Doorgaan naar hoofdcontent

Van de 1e Dwarsstraat tot de 8e Vegelindwarsstraat - over genummerde dwarsstraten

We moeten het eens hebben over de genummerde dwarsstraten, zoals de Eerste Laurierdwarsstraat en de Tweede Molendwarsstraat. Honderd jaar geleden was dergelijke naamgeving bijzonder populair, maar tegenwoordig wordt die nog maar weinig toegepast. Jammer eigenlijk, want de methode van de genummerde dwarsstraten geeft de straatnamen een persoonlijk karakter en draagt tegelijk ook bij aan een goede vindbaarheid. 

We hebben in Nederland 132 genummerde dwarsstraten van de 1e Spijkerdwarsstraat in Arnhem tot de 1e Guiswegdwarsstraat in Zaandijk en van de 1e Hogerwaarddwarsweg in Rilland tot de 2e Dwarsweg in Gennep. Wat valt daar allemaal voor interessants over te vertellen?

  • De rangtelwoorden komen zowel in letters ('Eerste') als in cijfers ('1e') voor. Ongeveer 60% van de genummerde dwarsstraten gebruikt een cijfer. Van de rangtelwoorden komt Eerste (of 1e) 56 keer voor, Tweede (of 2e) 52 keer, Derde (3e) 18 keer, 4e en 5e allebei twee keer en 6e en 8e allebei een keer. (zie Figuur 1)
  • Er zijn acht genummerde dwarsstraten met Eerste (of 1e) waar geen bijbehorende Tweede (of 2e) van is. Je kunt je afvragen waarom ze die dan genummerd hebben. Er zijn ook vijf genummerde dwarsstraten met Tweede (of 2e) waar geen Eerste (of 1e) van is. Je kunt je afvragen waar die eerste gebleven is - misschien verdwenen bij nieuwbouw?
  • In Amsterdam, Den Helder, IJmuiden en Leeuwarden liggen 'straatjes' van drie opeenvolgende genummerde dwarsstraten. In Amsterdam liggen bijvoorbeeld de Eerste, Tweede en Derde Egelantiersdwarsstraat, om maar wat dwarsstraten te noemen. In Hoogerheide hebben ze met de 1e, 2e, 3e en 4e Dwarsdreef zelfs een straatje van vier opeenvolgende straten. Maar het kan nog mooier: in Leeuwarden liggen de 1e, 2e, 3e, 4e, 5e en 6e Saskiadwarsstraat op een rij!
  • De meeste genummerde dwarsstraten liggen in Noord-Holland (namelijk 57, waarvan 38 in Amsterdam en 5 in Den Helder). Daarna komen Friesland (21, waarvan 18 in Leeuwarden) en Zuid-Holland (18, waarvan Rotterdam er met 4 de meeste heeft).
  • De hoogste genummerde dwarsstraat van Nederland is de 8e Vegelindwarsstraat in Leeuwarden; die ligt in een gehavend rijtje met de 1e, 3e en 5e Vegelindwarsstraat. Er gaat dus niets boven Leeuwarden.


Figuur 1: hoe vaak komt een bepaald rangtelwoord voor in genummerde straatnamen?

Reacties

Sjoerd Visscher zei…
Google Maps heeft nog een 4e Vegelindwarsstraat.
Dinx zei…
@Sjoerd:
Dat is fijn van Google maar niet correct, want die straatnaam bestaat officieel niet (meer). Ik heb er net maar meteen een melding van gemaakt.
Rob Essers zei…
De naam Derde van Hezewijkstraat is op 8 november 1979 door de gemeenteraad van Nijmegen vastgesteld. De naam stond vanaf 1908 in de adresboeken die werd aangeduid als 3e v hezewijkstraat.

In 1894 kreeg Gerardus Wilhelmus van Hezewijk (Heumen 27-10-1850 - Nijmegen 17-01-1935) voor het eerst vergunning voor de bouw van arbeiderswoningen op een terrein tussen de Graafseweg en de Floraweg. Vanaf 1896 werd de straat v heeswijkstraat of v hezewijkstraat genoemd. Deze straat kreeg op 14 juni 1913 de naam Palmstraat.

De tweede straat kreeg in 1905 de naam 2e v hezewijkstraat. De naam werd op 15 oktober 1935 door burgemeester en wethouders gewijzigd in Azaleastraat. Op 16 september 2009 werd deze naam door de gemeenteraad veranderd in Oude Azaleastraat. In de woonplaats Lent bestaat de Azaleastraat (raadsbesluit Elst d.d. 7 maart 1962) die sinds 1 januari 1998 in de gemeente Nijmegen ligt.

De derde staat waarvan de naam niet werd vastgesteld, heette naar verloop van tijd Derde van Hezewijkstraat. Dat gebeurde tot 15 oktober 1935 ook met de naam Tweede van Hezewijkstraat. Het zou 1979 duren voordat de derde naam door de gemeenteraad is vastgesteld. In de Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG) staat bij openbare ruimte ID 0268300000000001: "Begin geldigheid 08-11-1979".
HJ Derksen zei…
Driebergen kent de Oosterdwarslaan, die staat dwars op de Oosterlaan.

Populaire posts van deze blog

Wat is de echte Monopoly-stad van Nederland? En waar ligt Ons Dorp?

Een tijd geleden heb ik al eens uitgelegd wie de straatnamen heeft gekozen voor het Nederlandse Monopoly-spel. De Nederlandse editie van het spel was de eerste waarin straatnamen uit verschillende steden werden gebruikt. Dus vroeg ik me af: is er misschien toch Ă©Ă©n stad te vinden die al die straatnamen heeft? Dan zouden ze daar mooi hun geheel eigen editie van het spel kunnen maken. Tijdens die zoektocht diende nog een tweede vraag zich aan: waar ligt Ons Dorp? Laten we eerst eens even kijken hoe bijzonder die straatnamen uit het Monopoly-spel eigenlijk zijn. In de top-10 met straatnamen die in het Nederland het meest voorkomen, staat Ă©Ă©n straat uit Monopoly: de Dorpsstraat . Die komt in Nederland 315 keer voor, van Aalsmeer tot Zwolle. De Brink komt 67 keer voor, van Almelo tot Zuidwolde. Op 43 plaatsen ligt een Steenstraat , van Alphen aan den Rijn tot in Zwolle. Dan komen we bij een bijzonder geval: de Houtstraat komt 32 keer voor in Nederland (van Almere tot Wolvega), maar vreemd...

Wat is in Nederland de langste straat met Ă©Ă©n naam?

De Oudebildtdijk in de Friese gemeente Het Bildt wordt vaak de langste straat van Nederland genoemd. De straat loopt van Westhoek naar Oudebildtzijl en is volgens Google Maps in totaal 12,1 kilometer lang. Dat is best een eind inderdaad. Maar is het daarmee inderdaad de langste straat van Nederland? En meer specifiek: de langste straat die van begin tot eind dezelfde straatnaam heeft? Ik zal het maar meteen verklappen: dat is dus niet. Als je gaat zoeken naar 'langste straat van Nederland' kom je allerlei straatnamen tegen. Ik zag dat ergens iemand de Voorstraat in Dordrecht noemde, maar die is 'slechts' 1.200 meter en daarmee met afstand niet de langste. De Laan van Meerdervoort in Den Haag wordt ook vaak genoemd, maar die is met een lengte van 5.800 meter ook zeker niet de langste straat van Nederland. Hier en daar lijkt men dat door te hebben, want daar noemt men het specifiek de langste lĂ¡Ă¡n van Nederland. Ik vind gemakkelijke een paar straten die een stuk la...

Waar ligt het geografisch middelpunt van Nederland?

Mijn zoon vroeg me waar precies het middelpunt van Nederland, want daar wil hij dan graag een keer met me naartoe. Nederland heeft aardig wat geografische middelpunten. Het is maar net hoe je definieert wat het middelpunt van een land is. Ik zet in dit verhaal een paar van die middelpunten op een rijtje - voor mijn zoon, maar natuurlijk ook voor jullie. (Voor dit verhaal kijk ik alleen naar het Europese deel van Nederland, zonder de Caribische eilanden; met die eilanden erbij ligt alles weer anders.) Uiterste punten Voordat ik een aantal middelpunten langsloop, noem ik hier eerst de geografische extremen van Nederland. Rottumerplaat - Het noordelijkst gelegen punt van Nederland ligt op Rottumerplaat. Locatie: 53.556485, 6.492520 Bad Nieuweschans - Het oostelijkste punt van Nederland ligt bij Bad Nieuweschans (Groningen). Om precies te zijn bij grenspaal 196, bij de grensovergang naar Duitsland. Locatie: 53.180299, 7.227509 Klein-Kuttingen - Het zuidelijkste punt van Nederland ligt ...

Wat zijn de meest populaire straatnamen van Nederland?

Pas vroeg iemand me naar welke personen in Nederland de meeste straatnamen zijn vernoemd. Mijn vermoeden werd bevestigd: dat zijn geen schilders of zeehelden, maar gewoon leden van het koningshuis. Dat bracht me tot de vraag: welke straatnamen komen eigenlijk het vaakst voor in Nederland? En hoe zit dat in andere landen? Dit is de top-10 met straatnamen die in het Nederland het meest voorkomen: 1. Kerkstraat 2. Schoolstraat 3. Molenstraat 4. Dorpsstraat 5. Molenweg 6. Julianastraat 7. Parallelweg 8. Nieuwstraat 9. Wilhelminastraat 10. Sportlaan Deze tien worden op de voet gevolgd door Industrieweg, Beatrixstraat, Kastanjelaan, Stationsweg, Eikenlaan, Markt, Prins Bernhardstraat, Emmastraat en Beukenlaan . Wat zien we aan dit lijstje? Het zijn allemaal bijzonder traditionele straatnamen met een verwijzing naar een bekend gebouw (kerk, school, molen, station), een bestemming of functie (dorp, parallelweg, sport, industrie, markt), het koningshuis (Juliana, Wilhelmina, B...