Doorgaan naar hoofdcontent

Van Valge naar de Burgemeester Jhr. E.Tj. van Starkenborgh Stachouwerstraat - we gaan het hoekje om in Leens

Leens is een dorp in het hoge Groningen met ongeveer 1800 inwoners en bijna vijftig straatnamen. Op één paal hangt een bijzondere combinatie van straatnaamborden: de korte straatnaam Valge en de bijzonder lange straatnaam Burgemeester Jhr. E.Tj. van Starkenborgh Stachouwerstraat. Twee heel verschillende namen, en toch hebben ze allebei iets te maken met de geschiedenis van Leens.

Voor de betekenis van het woord 'valge' gaan we terug naar de ijzertijd, maar we blijven wel in de buurt van Leens. Rond het jaar 500 voor Christus was het gebied in het noorden van Groningen al bewoond. In het kweldergebied woonden de mensen vooral op de hoger gelegen kwelderwallen. Door de stijging van de zeespiegel - daar had men toen ook al last van - liepen ook die wallen soms onder. De bewoners lieten zich niet wegjagen: ze gingen de wallen kunstmatig verhogen. Zo'n kunstmatige heuvel wordt in Groningen 'wierde' genoemd. In Friesland noemen ze dat een 'terp'; dat is een term die wat meer algemeen gebruikt wordt. De bewoners van zo'n wierde gebruikten het hoge kleigebied aan de randen ervan als akker. Dat akkerland noemde men 'valge'. Het woord gaat terug op een oud Germaans woord dat 'met de ploeg omgeworpen aarde' betekent.

De wierden komen voor langs de hele kust van de Waddenzee. Leens ligt ook op een oude wierde, op een rijtje tussen die van Ulrum, De Houw en Wehe. Een straat met de naam Valge is in Leens dus helemaal op zijn plek. De straat achter de Valge heet overigens Achtervalge, en in het verlengde van de Valge ligt de straatnaam Wierde. Je weet nu wat die met elkaar te maken hebben.

Het hoekje om

Dan gaan we nu de hoek om, de Burgemeester Jhr. E.Tj. van Starkenborgh Stachouwerstraat in. In Leens noemen ze graag straten naar personen. Van de vijftig straatnamen is veertig procent naar personen genoemd. Zo zijn er straten genoemd naar zuster A. Westerhof, meester J.S. van Weerden, burgemeester E.P. van Iperen en notaris A.A. Ages, er zijn straten voor Van der Munnik, Werkman, Zijlma, Tammens, Beukema en Ritzema, en natuurlijk ook voor Beatrix, Juliana, Bernhard en Wilhelmina. De straatnaam voor E.Tj. van Starkenborgh Stachouwer past prima in dat lijstje.

Ik dacht even dat de Burgemeester Jhr. E.Tj. van Starkenborgh Stachouwerstraat genoemd was naar jonkheer Edzard Tjarda van Starkenborgh Stachouwer (1859-1936). Op zich geen vreemde gedachte. Hij was achtereenvolgens notaris, burgemeester van Groningen, lid van de Provinciale Staten van Groningen, lid van de Eerste Kamer en Commissaris van de Koningin in Groningen. Een mooie carrière waar je wel een straatnaam mee verdient. Maar waarom zouden ze in Leens een straat noemen naar de burgemeester van Groningen?

In werkelijkheid blijkt dat de Burgemeester Jhr. E.Tj. van Starkenborgh Stachouwerstraat is genoemd naar zijn grootvader, en die heette ook Edzard Tjarda van Starkenborgh Stachouwer. Dat is vast geen toeval. Deze Edzard werd in 1797 geboren in Wehe, een dorp op een wierde iets ten oosten van Leens. Hij was ook burgemeester (van 1829 tot 1839), maar dan niet van Groningen maar gewoon van Leens. In die periode was hij ook nog een paar jaar lid van de Provinciale Staten van Groningen. In 1814 ontving hij het adelspredicaat, zodat hij zich sinds die tijd jonkheer mocht noemen. Een gewaardeerd burgemeester en jonkheer... daarmee hebben we de tekst van het straatnaambord compleet: Burgemeester Jhr. E.Tj. van Starkenborgh Stachouwerstraat.

In Groningen ligt sinds 1938 ook het Van Starkenborghkanaal, dat loopt van Groningen naar de grens met Friesland. Dit kanaal is wél genoemd naar de kleinzoon van de oude burgemeester van Leens.

De langste?

Burgemeester Jhr. E.Tj. van Starkenborgh Stachouwerstraat... dat is best een lange straatnaam. En door die combinatie met Valge lijkt hij alleen nog maar langer. Is het wellicht zelfs de langste straatnaam van Nederland?

De langste namen die ik ken, zijn de Burgemeester Baron van Voerst van Lyndenstraat in Gramsbergen (46 tekens, inclusief de spaties), de Burgemeester Jonkheer Quarles van Uffordlaan in Apeldoorn (40 tekens) en de Burgemeester Baron van Voorst tot Voorstweg in Tilburg (38 tekens). Het is duidelijk: als je ooit nog kans wilt maken om de langste straatnaam van Nederland naar je vernoemd te krijgen, dan helpt het wel om burgemeester te worden, een adellijke titel te voeren en een dubbele achternaam te hebben.

Het zal wel niet de reden zijn geweest dat onze Van Starkenborgh Stachouwer burgemeester werd. Maar hij voldoet wel helemaal aan de regels en het levert inderdaad een lange straatnaam op: Burgemeester Jhr. E.Tj. van Starkenborgh Stachouwerstraat, dat zijn 57 tekens. Dat is meer dan tien tekens langs dan de Burgemeester Baron van Voerst van Lyndenstraat in Gramsbergen! Waarom prijkt de straat in Leens dan nergens op de recordlijstjes? Simpel: de straatnaam op het bord is niet de officiële naam. Volgens de registers heet de straat gewoon Van Starkenborghstraat, en dat zijn maar 22 tekens. De bordenmaker heeft dus alles uit de kast gehaald om er een stoer bord van te maken; misschien wel omdat hij vond dat Van Starkenborgh Stachouwer meer eer verdiende.

Het is trouwens helemaal geen lange straat, die Burgemeester Jhr. E.Tj. van Starkenborgh Stachouwerstraat. De Valge is een flink stuk langer.

Reacties

Die burgemeester heette ook wel Eszard Tjarda van Starkenborgh Stachouwer tot Wehe. Het had dus nog langer gekund!
Rob Essers zei…
Er zijn in de woonplaats Leens volgens de Basisregistraties adressen en gebouwen (BAG) maar twee straten die beginnen met het voorvoegsel 'Burgemeester': de Burgemeester E.P. van Iperensingel en de Burgemeester IJ. Wiersumstraat.

De Burgemeester Jhr. E.Tj. van Starkenborgh Stachouwerstraat bestaat niet! Ik heb wel een Van Starkenborghstraat (openbare ruimte ID 1663300000000920) gevonden. Op het straatnaambord staat blijkbaar een andere naam dan in het brondocument dat is ingeschreven in het adressenregister.

In het postcodeboek (uitgave 1978) staat s stachhouw str, v (met hh). Dit zou er op kunnen duiden dat de straat vroeger Van Starkenborgh Stachouwerstraat heette. Dat de straat ooit de naam gehad heeft die op het straatnaambord staat, acht ik vrijwel uitgesloten.

Populaire posts van deze blog

Wat is de echte Monopoly-stad van Nederland? En waar ligt Ons Dorp?

Een tijd geleden heb ik al eens uitgelegd wie de straatnamen heeft gekozen voor het Nederlandse Monopoly-spel. De Nederlandse editie van het spel was de eerste waarin straatnamen uit verschillende steden werden gebruikt. Dus vroeg ik me af: is er misschien toch één stad te vinden die al die straatnamen heeft? Dan zouden ze daar mooi hun geheel eigen editie van het spel kunnen maken. Tijdens die zoektocht diende nog een tweede vraag zich aan: waar ligt Ons Dorp? Laten we eerst eens even kijken hoe bijzonder die straatnamen uit het Monopoly-spel eigenlijk zijn. In de top-10 met straatnamen die in het Nederland het meest voorkomen, staat één straat uit Monopoly: de Dorpsstraat . Die komt in Nederland 315 keer voor, van Aalsmeer tot Zwolle. De Brink komt 67 keer voor, van Almelo tot Zuidwolde. Op 43 plaatsen ligt een Steenstraat , van Alphen aan den Rijn tot in Zwolle. Dan komen we bij een bijzonder geval: de Houtstraat komt 32 keer voor in Nederland (van Almere tot Wolvega), maar vreemd

Wie heeft de straatnamen van Monopoly gekozen?

De Barteljorisstraat, Neude, A-Kerkhof en de Kalverstraat. Iedereen kent de straatnamen uit het Monopoly-spel. Maar waarom hebben nou juist deze straatnamen een plekje in het spel gekregen? Waarom heeft men uit Rotterdam niet de Weena of de Lijnbaan gekozen, en voor Amsterdam de P.C. Hooftstraat? En waarom zitten Haarlem en Arnhem er wel in, en Maastricht en Eindhoven niet? Wie heeft dat allemaal bedacht? Voor de geschiedenis van het spel gaan we even helemaal terug naar 1904. Elizabeth Magie vroeg toen patent aan op het bordspel ' The Landlord's Game '. Geïnspireerd door dat spel liet Charles Darrow in 1934 in eigen beheer 5000 exemplaren van het spel 'Monopoly' maken en die waren binnen een jaar verkocht. Toen toonde Parker Brothers interesse om het spel in de Verenigde Staten uit te geven. Zij verkochten binnen een jaar meer dan een miljoen exemplaren. De populariteit van het spel bleef niet onopgemerkt en de Engelse firma Waddington kocht in 1936 de rechten o

Wat is in Nederland de langste straat met één naam?

De Oudebildtdijk in de Friese gemeente Het Bildt wordt vaak de langste straat van Nederland genoemd. De straat loopt van Westhoek naar Oudebildtzijl en is volgens Google Maps in totaal 12,1 kilometer lang. Dat is best een eind inderdaad. Maar is het daarmee inderdaad de langste straat van Nederland? En meer specifiek: de langste straat die van begin tot eind dezelfde straatnaam heeft? Ik zal het maar meteen verklappen: dat is dus niet. Als je gaat zoeken naar 'langste straat van Nederland' kom je allerlei straatnamen tegen. Ik zag dat ergens iemand de Voorstraat in Dordrecht noemde, maar die is 'slechts' 1.200 meter en daarmee met afstand niet de langste. De Laan van Meerdervoort in Den Haag wordt ook vaak genoemd, maar die is met een lengte van 5.800 meter ook zeker niet de langste straat van Nederland. Hier en daar lijkt men dat door te hebben, want daar noemt men het specifiek de langste láán van Nederland. Ik vind gemakkelijke een paar straten die een stuk la

Wat zijn de regels voor nieuwe straatnamen?

Dorstige Smid , Mickey Mousestraat , Kerstomaatplantsoen . Tussen alle vragen die mensen me stellen over straatnamen, komen twee vragen iedere keer weer terug: wie bedenkt toch al die nieuwe straatnamen en wat voor regels gelden daarbij? Het vaststellen van straatnamen is een taak van de gemeente - het gebeurt in het algemeen door het College van B&W. Veel gemeentes hebben een speciale straatnaamcommissie, die advies uitbrengt aan het College. In de commissie zitten deskundigen met verschillende achtergronden, zoals een stadshistoricus en een stedenbouwkundige. De manier waarop in een gemeente de straatnamen worden vastgesteld, is vastgelegd in een 'Verordening Straatnaamgeving en huisnummering'. In die verordening kan een gemeente ook richtlijnen voor de straatnamen opnemen, maar dat is niet verplicht. Het kan ook zijn dat de straatnaamcommissie ongeschreven regels hanteert. Er is dus niet één vaste lijst met regels waar alle straatnamen in Nederland aan moeten vol