Doorgaan naar hoofdcontent

Stastokstraat, Krinkelwinkel en Lantentijmen, dat zijn straatnamen die rijmen

Goede straatnamen zijn gemakkelijk uit te spreken en goed te verstaan. Als ze daarbovenop ook nog gewoon lekker klinken, is dat natuurlijk extra fijn. Als ze rijmen bijvoorbeeld!

Laten we vooraan beginnen met alliteratie, ook wel beginrijm genoemd. Er zijn aardig wat allitererende straatnamen, zoals de Wagenweg, de Larikslaan, het Pienterpad en het Plataanplein. Aardig, maar het is nog mooier als een straatnaam drievoudig allitereert. Spreek de volgende straatnamen maar eens hardop uit en geniet: de Stastokstraat (in Den Haag), de Steen- en Stokstraat (in Heeswijk-Dinther), de Stoop van Strijenstraat (in Strijen, natuurlijk) en de Stijn Streuvelsstraat (o.a. in Landgraaf, Waalwijk en Zevenaar). In Apeldoorn, Klundert en Venlo hebben ze een Wielewaalweg; die is het fijnst als je hem een beetje overdreven uitspreekt met een Surinaamse wollige w: oewwwielewwwaalwwweg. Ook mooi: het Pietje Pluisplantsoen (in Almere) en het Peter Planciusplein (in Hilversum). Ahh... aardig aangenaam en amusant toch, die alliteratie?

Dan door met het halfrijm, ook wel klinkerrijm genoemd. In Amsterdam komt dat al vaak genoeg voor, met de Maasstraat, de Waalstraat, de Schaafstraat en de Raamstraat. In Eibergen gaan ze net een stapje verder met de Paalhaarstraat. In Noordwijk hebben ze gewoon de Zeereep, maar dat wordt dan weer overtroffen door de Eekwerdermeedenweg (in Wirdum) en de Peter Ceelen Keetweg (in Oud Gastelt). Een speciale vermelding voor de Rentmeesterstedeweg in Eerbeek, want daarin rijmt de plaatsnaam zelf ook een klankje mee. In deze categorie heb je ook nog de Hoofdpoort (in Kaatsheuvel) en de Tuurluur (in Waarder), en natuurlijk her en der nog allerlei rijmdijken zoals de IJdijk, de IJsdijk, de Kijldijk, de Rijndijk en de Zijldijk. In Boskoop hebben ze een Wijkdijk - die rijmt écht.

Eindrijm
Dat is een mooi bruggetje naar de eindrijm. Noem een straat naar iets dat op -aat eindigt, en je hebt al een rijmende straatnaam. Ik schreef hierboven al over het allitererende Plataanplein; als je geen plein maar een laan naar de plataan noemt, krijg je de rijmende Plataanlaan. En zo hebben we ook op veel plaatsen een Gentiaanlaan of een Mondriaanlaan. Het rijmende effect is het sterkst als de naam niet te lang is; in Heerjansdam ligt de Jhr G.C.W. van Tets van Goudriaanlaan, maar daarin rijmt meer niet dan wel. Dan heb ik ze liever lekker simpel rijmend: de Dregweg (in Yerseke), de Egweg (in Zwolle), het Geinplein (in Abcoude en Almere) en het Rijnplein (in Alphen aan den Rijn). Er zijn genoeg voorbeelden van rijmende straten: de Plaatstraat, de Tomaatstraat, de Dukaatstraat, de Agaatstraat en de Burgemeester Raatstraat. Het verleidt me tot een vrije variatie op het beroemde 'Spaanse graan' uit My Fair Lady: "de Tomáátstráát die de passáát doorstáát". De liefste rijmende straatnaam is wat mij betreft het Nijntje Pleintje in Utrecht, waar ik hier eerder al eens een stuk over schreef: Een kwatrijntje over het Nijntje Pleintje.

Tot nu toe heb ik alleen maar voorbeelden genoemd van straatnamen met veelvoorkomende achtervoegsels zoals -straat en -laan. Maar ik heb één rijmende straatnaam gevonden die van begin tot eind uniek is: de Krinkelwinkel in Gorinchem. 'Krinkelwinkel' is de eeuwenoude naam voor een stuk van de vestingwal dat al in de zestiende eeuw werd aangelegd. Zo'n traditionele vestingwal bestaat uit allemaal punten, bochten en hoeken, en daar komt de naam ook vandaan. Het eerste deel van de naam Krinkelwinkel is afgeleid van het oude werkwoord 'krinkelen' dat 'herhaaldelijk buigen en bochten maken' betekent. Het tweede deel 'winkel' is een ander woord voor 'hoek' (zoals ook voorkomt in het woord 'winkelhaak'). Een bochten makende hoek dus, en daar kun je je makkelijk wat bij voorstellen op zijn vestingwal. Het woord krinkelewinkel of krinkeldewinkel werd in de zeventiende eeuw al gebruikt, bijvoorbeeld in de zin "Om de menighte krincke dewinckels ende ganghen die daer waeren". Krinkeldewinkel is net zo gevormd als woorden zoals hoteldebotel, rinkeldekinkel en retteketet. Krinkelwinkel, krinkelwinkel... een naam om vrolijk van te worden.

Rijmen op rijm
Er zijn trouwens ook nog wel wat straatnamen die op 'rijm' of 'rijmen' rijmen, zoals de Steentijm (in IJmuiden), de Vogellijm (in Elsloo), de Langerijm (in Bergen) en Lantentijmen (in Laren). Ja:    Krinkelwinkel en Lantentijmen, 
dat zijn straatnamen die rijmen.

Reacties

Anoniem zei…
Hebben ze in Vlijmen
straatnamen die rijmen?
Jesse Kuiper zei…
Met twee P's, de Paulus Potterstraat.
Je vindt hem in Vlijmen, recht zo die gaat.
Joost zei…
Mastgatpad. Lingesingel, Dorshorst, Agathagracht, Kruiskruid, Hoenderhoeve en Noordpoort lijken te missen.
Frans (via Twitter) zei…
Deels rijmende straatnaam: Bouwelouwensteeg in Leiden. Straatnaam die rijmt op plaatsnaam: Bijkerkstraat in Nijkerk.
Anoniem zei…
Mooi in dit rijtje: de Watersnater (in Franeker)
Jacob zei…
Late reactie, maar wat een mooie blog posts! In het uiterste noordoosten van ons land, ligt een straat met de naam 'Reiderwolderpolder', in de gelijknamige polder die vernoemd is naar het (verdronken) dorp Reiderwolde. Er ligt ook een 'Reiderwolder Polderdijk'. Ook een mooie poldernaam, maar helaas geen straat, is de Kropswolderbuitenpolder.

Populaire posts van deze blog

Wat is de echte Monopoly-stad van Nederland? En waar ligt Ons Dorp?

Een tijd geleden heb ik al eens uitgelegd wie de straatnamen heeft gekozen voor het Nederlandse Monopoly-spel. De Nederlandse editie van het spel was de eerste waarin straatnamen uit verschillende steden werden gebruikt. Dus vroeg ik me af: is er misschien toch één stad te vinden die al die straatnamen heeft? Dan zouden ze daar mooi hun geheel eigen editie van het spel kunnen maken. Tijdens die zoektocht diende nog een tweede vraag zich aan: waar ligt Ons Dorp? Laten we eerst eens even kijken hoe bijzonder die straatnamen uit het Monopoly-spel eigenlijk zijn. In de top-10 met straatnamen die in het Nederland het meest voorkomen, staat één straat uit Monopoly: de Dorpsstraat . Die komt in Nederland 315 keer voor, van Aalsmeer tot Zwolle. De Brink komt 67 keer voor, van Almelo tot Zuidwolde. Op 43 plaatsen ligt een Steenstraat , van Alphen aan den Rijn tot in Zwolle. Dan komen we bij een bijzonder geval: de Houtstraat komt 32 keer voor in Nederland (van Almere tot Wolvega), maar vreemd

Wie heeft de straatnamen van Monopoly gekozen?

De Barteljorisstraat, Neude, A-Kerkhof en de Kalverstraat. Iedereen kent de straatnamen uit het Monopoly-spel. Maar waarom hebben nou juist deze straatnamen een plekje in het spel gekregen? Waarom heeft men uit Rotterdam niet de Weena of de Lijnbaan gekozen, en voor Amsterdam de P.C. Hooftstraat? En waarom zitten Haarlem en Arnhem er wel in, en Maastricht en Eindhoven niet? Wie heeft dat allemaal bedacht? Voor de geschiedenis van het spel gaan we even helemaal terug naar 1904. Elizabeth Magie vroeg toen patent aan op het bordspel ' The Landlord's Game '. Geïnspireerd door dat spel liet Charles Darrow in 1934 in eigen beheer 5000 exemplaren van het spel 'Monopoly' maken en die waren binnen een jaar verkocht. Toen toonde Parker Brothers interesse om het spel in de Verenigde Staten uit te geven. Zij verkochten binnen een jaar meer dan een miljoen exemplaren. De populariteit van het spel bleef niet onopgemerkt en de Engelse firma Waddington kocht in 1936 de rechten o

Wat is in Nederland de langste straat met één naam?

De Oudebildtdijk in de Friese gemeente Het Bildt wordt vaak de langste straat van Nederland genoemd. De straat loopt van Westhoek naar Oudebildtzijl en is volgens Google Maps in totaal 12,1 kilometer lang. Dat is best een eind inderdaad. Maar is het daarmee inderdaad de langste straat van Nederland? En meer specifiek: de langste straat die van begin tot eind dezelfde straatnaam heeft? Ik zal het maar meteen verklappen: dat is dus niet. Als je gaat zoeken naar 'langste straat van Nederland' kom je allerlei straatnamen tegen. Ik zag dat ergens iemand de Voorstraat in Dordrecht noemde, maar die is 'slechts' 1.200 meter en daarmee met afstand niet de langste. De Laan van Meerdervoort in Den Haag wordt ook vaak genoemd, maar die is met een lengte van 5.800 meter ook zeker niet de langste straat van Nederland. Hier en daar lijkt men dat door te hebben, want daar noemt men het specifiek de langste láán van Nederland. Ik vind gemakkelijke een paar straten die een stuk la

Wat zijn de regels voor nieuwe straatnamen?

Dorstige Smid , Mickey Mousestraat , Kerstomaatplantsoen . Tussen alle vragen die mensen me stellen over straatnamen, komen twee vragen iedere keer weer terug: wie bedenkt toch al die nieuwe straatnamen en wat voor regels gelden daarbij? Het vaststellen van straatnamen is een taak van de gemeente - het gebeurt in het algemeen door het College van B&W. Veel gemeentes hebben een speciale straatnaamcommissie, die advies uitbrengt aan het College. In de commissie zitten deskundigen met verschillende achtergronden, zoals een stadshistoricus en een stedenbouwkundige. De manier waarop in een gemeente de straatnamen worden vastgesteld, is vastgelegd in een 'Verordening Straatnaamgeving en huisnummering'. In die verordening kan een gemeente ook richtlijnen voor de straatnamen opnemen, maar dat is niet verplicht. Het kan ook zijn dat de straatnaamcommissie ongeschreven regels hanteert. Er is dus niet één vaste lijst met regels waar alle straatnamen in Nederland aan moeten vol