Doorgaan naar hoofdcontent

Noord, oost, zuid, west - het verrassende verhaal van de Oosterlaan in Apeldoorn

Ik houd ervan als straatnamen 'kloppen'. Bijvoorbeeld dat als een plaats een Noorderstraat en een Westerstraat heeft, er ook een Oosterstraat en een Zuiderstraat liggen. En dat die dan natuurlijk ook ergens in het noorden, westen, oosten en zuiden liggen. Op zoek naar die zuivere kwartetten moet je goed uitkijken, want niet iedere Oosterlaan is wat je denkt dat-ie is...

Eerst iets over die kwartetten. Delft heeft bijvoorbeeld straten die Noordeinde, Oosteinde, Zuideinde en Westeinde heten. De eerste drie dateren van eeuwen geleden en liggen netjes ten noorden, oosten en zuiden van de oude binnenstad. Pas in de twintigste eeuw bedacht de gemeente dat er dan ook een Westeinde moest komen; die naam werd in 1956 gegeven aan een straat in een nieuwe wijk ten westen van de binnenstad. Ook in Meppel liggen een Noord-, Oost-, Zuid- en Westeinde. Zandvoort heeft een Noorder- Ooster-, Zuider- en Westerstraat rondom het oude centrum liggen. Oldenzaal heeft zo een Noord-, Oost-, Zuid- en Westwal; Krabbendijke heeft een Noord-, Oost-, Zuid- en Westweg; in Lochem liggen een Noorder- Ooster- Zuider- en Westerbleek; en in Leeuwarden hebben ze een Noorder-, Ooster-, Zuider- en Westersingel. En zo zijn er nog wel meer plaatsen met een zuiver kwartet. Allemaal mooi.

Zo netjes gaat het niet overal. In Nieuwegein liggen de Noorder- Ooster-, Zuider- en Westerstraat bijvoorbeeld niet rondom het centrum, maar op een kluitje bijeen in een buitenwijk. Als je het op de kaart bekijkt, hadden de namen van de Zuiderstraat en de Westerstraat ook misschien nog beter omgewisseld kunnen worden. In Zevenaar hebben ze een Noordeinde, een Oosteinde, een Westeinde en ... een Zuiderláán. Net jammer dat ze dat niet Zuideinde hebben genoemd. Doe het dan zoals in Aagtekerke helemaal verschillend: daar liggen de Noordhoek, de Ooststraat, de Westhovenseweg en de Zuidweg. Dat is altijd nog beter dan al die plaatsen waar slechts een deel van de windrichtingen in een straatnaam terug komt, of waar ze zelfs helemaal geen noord-, oost-, zuid- of weststraten hebben (zoals bijvoorbeeld in Boxmeer).

De Oosterlaan in Apeldoorn
In Apeldoorn hebben ze met de Noorderlaan, Oosterlaan, Zuiderlaan en Westerlaan ook een kwartet compleet, maar net als in Nieuwegein liggen ze op een warrig kluitje bij elkaar. Anders dan bij de namen uit Nieuwegein gaat het in Apeldoorn echter om oudere straatnamen: de Oosterlaan uit 1898 is de oudste van de vier. Het bijzondere is dat deze Oosterlaan - anders dan je zou vermoeden - helemaal niet naar een windrichting is genoemd. De herkomst van deze straatnaam is beschreven door de historicus Ignaat Simons. Hij deed uitgebreid onderzoek naar het landgoed Welgelegen in Apeldoorn en schreef daarover in 1998 zijn boek 'Het testament van Welgelegen, een landgoed in Apeldoorn'.

Het stuk grond waar nu de Oosterlaan ligt, werd in 1894 verkocht aan Frederik Ooster (1841-1898). Ooster was burgemeester geweest van Axel en daarna in 1892 kantonrechter geworden in Apeldoorn. Hij liet op zijn nieuwe stuk grond een aantal huizen bouwen. De nieuwe straat langs deze huizen werd naar hem genoemd: dat werd dus de Oosterlaan. Hij schonk de laan met huizen aan de gemeente en verkocht de rest van de grond aan een aantal consortiums, die er nog meer straten aanlegden. In 1912 werd de Oosterdwarsstraat gesticht, die tegenwoordig Westerlaan heet, en in 1919 volgden de Noorderlaan en de Zuiderlaan. Daarmee was het kwartet van Noorder-, Ooster-, Zuider- en Westerlaan compleet. Koos men deze straatnamen als een grappige verwijzing naar Ooster? Of was men in iets meer dan tien jaar tijd al vergeten wie hij was? "De historie is hier duidelijk in het vergeetboek geraakt", zo schrijft Simons hierover.

Straatnamen herinneren ons aan de personen van weleer. Maar het is de vraag of er nog wel eens iemand door de Oosterlaan fietst en bij het zien van het straatnaambord aan Frederik Ooster denkt.

Reacties

Is Frederik Ooster 148 jaar geworden?
Dinx zei…
@Sjoerd:
Om en nabij, ja. ;-)
(Dankjewel, ik heb het aangepast!)
Ik geloof dat het nog niet helemaal klopt, of is hij postuum kantonrechter geworden?
Dinx zei…
Grmbl, het is ook niet eenvoudig... zo dan!
Ronald zei…
kleine correctie: Meppel heeft Noord/Oost/Zuid/Westeinde, geen -straat, allemaal wel keurig aan de goede kant van het centrum.

Dinx zei…
@Ronald:
Ach, dat stond er eerst ook, maar dat is bij het redigeren weggevallen. Ik heb het hersteld!
SU zei…
In Axel, waar Ooster burgemeester was, is ook een straat naar hem genoemd. Vlak bij de Oosterstraat liggen daar bovendien nog de Noordstraat, de Ooststraat en de Zuidsingel.

Populaire posts van deze blog

Wat is de echte Monopoly-stad van Nederland? En waar ligt Ons Dorp?

Een tijd geleden heb ik al eens uitgelegd wie de straatnamen heeft gekozen voor het Nederlandse Monopoly-spel. De Nederlandse editie van het spel was de eerste waarin straatnamen uit verschillende steden werden gebruikt. Dus vroeg ik me af: is er misschien toch één stad te vinden die al die straatnamen heeft? Dan zouden ze daar mooi hun geheel eigen editie van het spel kunnen maken. Tijdens die zoektocht diende nog een tweede vraag zich aan: waar ligt Ons Dorp? Laten we eerst eens even kijken hoe bijzonder die straatnamen uit het Monopoly-spel eigenlijk zijn. In de top-10 met straatnamen die in het Nederland het meest voorkomen, staat één straat uit Monopoly: de Dorpsstraat . Die komt in Nederland 315 keer voor, van Aalsmeer tot Zwolle. De Brink komt 67 keer voor, van Almelo tot Zuidwolde. Op 43 plaatsen ligt een Steenstraat , van Alphen aan den Rijn tot in Zwolle. Dan komen we bij een bijzonder geval: de Houtstraat komt 32 keer voor in Nederland (van Almere tot Wolvega), maar vreemd

Wie heeft de straatnamen van Monopoly gekozen?

De Barteljorisstraat, Neude, A-Kerkhof en de Kalverstraat. Iedereen kent de straatnamen uit het Monopoly-spel. Maar waarom hebben nou juist deze straatnamen een plekje in het spel gekregen? Waarom heeft men uit Rotterdam niet de Weena of de Lijnbaan gekozen, en voor Amsterdam de P.C. Hooftstraat? En waarom zitten Haarlem en Arnhem er wel in, en Maastricht en Eindhoven niet? Wie heeft dat allemaal bedacht? Voor de geschiedenis van het spel gaan we even helemaal terug naar 1904. Elizabeth Magie vroeg toen patent aan op het bordspel ' The Landlord's Game '. Geïnspireerd door dat spel liet Charles Darrow in 1934 in eigen beheer 5000 exemplaren van het spel 'Monopoly' maken en die waren binnen een jaar verkocht. Toen toonde Parker Brothers interesse om het spel in de Verenigde Staten uit te geven. Zij verkochten binnen een jaar meer dan een miljoen exemplaren. De populariteit van het spel bleef niet onopgemerkt en de Engelse firma Waddington kocht in 1936 de rechten o

Wat is in Nederland de langste straat met één naam?

De Oudebildtdijk in de Friese gemeente Het Bildt wordt vaak de langste straat van Nederland genoemd. De straat loopt van Westhoek naar Oudebildtzijl en is volgens Google Maps in totaal 12,1 kilometer lang. Dat is best een eind inderdaad. Maar is het daarmee inderdaad de langste straat van Nederland? En meer specifiek: de langste straat die van begin tot eind dezelfde straatnaam heeft? Ik zal het maar meteen verklappen: dat is dus niet. Als je gaat zoeken naar 'langste straat van Nederland' kom je allerlei straatnamen tegen. Ik zag dat ergens iemand de Voorstraat in Dordrecht noemde, maar die is 'slechts' 1.200 meter en daarmee met afstand niet de langste. De Laan van Meerdervoort in Den Haag wordt ook vaak genoemd, maar die is met een lengte van 5.800 meter ook zeker niet de langste straat van Nederland. Hier en daar lijkt men dat door te hebben, want daar noemt men het specifiek de langste láán van Nederland. Ik vind gemakkelijke een paar straten die een stuk la

Wat zijn de regels voor nieuwe straatnamen?

Dorstige Smid , Mickey Mousestraat , Kerstomaatplantsoen . Tussen alle vragen die mensen me stellen over straatnamen, komen twee vragen iedere keer weer terug: wie bedenkt toch al die nieuwe straatnamen en wat voor regels gelden daarbij? Het vaststellen van straatnamen is een taak van de gemeente - het gebeurt in het algemeen door het College van B&W. Veel gemeentes hebben een speciale straatnaamcommissie, die advies uitbrengt aan het College. In de commissie zitten deskundigen met verschillende achtergronden, zoals een stadshistoricus en een stedenbouwkundige. De manier waarop in een gemeente de straatnamen worden vastgesteld, is vastgelegd in een 'Verordening Straatnaamgeving en huisnummering'. In die verordening kan een gemeente ook richtlijnen voor de straatnamen opnemen, maar dat is niet verplicht. Het kan ook zijn dat de straatnaamcommissie ongeschreven regels hanteert. Er is dus niet één vaste lijst met regels waar alle straatnamen in Nederland aan moeten vol