Doorgaan naar hoofdcontent

Wonen in schilderijen - waarom zijn er zo weinig straten genoemd naar beroemde schilderwerken?

Er zijn nogal wat steden en dorpen in Nederland met een schilderswijk. Naar Rembrandt van Rijn zijn meer dan 200 straatnamen genoemd en ook Hals, Potter, Van Gogh en Vermeer doen het goed. Bij schrijvers zie je nog wel dat er niet alleen straten naar de schrijvers zelf zijn genoemd, maar ook naar hun boeken of romanfiguren. Straten die zijn genoemd naar bekende schilderwerken blijken echter nauwelijks voor te komen. We gaan eens op zoek.

Wat zijn de bekendste schilderijen? Ik denk zelf bijvoorbeeld aan het Meisje met de parel van Vermeer, De stier van Potter en de Zonnebloemen van Van Gogh. Er zijn wel straten genoemd naar meisjes, parels, stieren en zonnebloemen, maar die straatnamen hebben niks met de schilderijen te maken. Een ander bekend schilderij van Vermeer is Het melkmeisje. In De Meern hebben ze een Melkmeisjeslaan. Die straat ligt echter tussen de Gouvernantelaan, Marketensterlaan en Ganzenhoedsterlaan, en het blijkt hier dus om oude vrouwenberoepen te gaan. Misschien dat het schilderij hier wel van invloed is geweest op de keuze van het beroep, maar het gaat in De Meern vooral om het beroep. Vermeer schilderde ook Het straatje. Er zijn een stuk of tien plaatsen in Nederland waar een straatje ligt dat Het Straatje of 't Straatje heet, maar die hebben allemaal niks met het schilderij te maken. Straatje is natuurlijk ook helemaal geen vreemde naam, voor een straatje.

Het beroemdste schilderij is waarschijnlijk De Nachtwacht van Rembrandt van Rijn. In Etten-Leur ligt een Nachtwachtstraat en die heeft de Schildershof als zijstraat. Dat kan toch haast geen toeval zijn, zou je denken... het moet hier wel om de schilder en zijn schilderij gaan. Maar andere straten in de buurt heten Schipperstraat, Smidweg en Koetsierhof. Vermoedelijk is de nachtwacht hier dus gewoon als beroep vernoemd. Dat geldt ook voor de Nachtwachtstede in Nieuwegein, nabij de Weverstede en de Tinnegieterstede. De Staalmeesters is een ander bekend schilderij van Rembrandt van Rijn. In Weesp ligt een Staalmeesterspad en in Delft een Staalmeesterstraat, maar die liggen ook weer in een buurt waar de straten allemaal naar oude beroepen zijn genoemd. Geen vernoeming naar het schilderij dus.

De Nachtwacht is trouwens de bijnaam van het schilderij, want officieel heet het De compagnie van kapitein Frans Banning Cocq en luitenant Willem van Ruytenburgh maakt zich gereed om uit te marcheren. Maar bij die naam heb ik ook geen straatnamen kunnen vinden. Dat is trouwens het probleem van veel andere schilderijen: de naam leent zich gewoon niet zo voor een straatnaam. Bij schilderijen met namen zoals De anatomische les van Dr. Nicolaes Tulp, Caféterras bij nacht, Molen bij Wijk bij Duurstede, De lachende cavalier of Zelfportret is het maar beter dat er geen straten naar genoemd zijn.

Zo komen we nergens. Bestaan er überhaupt wel straten die naar schilderijen zijn genoemd? Jazeker, en met De Nachtwacht en De Staalmeesters zaten we ook al erg in de buurt. Aan de rand van het Rembrandtpark in Amsterdam liggen namelijk de Nachtwachtlaan en de Staalmeesterslaan; een park voor de beroemde schilder en twee lanen voor zijn beroemdste werken. En als je in Lochem de Rembrandtlaan volgt, kom je uit op het Nachtwachtplein. Ook daar is de vernoeming van het schilderij gekoppeld aan de vernoeming van de schilder zelf. Hiermee staat de teller voor de werken van Rembrandt op drie, maar meer heb ik er ook niet kunnen vinden.

We gaan snel verder naar Schoondijke, een plaats in Zeeland met ongeveer 50 straatnamen. Daar liggen in de schilderswijk onder andere een Rembrandt van Rijnstraat, een Frans Halsstraat en een Vincent van Goghstraat, maar ook... het Straatje van Vermeer! Ze hadden die straat natuurlijk de Johannes Vermeerstraat kunnen noemen, maar op deze manier vernoemen ze in één klap de schilder en een van zijn bekendste werken. Een pareltje.

Als er straten zijn genoemd naar werken van Rembrandt van Rijn en Johannes Vermeer, dan zal Vincent van Gogh toch ook wel ergens een vernoeming hebben? Gelukkig wel. Daarvoor gaan we naar Nuenen, waar Van Gogh een tijdlang woonde. Nabij de Vincent van Goghstraat en de Theo van Goghhof (genoemd naar zijn broer) ligt daar het Aardappeleterssteegje. Een prachtige naam. En mocht je nou denken dat dat steegje best eens gewoon genoemd zijn kunnen zijn naar een paar mensen die graag aardappels eten: op het straatnaambord staat als onderschrift "naar het schilderij van Vincent van Gogh - 1885", dus hier is geen enkele twijfel mogelijk.

Twee keer De Nachtwacht, een keer De Staalmeesters, een keer de Aardappeleters en het Straatje van Vermeer. Daarmee kom ik dus in totaal op vijf straten die naar schilderijen zijn genoemd. Dat is denk ik niet genoeg om een museum mee te vullen. Of heb ik er misschien ergens nog eentje gemist?

Reacties

Anoniem zei…
En Mona Lisa?
Dinx zei…
@anoniem:
Ik heb geen Nederlandse straten kunnen vinden die naar beroemde schilderwerken van buitenlandse schilders zijn genoemd. Geen Mona Lisastraat, geen Guernicalaan en geen De Schreeuwsteeg.
Anoniem zei…
Zouden er straten zijn vernoemd naar andere kunstwerken? Composities? Liederen? Toneelstukken? Beelden?
Dinx zei…
@Anoniem:
Er zijn in Nederland een stuk of twintig wijken waar straten naar opera's zijn genoemd. Naar Aïda zijn bijvoorbeeld 18 straten genoemd. En dan hebben we ook nog straten die naar Carmen, Fidelio, Nabucco, La Traviata, Rigoletto, Tosca en nog aardig wat andere opera's genoemd zijn.
Bij romans, toneelstukken en oude ridderverhalen worden straten bijna altijd naar de hoofdpersonen genoemd en niet naar het toneelstuk zelf. Maar vaak heten die werken naar de hoofdpersoon en zou je ook kunnen zeggen dat het werk vernoemd is. Dat geldt bijvoorbeeld voor de Mariken van Nimwegenstraat, Esmoreitstraat, Elckerlijcplein, de Max Havelaardreef en de Gijsbreght van Amstelstraat. Dergelijke namen komen ook op meerdere plaatsen voor.
Mauk zei…
Zonder-titel-weg.
SteKa zei…
Op de plek waar Vermeer het schilderij 'Gezicht op Delft' schilderde ligt nu 'Plein Delftzicht'. Telt dat ook?

Populaire posts van deze blog

Wat is de echte Monopoly-stad van Nederland? En waar ligt Ons Dorp?

Een tijd geleden heb ik al eens uitgelegd wie de straatnamen heeft gekozen voor het Nederlandse Monopoly-spel. De Nederlandse editie van het spel was de eerste waarin straatnamen uit verschillende steden werden gebruikt. Dus vroeg ik me af: is er misschien toch één stad te vinden die al die straatnamen heeft? Dan zouden ze daar mooi hun geheel eigen editie van het spel kunnen maken. Tijdens die zoektocht diende nog een tweede vraag zich aan: waar ligt Ons Dorp? Laten we eerst eens even kijken hoe bijzonder die straatnamen uit het Monopoly-spel eigenlijk zijn. In de top-10 met straatnamen die in het Nederland het meest voorkomen, staat één straat uit Monopoly: de Dorpsstraat . Die komt in Nederland 315 keer voor, van Aalsmeer tot Zwolle. De Brink komt 67 keer voor, van Almelo tot Zuidwolde. Op 43 plaatsen ligt een Steenstraat , van Alphen aan den Rijn tot in Zwolle. Dan komen we bij een bijzonder geval: de Houtstraat komt 32 keer voor in Nederland (van Almere tot Wolvega), maar vreemd

Wie heeft de straatnamen van Monopoly gekozen?

De Barteljorisstraat, Neude, A-Kerkhof en de Kalverstraat. Iedereen kent de straatnamen uit het Monopoly-spel. Maar waarom hebben nou juist deze straatnamen een plekje in het spel gekregen? Waarom heeft men uit Rotterdam niet de Weena of de Lijnbaan gekozen, en voor Amsterdam de P.C. Hooftstraat? En waarom zitten Haarlem en Arnhem er wel in, en Maastricht en Eindhoven niet? Wie heeft dat allemaal bedacht? Voor de geschiedenis van het spel gaan we even helemaal terug naar 1904. Elizabeth Magie vroeg toen patent aan op het bordspel ' The Landlord's Game '. Geïnspireerd door dat spel liet Charles Darrow in 1934 in eigen beheer 5000 exemplaren van het spel 'Monopoly' maken en die waren binnen een jaar verkocht. Toen toonde Parker Brothers interesse om het spel in de Verenigde Staten uit te geven. Zij verkochten binnen een jaar meer dan een miljoen exemplaren. De populariteit van het spel bleef niet onopgemerkt en de Engelse firma Waddington kocht in 1936 de rechten o

Wat is in Nederland de langste straat met één naam?

De Oudebildtdijk in de Friese gemeente Het Bildt wordt vaak de langste straat van Nederland genoemd. De straat loopt van Westhoek naar Oudebildtzijl en is volgens Google Maps in totaal 12,1 kilometer lang. Dat is best een eind inderdaad. Maar is het daarmee inderdaad de langste straat van Nederland? En meer specifiek: de langste straat die van begin tot eind dezelfde straatnaam heeft? Ik zal het maar meteen verklappen: dat is dus niet. Als je gaat zoeken naar 'langste straat van Nederland' kom je allerlei straatnamen tegen. Ik zag dat ergens iemand de Voorstraat in Dordrecht noemde, maar die is 'slechts' 1.200 meter en daarmee met afstand niet de langste. De Laan van Meerdervoort in Den Haag wordt ook vaak genoemd, maar die is met een lengte van 5.800 meter ook zeker niet de langste straat van Nederland. Hier en daar lijkt men dat door te hebben, want daar noemt men het specifiek de langste láán van Nederland. Ik vind gemakkelijke een paar straten die een stuk la

Wat zijn de regels voor nieuwe straatnamen?

Dorstige Smid , Mickey Mousestraat , Kerstomaatplantsoen . Tussen alle vragen die mensen me stellen over straatnamen, komen twee vragen iedere keer weer terug: wie bedenkt toch al die nieuwe straatnamen en wat voor regels gelden daarbij? Het vaststellen van straatnamen is een taak van de gemeente - het gebeurt in het algemeen door het College van B&W. Veel gemeentes hebben een speciale straatnaamcommissie, die advies uitbrengt aan het College. In de commissie zitten deskundigen met verschillende achtergronden, zoals een stadshistoricus en een stedenbouwkundige. De manier waarop in een gemeente de straatnamen worden vastgesteld, is vastgelegd in een 'Verordening Straatnaamgeving en huisnummering'. In die verordening kan een gemeente ook richtlijnen voor de straatnamen opnemen, maar dat is niet verplicht. Het kan ook zijn dat de straatnaamcommissie ongeschreven regels hanteert. Er is dus niet één vaste lijst met regels waar alle straatnamen in Nederland aan moeten vol