dat allemaal bedacht? Voor de geschiedenis van het spel gaan we even helemaal terug naar 1904. Elizabeth Magie vroeg toen patent aan op het bordspel ' The Landlord's Game '. GeĂ¯nspireerd door dat spel liet Charles Darrow in 1934 in eigen beheer 5000 exemplaren van het spel 'Monopoly' maken en die waren binnen een jaar verkocht. Toen toonde Parker Brothers interesse om het spel in de Verenigde Staten uit te geven. Zij verkochten binnen een jaar meer dan een miljoen exemplaren. De populariteit van het spel bleef niet onopgemerkt en de Engelse firma Waddington kocht in 1936 de rechten o

Waar ligt het geografisch middelpunt van Nederland?

Mijn zoon vroeg me waar precies het middelpunt van Nederland, want daar wil hij dan graag een keer met me naartoe. Nederland heeft aardig wat geografische middelpunten. Het is maar net hoe je definieert wat het middelpunt van een land is. Ik zet in dit verhaal een paar van die middelpunten op een rijtje - voor mijn zoon, maar natuurlijk ook voor jullie. (Voor dit verhaal kijk ik alleen naar het Europese deel van Nederland, zonder de Caribische eilanden; met die eilanden erbij ligt alles weer anders.) Uiterste punten Voordat ik een aantal middelpunten langsloop, noem ik hier eerst de geografische extremen van Nederland. Rottumerplaat - Het noordelijkst gelegen punt van Nederland ligt op Rottumerplaat. Locatie: 53.556485, 6.492520 Bad Nieuweschans - Het oostelijkste punt van Nederland ligt bij Bad Nieuweschans (Groningen). Om precies te zijn bij grenspaal 196, bij de grensovergang naar Duitsland. Locatie: 53.180299, 7.227509 Klein-Kuttingen - Het zuidelijkste punt van Nederland ligt