Doorgaan naar hoofdcontent

Over hobo, fagot en piccolo - hobofobie in Zaandam

Deze week kwam in het nieuws dat in de gemeente Zaanstad een paar jaar geleden de straatnaam Hobo is gewijzigd in Piccolo, omdat een toekomstige bewoner het te veel op 'homo' vond lijken. De reden dat dat nu in het nieuws was, is dat de gemeente nu pas bekend heeft gemaakt spijt te hebben van dat besluit. Wat is er nou precies allemaal gebeurd? 

In Zaandam wordt al jaren gewerkt aan het nieuwbouwproject Zaans Hout. De naam van het project verwijst naar de houtindustrie die in de 19e eeuw welig tierde in Zaandam. Langs de Houtveldweg verrezen allerlei nieuwe buurten waarvan de straatnamen allemaal iets met hout te maken hebben. Zo is er een buurt met houtsoorten als straatnaam, zoals Cypressehout, Ebbehout, Grenehout en Teakhout (vreemd genoeg heeft men de tussen-n uit de namen weggelaten). Daaronder ligt een buurt met straatnamen die aan de houtbewerking ontleend zijn: Kapzaag, Blokschaaf, Schrobzaag en Raamzaagpad (vreemd genoeg heeft alleen die laatste een achtervoegsel). En in het noorden tegen de buurt met muzikale straatnamen aan koos men - als 'overgangsthema' - voor houten muziekinstrumenten. Men koos daar voor de straatnamen Cello, Fagot, Hobo en Klarinet. Nou is 'houten muziekinstrumenten' geen officiële classificatie die men in de muziekwereld gebruikt; ik kwam de categorie online alleen bij speelgoedwinkels tegen. Je hebt wel de 'houtblazers', waar men traditioneel ook de saxofoon toe rekent terwijl dat toch meer een koperblazer is. Maar goed.

Toen de nieuwe vier nieuwe straatnamen begin 2015 werd geĂ¯ntroduceerd in de Facebook-groep van de Zaanse Eilanden, leverde dat een tiental likes op maar verder gebeurde er niks. Blijkbaar vond niemand het een probleem dat 'hobo' een Engels woord voor 'zwerver' is. Er waren meer dan voldoende kopers en de bouw begon. Een van de nieuwe bewoners had wat problemen met zijn nieuwe adres, want het klonk toch een beetje als 'homo' en dat vond hij geen prettige associatie. Er werd samen met een paar andere toekomstige bewoners bezwaar aangetekend bij de gemeente en die ging overstag. De straatnaam Hobo werd in november 2015 gewijzigd in Piccolo. Daarop gingen weer andere toekomstige bewoners klagen, want zij waren net gewend aan hun nieuwe straatnaam en hadden hem ook al her en der doorgegeven. Het schijnt dat sommigen daarvoor een financiĂ«le tegemoetkoming hebben gevraagd. Hoe dan ook: de straatnaam werd niet terug veranderd en bleef dus Piccolo.

Het is helemaal niet zo bijzonder dat er straten naar cello, hobo, fagot of piccolo worden genoemd. In Rotterdam en Capelle aan den IJssel wonen ook mensen aan de Hobo, in Kampen, Tubbergen, Klaaswaal en Den Bosch hebben ze ook Cello als straatnaam, er zijn naast Zaandam nog vijf plaatsen met de straatnaam Fagot, en de Piccolo komt ook vaker voor op straatnaamborden. En dan zijn er ook nog tientallen plaatsen waar die instrumenten zijn vernoemd met -straat, -pad of -weg erachter.

Verbazing alom
Toch zitten er allerlei vreemde aspecten aan dit verhaal. Ten eerste verbaast het me voor welke vier houten instrumenten men aanvankelijk koos: cello, fagot, hobo en klarinet. Dat zijn drie blaasinstumenten en een snaarinstument. Waarom koos men in plaats van de cello niet meteen voor de piccolo, zodat men vier houten blaasinstrumenten had? En het verbaast me ook met welk argument men de naam Hobo afvoert, terwijl het blijkbaar geen probleem is dat Fagot toch wel heel erg lijkt op faggot en dat is Engelse straattaal voor homo. En het schijnt dat piccolo in het Italiaans ook nog eens 'klein piemeltje' betekent. Daar valt dan weer niemand over. (Een woord dat in één schrijfwijze twee of meer betekenissen heeft, noemt men trouwens een homoniem (homos is Grieks voor gelijk). 'Bank' is dus een homoniem, omdat het zowel zitmeubel als financiële instelling betekent. Hobo (muziekinstrument en Engelse zwerver) en piccolo (muziekinstrument, hotelbediende en Italiaans piemeltje) zijn dus ook homoniemen. En homoniem lijkt op hodoniem en dat is dan weer het moeilijk woord voor straatnaam (hodos is Grieks voor weg). Maar ik dwaal af.)

Het verbaast me natuurlijk vooral dat de gemeente in dit geval is gezwicht en voor een andere naam heeft gekozen. Natuurlijk: als toekomstige bewoners zelf ideeën hebben over de naam van hun nieuwe straat, dan is het altijd fijn als je daar nog wat mee kunt doen. Maar een homofobe associatie bij de naam Hobo lijkt me geen goede reden om de naam te veranderen. In dat geval kun je de mensen misschien beter adviseren om een huis in een andere straat te kopen. Het Bureau Disciminatiezaken van de regio Zaanstreek-Waterkant heeft uitgebreid met de gemeente gecorrespondeerd over deze kwestie, waarbij - zo schrijft men in het jaarverslag - "de verantwoordelijke ambtenaren helaas steevast duikgedrag vertoonden". Pas na twee jaar erkende de gemeentesecretaris "dat er verkeerde argumenten, opportunisme en onjuiste procedures waren gehanteerd".

Daarmee is het verhaal nog niet ten einde. Want volgens Jan de Vries (van D66) is de spijtbetuiging niet voldoende. Hij pleitte er een paar dagen geleden voor om de straatnaam Piccolo alsnog weer te wijzigen in Hobo. Hij vindt het goed dat Zaanstad een regenboogstad is (met een heus gaybrapad, geopend op Coming Out Dag), maar is bang dat de stad door deze straatnaamklucht ineens het imago krijgt van een homofobe stad. En dus is het volgens hem het beste om er gewoon weer Hobo van te maken. Natuurlijk zijn er ook weer bewoners die het dĂ¡Ă¡r niet mee eens zijn. Een opmerkelijk detail hierbij is overigens dat het eerste stuk van de Piccolo in Zaandam officieel nog steeds gewoon Hobo heet. Het eerste huis heeft als adres Hobo 2 en in de rest van de straat volgen Piccolo 4, 6, 8..., maar daar hoor je niemand over.

Update 11 oktober 2018:
Vandaag werd in de gemeenteraad van Zaanstad na een betoog van Jan de Vries de motie aangenomen om de straatnaam Piccolo weer te wijzigen in Hobo. Bovendien werd besloten dat in een nog te bouwen wijk in de gemeente straten genoemd zullen worden naar voorvechters van diversiteit en inclusiviteit. En dat terwijl het vandaag ook Coming Out Day is.

Reacties

Albert zei…
Naast Zaandam zouden er nog vijf plaatsen zijn met een Fagot. Welke dan? Ik kom namelijk tot totaal vijf: Den Bosch, Ewijk, Klaaswaal, Tubbergen en Zaandam. Dan reken ik Fagotlaan (Goes, Nieuwegein, Oldenzaal), Fagotdreef (Harderwijk) en Fagotberg (Roosendaal) niet mee.
Rob Essers zei…
@Albert: In jouw opsomming ontbreekt openbare ruimte ID 0584300001308981 met de naam Faggot in de woonplaats Oud-Beijerland.Dat brengt het totaal op zes plaasten met een openbare ruimte met de naam Faggot (zonder achtervoegsel).
Wilm zei…
Houtblazers heten houtblazers omdat het geluid met de lippen tegen hout wordt gegenereerd: klarinet en saxofoon met een enkel riet, hobo en fagot met een dubbel riet. Ongeacht het materiaal van de klankkast. Bij koperblazers rusten de lippen rechtstreeks op het metaal.
Dinx zei…
@Albert en Rob:
Er is inderdaad ook nog een straat met die naam in Oud-Beijerland, waarmee het totaal op zes komt. En voor de goede orde: die heet net als die andere vijf 'Fagot' met Ă©Ă©n g. En dus niet Faggot, zoals Rob reageerde.
Jaac zei…
In Dongen is er een Fagotpad, al minstens 30/35 jaar. Gelukkig deed men toen niet moeilijk en associeerde men dit niet met homo's.
Unknown zei…
@Dinx: haastige spoed... :-( Gelukkig klopte de identificatiecode 0584300001308981 wel. Ik had de naam van de openbare ruimte ook beter kunnen knippen en plakken. :-)
Anoniem zei…
Ik vind het wel vĂ³Ă³r de desbetreffende ambtenaren spreken, die ervoor gezorgd hebben dat de hobofobe bewoner nu bij elke adresopgave over zijn minuscule fluitje moet beginnen. ;)

Interessant artikel René, bedankt!

Carl
Auke Vredeveld zei…
Wel knap dat je al weet wat de gemeenteraad in 2019 gaat besluiten
Guy zei…
In Lanklaar (Dilsen-Stokkem, Belgisch-Limburg) heb je twee wijken die Groot en Nieuw Homo heten; daar gelukkig geen hoMofobie, zoals in Zaanstad! ;-)
Anoniem zei…
wie heel effe googelt, zal tientallen straatnamen in Nederland vinden die Fagot of Fagotstraat heten.

Populaire posts van deze blog

Wat is de echte Monopoly-stad van Nederland? En waar ligt Ons Dorp?

Een tijd geleden heb ik al eens uitgelegd wie de straatnamen heeft gekozen voor het Nederlandse Monopoly-spel. De Nederlandse editie van het spel was de eerste waarin straatnamen uit verschillende steden werden gebruikt. Dus vroeg ik me af: is er misschien toch Ă©Ă©n stad te vinden die al die straatnamen heeft? Dan zouden ze daar mooi hun geheel eigen editie van het spel kunnen maken. Tijdens die zoektocht diende nog een tweede vraag zich aan: waar ligt Ons Dorp? Laten we eerst eens even kijken hoe bijzonder die straatnamen uit het Monopoly-spel eigenlijk zijn. In de top-10 met straatnamen die in het Nederland het meest voorkomen, staat Ă©Ă©n straat uit Monopoly: de Dorpsstraat . Die komt in Nederland 315 keer voor, van Aalsmeer tot Zwolle. De Brink komt 67 keer voor, van Almelo tot Zuidwolde. Op 43 plaatsen ligt een Steenstraat , van Alphen aan den Rijn tot in Zwolle. Dan komen we bij een bijzonder geval: de Houtstraat komt 32 keer voor in Nederland (van Almere tot Wolvega), maar vreemd

Wat is in Nederland de langste straat met Ă©Ă©n naam?

De Oudebildtdijk in de Friese gemeente Het Bildt wordt vaak de langste straat van Nederland genoemd. De straat loopt van Westhoek naar Oudebildtzijl en is volgens Google Maps in totaal 12,1 kilometer lang. Dat is best een eind inderdaad. Maar is het daarmee inderdaad de langste straat van Nederland? En meer specifiek: de langste straat die van begin tot eind dezelfde straatnaam heeft? Ik zal het maar meteen verklappen: dat is dus niet. Als je gaat zoeken naar 'langste straat van Nederland' kom je allerlei straatnamen tegen. Ik zag dat ergens iemand de Voorstraat in Dordrecht noemde, maar die is 'slechts' 1.200 meter en daarmee met afstand niet de langste. De Laan van Meerdervoort in Den Haag wordt ook vaak genoemd, maar die is met een lengte van 5.800 meter ook zeker niet de langste straat van Nederland. Hier en daar lijkt men dat door te hebben, want daar noemt men het specifiek de langste lĂ¡Ă¡n van Nederland. Ik vind gemakkelijke een paar straten die een stuk la

Wie heeft de straatnamen van Monopoly gekozen?

De Barteljorisstraat, Neude, A-Kerkhof en de Kalverstraat. Iedereen kent de straatnamen uit het Monopoly-spel. Maar waarom hebben nou juist deze straatnamen een plekje in het spel gekregen? Waarom heeft men uit Rotterdam niet de Weena of de Lijnbaan gekozen, en voor Amsterdam de P.C. Hooftstraat? En waarom zitten Haarlem en Arnhem er wel in, en Maastricht en Eindhoven niet? Wie heeft dat allemaal bedacht? Voor de geschiedenis van het spel gaan we even helemaal terug naar 1904. Elizabeth Magie vroeg toen patent aan op het bordspel ' The Landlord's Game '. GeĂ¯nspireerd door dat spel liet Charles Darrow in 1934 in eigen beheer 5000 exemplaren van het spel 'Monopoly' maken en die waren binnen een jaar verkocht. Toen toonde Parker Brothers interesse om het spel in de Verenigde Staten uit te geven. Zij verkochten binnen een jaar meer dan een miljoen exemplaren. De populariteit van het spel bleef niet onopgemerkt en de Engelse firma Waddington kocht in 1936 de rechten o

Waar ligt het geografisch middelpunt van Nederland?

Mijn zoon vroeg me waar precies het middelpunt van Nederland, want daar wil hij dan graag een keer met me naartoe. Nederland heeft aardig wat geografische middelpunten. Het is maar net hoe je definieert wat het middelpunt van een land is. Ik zet in dit verhaal een paar van die middelpunten op een rijtje - voor mijn zoon, maar natuurlijk ook voor jullie. (Voor dit verhaal kijk ik alleen naar het Europese deel van Nederland, zonder de Caribische eilanden; met die eilanden erbij ligt alles weer anders.) Uiterste punten Voordat ik een aantal middelpunten langsloop, noem ik hier eerst de geografische extremen van Nederland. Rottumerplaat - Het noordelijkst gelegen punt van Nederland ligt op Rottumerplaat. Locatie: 53.556485, 6.492520 Bad Nieuweschans - Het oostelijkste punt van Nederland ligt bij Bad Nieuweschans (Groningen). Om precies te zijn bij grenspaal 196, bij de grensovergang naar Duitsland. Locatie: 53.180299, 7.227509 Klein-Kuttingen - Het zuidelijkste punt van Nederland ligt