Doorgaan naar hoofdcontent

Een mooie straatnaam? Dat zal me worst wezen!

De worst is een populair vleesproduct dat al vele eeuwen wordt gemaakt, verhandeld en gegeten. Toch is het aantal straatnamen met 'worst' erin op de vingers van één hand te tellen. Dat maakt het makkelijk om ze even állemaal op een rij te zetten.

De bekendste worst-straat is waarschijnlijk de Dubbeleworststeeg, een steeg in het centrum van Amsterdam tussen de Singel en de Herengracht. De straatnaam wordt op internet vaak genoemd in lijstjes met opmerkelijke straatnamen, net als de Eendekotsweg. En het is natuurlijk ook best een vreemde naam. Als die steeg zo heet omdat er ooit worsten werden gemaakt, waarom heet die dan niet gewoon Worststeeg of Worstenmakersteeg? Het antwoord is eenvoudig: de steeg is niet naar worsten of worstenmakers genoemd. In werkelijkheid is de steeg genoemd naar Lourens Dubbelworst, een voorname Amsterdammer die er ooit in het huis op de hoek woonde. Hij stierf er in 1672. De straatnaam komt in de Amsterdamse archieven ook voor als Dubbeldeworststeeg en Dubbele Worststeeg. Er was trouwens nog een Dubbeleworststeeg in Amsterdam: de Damraksteeg heette tot 1922 namelijk ook zo. Waarschijnlijk heeft Lourens Dubbelworst daar ook ooit gewoond.

Er is nog een worst-straat in Amsterdam: de Ewoud Worststraat in de wijk Geuzenveld. Ewoud Pietersz. Worst was een Zeeuwse admiraal die in de Tachtigjarige Oorlog leiding gaf aan de Watergeuzen. Dat er een straat naar hem genoemd is in een wijk die 'Geuzenveld' heet, ligt wel voor de hand. Verder zijn er er echter nauwelijks geuzen vernoemd; de andere straten in de wijk zijn vooral naar staatslieden en architecten genoemd. Het verhaal gaat dat de geuzen hier in de buurt hun uitvalsbasis hadden tijdens het beleg van Haarlem in 1573. De naam van de wijk Geuzenveld is ontleend aan een boerenhofstede uit de zeventiende eeuw die dezelfde naam droeg.

Wonen op een worst 
Voor de andere worst-straten moeten we naar het noorden van het land. Op de grens van Friesland en Overijssel ligt de Worstsloot. Als je die sloot naar het noordoosten volgt, kom je uit bij de Worstdijk in Kuinre. Hoe komen die Worstsloot en Worstdijk aan hun naam? Loopt de sloot of de dijk misschien in de vorm van een worst? Werden hier vroeger dan misschien worsten verhandeld en verscheept? Of woonde er gewoon iemand die verre familie was van Lourens of Ewoud?

We gaan een paar eeuwen terug in de tijd, naar de vijftiende eeuw. Het IJsselmeer was toen nog de Zuiderzee, en de Noordoostpolder bestond nog niet. Als je nu op de kaart kijkt, is het misschien moeilijk voor te stellen, maar Kuinre lag toen aan zee. Vandaar dat er nabij Kuinre bijvoorbeeld ook een straat met de naam Zeedijk ligt. Kuinre was in de vijftiende eeuw een heerlijkheid die behalve de plaats zelf ook nog een aantal gehuchten bevatte: Veenhuizen, Wijberga of Wyberburen en... de Worst. Die laatste naam is vermoedelijk afgeleid van 'woerd' in de betekenis 'terp', een kunstmatige verhoging in het landschap die is aangelegd als bescherming tegen het water. Het is verwant met het Oudsaksische woord 'wurth' en het Oudfries 'worth'. Als je dat woord een beetje slissend op zijn Engels uitspreekt, klinkt het al bijna als 'worst'! Het gehucht de Worst heette waarschijnlijk zo omdat het op een terp lag. En de namen van de Worstdijk en de Worstsloot - voor een nabijgelegen dijk en sloot - zijn daar later van afgeleid.

Een worstcasescenario
Zo, dat waren alle worst-straten. Wat valt je op? Precies: niet één van deze namen heeft direct iets met worsten te maken! Misschien dat er ooit ergens een Worstkade, een Worstenweg of Worstenmakersteeg is geweest, maar die heeft de tand des tijds dan niet overleefd.

Reacties

Anoniem zei…
Interessant om te lezen. Maar de vraag is nu waar de familienaam Dubbelworst vandaan komt. Weet u dat ook?
nutKees zei…
Bij de Worstsloot te Kuinre ligt het meest onbekende 3-provinciënpunt van Nederland, t.w. Friesland, Overijssel en Flevoland
Frank zei…
Eeuwig zonde dat ze de Molensingel in Delft destijds niet de Worstsingel hebben genoemd. Hij heeft precies de goede vorm; precies een Hema-rookworst.
Unknown zei…
De hier gegeven verklaring van Worstsloot en Worstdijk is zeer onaannemelijk. Wierden en terpen liggen op kleigrond, zoals in Friesland en Groningen, of op het Kampereiland. Maar hier is sprake van veengrond, zoals de oude naam Veenhusen al aangeeft. Een terp zou daar snel in wegzakken. Waarschijnlijker is de etymologie dat worst hier afkomstig is van foreest 'bos'. Iets zuidelijker, bij Vollenhove, heeft datzelfde foreest zich ontwikkeld tot (De) Voorst.

Populaire posts van deze blog

Wat is de echte Monopoly-stad van Nederland? En waar ligt Ons Dorp?

Een tijd geleden heb ik al eens uitgelegd wie de straatnamen heeft gekozen voor het Nederlandse Monopoly-spel. De Nederlandse editie van het spel was de eerste waarin straatnamen uit verschillende steden werden gebruikt. Dus vroeg ik me af: is er misschien toch één stad te vinden die al die straatnamen heeft? Dan zouden ze daar mooi hun geheel eigen editie van het spel kunnen maken. Tijdens die zoektocht diende nog een tweede vraag zich aan: waar ligt Ons Dorp? Laten we eerst eens even kijken hoe bijzonder die straatnamen uit het Monopoly-spel eigenlijk zijn. In de top-10 met straatnamen die in het Nederland het meest voorkomen, staat één straat uit Monopoly: de Dorpsstraat . Die komt in Nederland 315 keer voor, van Aalsmeer tot Zwolle. De Brink komt 67 keer voor, van Almelo tot Zuidwolde. Op 43 plaatsen ligt een Steenstraat , van Alphen aan den Rijn tot in Zwolle. Dan komen we bij een bijzonder geval: de Houtstraat komt 32 keer voor in Nederland (van Almere tot Wolvega), maar vreemd

Wie heeft de straatnamen van Monopoly gekozen?

De Barteljorisstraat, Neude, A-Kerkhof en de Kalverstraat. Iedereen kent de straatnamen uit het Monopoly-spel. Maar waarom hebben nou juist deze straatnamen een plekje in het spel gekregen? Waarom heeft men uit Rotterdam niet de Weena of de Lijnbaan gekozen, en voor Amsterdam de P.C. Hooftstraat? En waarom zitten Haarlem en Arnhem er wel in, en Maastricht en Eindhoven niet? Wie heeft dat allemaal bedacht? Voor de geschiedenis van het spel gaan we even helemaal terug naar 1904. Elizabeth Magie vroeg toen patent aan op het bordspel ' The Landlord's Game '. Geïnspireerd door dat spel liet Charles Darrow in 1934 in eigen beheer 5000 exemplaren van het spel 'Monopoly' maken en die waren binnen een jaar verkocht. Toen toonde Parker Brothers interesse om het spel in de Verenigde Staten uit te geven. Zij verkochten binnen een jaar meer dan een miljoen exemplaren. De populariteit van het spel bleef niet onopgemerkt en de Engelse firma Waddington kocht in 1936 de rechten o

Wat is in Nederland de langste straat met één naam?

De Oudebildtdijk in de Friese gemeente Het Bildt wordt vaak de langste straat van Nederland genoemd. De straat loopt van Westhoek naar Oudebildtzijl en is volgens Google Maps in totaal 12,1 kilometer lang. Dat is best een eind inderdaad. Maar is het daarmee inderdaad de langste straat van Nederland? En meer specifiek: de langste straat die van begin tot eind dezelfde straatnaam heeft? Ik zal het maar meteen verklappen: dat is dus niet. Als je gaat zoeken naar 'langste straat van Nederland' kom je allerlei straatnamen tegen. Ik zag dat ergens iemand de Voorstraat in Dordrecht noemde, maar die is 'slechts' 1.200 meter en daarmee met afstand niet de langste. De Laan van Meerdervoort in Den Haag wordt ook vaak genoemd, maar die is met een lengte van 5.800 meter ook zeker niet de langste straat van Nederland. Hier en daar lijkt men dat door te hebben, want daar noemt men het specifiek de langste láán van Nederland. Ik vind gemakkelijke een paar straten die een stuk la

Wat zijn de regels voor nieuwe straatnamen?

Dorstige Smid , Mickey Mousestraat , Kerstomaatplantsoen . Tussen alle vragen die mensen me stellen over straatnamen, komen twee vragen iedere keer weer terug: wie bedenkt toch al die nieuwe straatnamen en wat voor regels gelden daarbij? Het vaststellen van straatnamen is een taak van de gemeente - het gebeurt in het algemeen door het College van B&W. Veel gemeentes hebben een speciale straatnaamcommissie, die advies uitbrengt aan het College. In de commissie zitten deskundigen met verschillende achtergronden, zoals een stadshistoricus en een stedenbouwkundige. De manier waarop in een gemeente de straatnamen worden vastgesteld, is vastgelegd in een 'Verordening Straatnaamgeving en huisnummering'. In die verordening kan een gemeente ook richtlijnen voor de straatnamen opnemen, maar dat is niet verplicht. Het kan ook zijn dat de straatnaamcommissie ongeschreven regels hanteert. Er is dus niet één vaste lijst met regels waar alle straatnamen in Nederland aan moeten vol