Doorgaan naar hoofdcontent

Over redoutes en rondjes - hoe komt de Ronduitsestraat in Haps aan zijn naam?

In mei 2017 stond ik op het podium van Theater de Weijer in Boxmeer. Ik was uitgenodigd om in het programma Wim Daniëls Boekt te komen praten over mijn toen net verschenen boek 'Over straatnamen met name'. Tegen het eind van het programma vroeg Wim Daniëls aan de mensen in het publiek of er misschien nog iemand in een straat met een bijzondere naam woonde. Het idee was natuurlijk dat ik daar dan een mooi verhaal bij zou vertellen. Er stond ook iemand op die in de Ronduitsestraat in Haps woonde. Daar had ik in het theater helaas geen concreet verhaal bij... ik kon er alleen wat over filosoferen.

Eerst even terug naar 2017. Want natuurlijk had ik wel wat ideeën bij die straatnaam. Ik zie er 'ronduit' in en dat kan zoiets betekenen als 'op een directe, openhartige manier'. Je kunt iemand ronduit zeggen dat je het niet weet. Maar 'ronduit' kan ook 'gewoonweg' betekenen en je kunt dus ook zeggen dat je het ronduit niet weet. Maar daarmee komen we niet dichter bij het antwoord op de vraag.
In mijn zoektocht kwam ik uiteindelijk terecht bij de Stichting Haps’ Heem - waar men bijna alles weet van de Hapse historie - maar ook daar moest men mij het antwoord schuldig blijven.

Een rondje lopen
Onlangs kreeg ik ineens weer een mailtje van Joost van de Besselaar, de voorzitter van Haps' Heem. Blijkbaar had de vraag hem toch niet losgelaten. Hij schreef: "Ik heb een mogelijk antwoord gevonden op de vraag over de Ronduitseweg. Deze heet tegenwoordig de Ronduitsestraat (in ieder geval sinds 7 maart 1947, uit de 'Lijst van namen der wegen enz. der gemeente Haps'). Uit documenten van de gemeente heb ik gelezen dat hij er in ieder rond 1918 ook al geweest moet zijn." Hij vertelde verder dat hij de vraag had gesteld aan de oudste inwoners van Haps en ook nog eens op oude kaarten had gekeken. Tegenwoordig is de Ronduitsestraat een korte rechte straat die aan de uiteinden op twee verschillende wegen uitkomt, maar vroeger liep de straat halfrond en kwamen beide uiteinden uit op de Beerseweg. Het zou een smal karrepad zijn geweest met wellicht weinig ruimte om te keren met paard en wagen. Als je de straat inreed en het rondlopende pad volgde, kwam je iets verderop dus weer op dezelfde weg uit. Het zou kunnen dat dat 'ronduit' in de straatnaam daarvan is afgeleid, maar naamkundig is dat eigenlijk onwaarschijnlijk.

De Schans
In dit soort gevallen helpt het soms om te zoeken naar vergelijkbare straatnamen en te kijken wat daar voor verklaring gebruikt wordt. In Tiel hebben ze bijvoorbeeld straten die de Kleine Ronduit en de Grote Ronduit heten; die namen zijn historische verhaspelingen van 'redoute', als naam voor oud vestingwerk. De namen van de Ronduiteweg in Zuiddorpe (nabij de Belgische grens) en de Ronduitstraat in 's-Gravendeel verwijzen allebei naar een fort dat ooit daar in de buurt was. Zou het niet kunnen zijn dat er in Haps ook ooit een militaire versterking heeft gestaan? Bij nader onderzoek bleek dat er in Haps eeuwenlang een kasteel heeft gestaan: het Huis te Haps (ook wel bekend als de Gravenhof). De geschiedenis van dat kasteel gaat terug tot in de middeleeuwen. In de zeventiende eeuw werd het omgebouwd tot een grote hoeve, maar het raakte vervallen en in de negentiende eeuw werden de laatste resten van de ruïne afgebroken. Er is weinig meer over van het gebouw; het schijnt dat er alleen nog wat resten van de kasteelmuren onder de grond zijn achtergebleven. Het terrein bij het kasteel werd ook wel De Schans of Het Loo genoemd; die eerste naam duidt op een verschansing de tweede op de plek in het bos.

Ik nam contact op met historisch taalkundige Peter-Alexander Kerkhof. Een vroegmodern Nederlands woord voor 'schans' was 'ronduit', zo wist hij te vertellen. Zo komen we via die schans dus toch weer in de Ronduitsestraat terecht! We kwamen samen tot de conclusie dat de straatnaam vrijwel zeker historisch verbonden is met het oude kasteel dat hier in de buurt stond. Het is nog niet duidelijk of de naam rechtstreeks naar het kasteel verwijst of dat die ons herinnert aan een extra stelling die ooit op deze plek gebouwd is. En het zou ook nog kunnen dat er op deze plek vroeger een hoeve heeft gestaan die Ronduyt genoemd werd; er zijn in Brabant namelijk wel meer hoeves te vinden met een dergelijke naam als verwijzing naar een nabijgelegen versterking.

In de jaren negentig zijn er overigens nieuwe woningen gebouwd in de omgeving waar het kasteel stond. Twee straten werden De Schans en Het Loo genoemd. Je weet nu waar die straatnamen naar verwijzen. Een derde straat in de nieuwe buurt heet Kijkuitspad - ook weer zo'n intrigerende naam. Die naam verwijst naar Kijkuit, bij de oude kasteelboerderij De Jagte die een kilometer verderop lag. (Over dergelijke straatnamen heb ik eerder al eens wat geschreven.)

We zullen eens kijken of deze weg ons nog verder leidt. Weet jij meer over de Ronduitsestraat of heb je een verhaal over een vergelijkbare straatnaam? Dan hoor ik dat graag!

Reacties

Unknown zei…
Tussen st jansklooster en blauwe hand ligt gehuchten genaamd ronduit. Ik heb me altijd afgevraagd hoe je dat uitspreekt. Interessant stukje!

Populaire posts van deze blog

Wat is de echte Monopoly-stad van Nederland? En waar ligt Ons Dorp?

Een tijd geleden heb ik al eens uitgelegd wie de straatnamen heeft gekozen voor het Nederlandse Monopoly-spel. De Nederlandse editie van het spel was de eerste waarin straatnamen uit verschillende steden werden gebruikt. Dus vroeg ik me af: is er misschien toch één stad te vinden die al die straatnamen heeft? Dan zouden ze daar mooi hun geheel eigen editie van het spel kunnen maken. Tijdens die zoektocht diende nog een tweede vraag zich aan: waar ligt Ons Dorp? Laten we eerst eens even kijken hoe bijzonder die straatnamen uit het Monopoly-spel eigenlijk zijn. In de top-10 met straatnamen die in het Nederland het meest voorkomen, staat één straat uit Monopoly: de Dorpsstraat . Die komt in Nederland 315 keer voor, van Aalsmeer tot Zwolle. De Brink komt 67 keer voor, van Almelo tot Zuidwolde. Op 43 plaatsen ligt een Steenstraat , van Alphen aan den Rijn tot in Zwolle. Dan komen we bij een bijzonder geval: de Houtstraat komt 32 keer voor in Nederland (van Almere tot Wolvega), maar vreemd

Wie heeft de straatnamen van Monopoly gekozen?

De Barteljorisstraat, Neude, A-Kerkhof en de Kalverstraat. Iedereen kent de straatnamen uit het Monopoly-spel. Maar waarom hebben nou juist deze straatnamen een plekje in het spel gekregen? Waarom heeft men uit Rotterdam niet de Weena of de Lijnbaan gekozen, en voor Amsterdam de P.C. Hooftstraat? En waarom zitten Haarlem en Arnhem er wel in, en Maastricht en Eindhoven niet? Wie heeft dat allemaal bedacht? Voor de geschiedenis van het spel gaan we even helemaal terug naar 1904. Elizabeth Magie vroeg toen patent aan op het bordspel ' The Landlord's Game '. Geïnspireerd door dat spel liet Charles Darrow in 1934 in eigen beheer 5000 exemplaren van het spel 'Monopoly' maken en die waren binnen een jaar verkocht. Toen toonde Parker Brothers interesse om het spel in de Verenigde Staten uit te geven. Zij verkochten binnen een jaar meer dan een miljoen exemplaren. De populariteit van het spel bleef niet onopgemerkt en de Engelse firma Waddington kocht in 1936 de rechten o

Wat is in Nederland de langste straat met één naam?

De Oudebildtdijk in de Friese gemeente Het Bildt wordt vaak de langste straat van Nederland genoemd. De straat loopt van Westhoek naar Oudebildtzijl en is volgens Google Maps in totaal 12,1 kilometer lang. Dat is best een eind inderdaad. Maar is het daarmee inderdaad de langste straat van Nederland? En meer specifiek: de langste straat die van begin tot eind dezelfde straatnaam heeft? Ik zal het maar meteen verklappen: dat is dus niet. Als je gaat zoeken naar 'langste straat van Nederland' kom je allerlei straatnamen tegen. Ik zag dat ergens iemand de Voorstraat in Dordrecht noemde, maar die is 'slechts' 1.200 meter en daarmee met afstand niet de langste. De Laan van Meerdervoort in Den Haag wordt ook vaak genoemd, maar die is met een lengte van 5.800 meter ook zeker niet de langste straat van Nederland. Hier en daar lijkt men dat door te hebben, want daar noemt men het specifiek de langste láán van Nederland. Ik vind gemakkelijke een paar straten die een stuk la

Wat zijn de regels voor nieuwe straatnamen?

Dorstige Smid , Mickey Mousestraat , Kerstomaatplantsoen . Tussen alle vragen die mensen me stellen over straatnamen, komen twee vragen iedere keer weer terug: wie bedenkt toch al die nieuwe straatnamen en wat voor regels gelden daarbij? Het vaststellen van straatnamen is een taak van de gemeente - het gebeurt in het algemeen door het College van B&W. Veel gemeentes hebben een speciale straatnaamcommissie, die advies uitbrengt aan het College. In de commissie zitten deskundigen met verschillende achtergronden, zoals een stadshistoricus en een stedenbouwkundige. De manier waarop in een gemeente de straatnamen worden vastgesteld, is vastgelegd in een 'Verordening Straatnaamgeving en huisnummering'. In die verordening kan een gemeente ook richtlijnen voor de straatnamen opnemen, maar dat is niet verplicht. Het kan ook zijn dat de straatnaamcommissie ongeschreven regels hanteert. Er is dus niet één vaste lijst met regels waar alle straatnamen in Nederland aan moeten vol