Doorgaan naar hoofdcontent

Over stuurrrrboord en bakboord - in Meppel gooit men het over een andere boeg

Nederland is een waterland. Het is dus niet vreemd dat er veel buurten en wijken zijn waar de straten zijn genoemd naar nautische termen, zoals scheepstypen of scheepsonderdelen. Er zijn bijvoorbeeld 22 plaatsen waar de straten naar stuurboord en bakboord zijn genoemd. 

Stuurboord en bakboord, zo noemen we de rechterkant en de linkerkant van een schip. Men gebruikt deze termen om verwarring (en ongelukken) te voorkomen; iemand die een schip van voren bekijkt zou immers met 'linkerkant' iets anders kunnen bedoelen dan iemand die het schip van achter bekijkt. De termen zijn al vele eeuwen oud. Ze komen uit de tijd dat er in Noord-Europa nog veel gevaren werd met schepen waar het roer aan de rechterkant van het schip zat, en dat noemde men dus de stuurkant of 'stuurboord'. De stuurman stond met zijn rug naar de andere zijde van het schip en dat werd 'bakboord' genoemd, vermoedelijk afgeleid van het oude woord 'bak' (of 'baec') voor 'rug'.

De woorden stuurboord en bakboord zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Het is daarom ook wel logisch dat als er ergens een straat naar stuurboord is genoemd, er meestal ook een straat naar bakboord is genoemd. Er zijn maar twee plaatsen in Nederland waar ze alleen een Stuurboord hebben en geen Bakboord, en dat zijn Rijsenhout en Nieuw-Amsterdam. Er zijn geen plaatsen die alleen Bakboord hebben. Het is verder ook wel opvallend dat stuurboord en bakboord in straatnamen bijna altijd zonder achtervoegsel worden gebruikt. De enige uitzonderingen zijn Delfzijl, Woerden en Kudelstaart, waar ze er nog -laan, -laan en -straat achter hebben gezet.

In veel van de wijken liggen Stuurboord en Bakboord op een ogenschijnlijk willekeurige plek tussen de andere vernoemde termen. Een bijzonder geval is Woerden. Daar bestaat de nautische wijk uit twee buurten die worden gescheiden door de Vaartuigenlaan. In de ene buurt beginnen alle straatnamen met een S en in de andere met een B. Je kunt vast wel raden waar de Stuurboordlaan en de Bakboordlaan liggen. De overige straten in de wijk zijn allemaal naar oude vaartuigen genoemd. Omdat die zulke mooie namen hebben, noem ik ze gewoon allemaal. Bij de S zijn dat de Sloep, Skutsje, Schoener, Schouw, Schokker en Schuit, en bij de B zijn dat de Barkas, Beuger, Boeier, Botter, Brander, Bijlander, Brigantijn, Brik, Blazer en Bomschuit. Heerlijk, ik houd daar wel van.

Terug naar Stuurboord en Bakboord. In sommige plaatsen liggen die twee straten niet op een willekeurige plek in de wijk, maar heeft men de plek juist heel bewust gekozen. Daar liggen Stuurboord en Bakboord bijvoorbeeld rechts en links van de toegangsweg, of lopen ze parallel aan elkaar. Er zijn zelfs vier plaatsen waar in het stratenpatroon vaag de contouren van een schip zijn te ontdekken. Dat is het geval in Amstelveen, Capelle aan den IJssel en Kudelstaart, en het mooie is dat Stuurboord daar heel mooi aan de rechterkant van dat schip ligt en Bakboord links. In Meppel liggen die twee echter precies andersom: als je daar van de Spiegel - via het Kraaiennest, de Kombuis en de Kajuit - naar de punt van het schip kijkt (dus van achter naar voor), dan ligt Stuurboord links en Bakboord rechts. Alle hens aan dek... dat is fout! Daar komen ongelukken van! Zouden ze in Meppel het ezelsbruggetje niet kennen dat stuurrrrboord aan de rrrrechterkant ligt?


Reacties

Anoniem zei…
...veel werd gevaren...
[GvB]
Anoniem zei…
Misschien dat je in Meppel het onderaanzicht van de boot ziet en niet het bovenaanzicht? :)

Populaire posts van deze blog

Wat is de echte Monopoly-stad van Nederland? En waar ligt Ons Dorp?

Een tijd geleden heb ik al eens uitgelegd wie de straatnamen heeft gekozen voor het Nederlandse Monopoly-spel. De Nederlandse editie van het spel was de eerste waarin straatnamen uit verschillende steden werden gebruikt. Dus vroeg ik me af: is er misschien toch één stad te vinden die al die straatnamen heeft? Dan zouden ze daar mooi hun geheel eigen editie van het spel kunnen maken. Tijdens die zoektocht diende nog een tweede vraag zich aan: waar ligt Ons Dorp? Laten we eerst eens even kijken hoe bijzonder die straatnamen uit het Monopoly-spel eigenlijk zijn. In de top-10 met straatnamen die in het Nederland het meest voorkomen, staat één straat uit Monopoly: de Dorpsstraat . Die komt in Nederland 315 keer voor, van Aalsmeer tot Zwolle. De Brink komt 67 keer voor, van Almelo tot Zuidwolde. Op 43 plaatsen ligt een Steenstraat , van Alphen aan den Rijn tot in Zwolle. Dan komen we bij een bijzonder geval: de Houtstraat komt 32 keer voor in Nederland (van Almere tot Wolvega), maar vreemd

Wie heeft de straatnamen van Monopoly gekozen?

De Barteljorisstraat, Neude, A-Kerkhof en de Kalverstraat. Iedereen kent de straatnamen uit het Monopoly-spel. Maar waarom hebben nou juist deze straatnamen een plekje in het spel gekregen? Waarom heeft men uit Rotterdam niet de Weena of de Lijnbaan gekozen, en voor Amsterdam de P.C. Hooftstraat? En waarom zitten Haarlem en Arnhem er wel in, en Maastricht en Eindhoven niet? Wie heeft dat allemaal bedacht? Voor de geschiedenis van het spel gaan we even helemaal terug naar 1904. Elizabeth Magie vroeg toen patent aan op het bordspel ' The Landlord's Game '. Geïnspireerd door dat spel liet Charles Darrow in 1934 in eigen beheer 5000 exemplaren van het spel 'Monopoly' maken en die waren binnen een jaar verkocht. Toen toonde Parker Brothers interesse om het spel in de Verenigde Staten uit te geven. Zij verkochten binnen een jaar meer dan een miljoen exemplaren. De populariteit van het spel bleef niet onopgemerkt en de Engelse firma Waddington kocht in 1936 de rechten o

Wat is in Nederland de langste straat met één naam?

De Oudebildtdijk in de Friese gemeente Het Bildt wordt vaak de langste straat van Nederland genoemd. De straat loopt van Westhoek naar Oudebildtzijl en is volgens Google Maps in totaal 12,1 kilometer lang. Dat is best een eind inderdaad. Maar is het daarmee inderdaad de langste straat van Nederland? En meer specifiek: de langste straat die van begin tot eind dezelfde straatnaam heeft? Ik zal het maar meteen verklappen: dat is dus niet. Als je gaat zoeken naar 'langste straat van Nederland' kom je allerlei straatnamen tegen. Ik zag dat ergens iemand de Voorstraat in Dordrecht noemde, maar die is 'slechts' 1.200 meter en daarmee met afstand niet de langste. De Laan van Meerdervoort in Den Haag wordt ook vaak genoemd, maar die is met een lengte van 5.800 meter ook zeker niet de langste straat van Nederland. Hier en daar lijkt men dat door te hebben, want daar noemt men het specifiek de langste láán van Nederland. Ik vind gemakkelijke een paar straten die een stuk la

Wat zijn de regels voor nieuwe straatnamen?

Dorstige Smid , Mickey Mousestraat , Kerstomaatplantsoen . Tussen alle vragen die mensen me stellen over straatnamen, komen twee vragen iedere keer weer terug: wie bedenkt toch al die nieuwe straatnamen en wat voor regels gelden daarbij? Het vaststellen van straatnamen is een taak van de gemeente - het gebeurt in het algemeen door het College van B&W. Veel gemeentes hebben een speciale straatnaamcommissie, die advies uitbrengt aan het College. In de commissie zitten deskundigen met verschillende achtergronden, zoals een stadshistoricus en een stedenbouwkundige. De manier waarop in een gemeente de straatnamen worden vastgesteld, is vastgelegd in een 'Verordening Straatnaamgeving en huisnummering'. In die verordening kan een gemeente ook richtlijnen voor de straatnamen opnemen, maar dat is niet verplicht. Het kan ook zijn dat de straatnaamcommissie ongeschreven regels hanteert. Er is dus niet één vaste lijst met regels waar alle straatnamen in Nederland aan moeten vol