Doorgaan naar hoofdcontent

Is het een vogel? Is het een vliegtuig? Nee, het is... een straatnaam!

Onlangs moest ik naar de Lepelaar in Sassenheim. "Aha, de vogelbuurt", dacht ik meteen. Ik zocht de route op in mijn routeplanner en zag op de kaart dat de omliggende straten Snip, Pelikaan, Buizerd, Uiver en Postduif heetten. "Inderdaad de vogelbuurt", dacht ik zonder nadenken. Vlak voordat ik op de bestemming aankwam, leidde de routeplanner me linksaf de Vliegeniersweg in. En toen ik die straatnaam zag, viel het kwartje pas...

Het is helemaal niet de vogelbuurt, het is de vliegtuigenbuurt! Want Postduif, Pelikaan, Snip, Uiver, Buizerd en Lepelaar zijn allemaal namen van Nederlandse vliegtuigen uit het begin van de twintigste eeuw. Ik had het ook best kunnen weten, want 'postduif' is geen officiële naam van een vogelsoort en het is dus helemaal niet logisch om daar een straat in de vogelbuurt naar te noemen. De Postduif in Sassenheim is ook de enige straat in Nederland die naar de postduif genoemd is. De Uiver is ook een opvallende straatnaam, want 'uiver' is ook niet de officiële naam van een vogel maar een dialectwoord voor de 'ooievaar'. Er zijn echter in Nederland wel meer plaatsen met vogelbuurten waar een straat naar de uiver is genoemd, dus dat is op zich niet verdacht. Aan het eind van de Vliegeniersweg ligt echter ook een buurt waar de straten zijn genoemd naar Nederlandse luchtvaartpioniers zoals Fokker, Plesman, Viruly en Geysendorffer. Als je dat weet, denk je bij de straatnaam Uiver natuurlijk meteen aan een vliegtuig en niet aan een vogel.

De Uiver was een Douglas DC-2-115A die in september 1934 door KLM in gebruik werd genomen met als registratienummer PH-AJU. KLM gaf de vliegtuigen in die tijd de naam van een vogel waarvan de eerste letter gelijk is aan die van de laatste letter van het registratienummer. Zo kreeg het vliegtuig met registratienummer PH-AIS de naam 'Snip' en werd de PH-AIP 'Pelikaan' genoemd. Toen de PH-AJU in gebruik werd genomen, hadden ze al een vliegtuig met de naam Uil en blijkbaar konden ze voor de PH-AJU geen andere vogel bedenken met een U. En dus koos men heel creatief voor het woord voor de ooievaar in Gelders dialect. De Uiver werd in oktober 1934 direct beroemd door de deelname aan een grote vliegrace naar Melbourne over bijna 20.000 kilometer; het Nederlandse vliegtuig arriveerde na 90 uur en 17 minuten als tweede van de twintig deelnemers, en werd winnaar in het handicapklassement. Dat had het begin van een fraaie carriere kunnen zijn, maar twee maanden later verongelukte de Uiver in slecht weer tijdens een vlucht van Amsterdam naar Batavia.

De overwinning in de Melbourne-race maakte de Uiver direct beroemd. De bemanningsleden werden bij terugkomst in Nederland als helden onthaald. Er werden Uiver-festiviteiten georganiseerd, Uiver-memorabilia verkocht en Uiver-liedjes geschreven. En er kwamen Uiver-straten. Er zijn in Nederland op dit moment bijna dertig straatnamen die naar de Uiver genoemd zijn. In enkele gevallen liggen die straten in buurten waar alle straten naar oude vliegtuigen zijn genoemd, zoals de Uiver in Sassenheim en de Uiverweg in Schiphol Zuid. Maar het komt veel vaker voor dat de Uiver-straten gewoon in een vogelbuurt liggen, waar de namen van de andere vogels helemaal niet naar vliegtuigen verwijzen. In die gevallen heeft de populariteit van het vliegtuig ervoor gezorgd dat men de naam Uiver verkoos boven de naam Ooievaar. De ooievaar zelf is trouwens ook populair want daar zijn meer dan zeventig straten naar genoemd. Delft is een bijzonder geval want daar hebben ze in één wijk een Ooievaarstraat en een Uiverstraat, op nog geen vijftig meter van elkaar. Die straten kregen hun naam in 1984, precies vijftig jaar na de vlucht van de Uiver.

De Uiver is Sassenheim is dus niet naar een vogel genoemd maar naar het beroemde vliegtuig dat tachtig jaar geleden vloog. En zo zijn ook die andere straten in deze buurt allemaal naar vliegtuigen genoemd. Met de Postduif (een Fokker F-VII) maakte KLM in 1927 de eerste officiële postvlucht van Amsterdam naar Batavia en weer terug. De Snip en de Pelikaan waren beide Fokker-vliegtuigen van het type F.XVIII; met de Snip maakte KLM in 1934 de eerste trans-Atlantische vlucht. De Buizerd was een Douglas DC-3-194C uit 1937 en de Lepelaar een Lockheed 14WF62 Super Electra uit 1938.

Ik ben wel benieuwd hoeveel inwoners van deze buurt in Sassenheim dit allemaal weten.

Tja, zo gaat dat dan bij mij. Het ene moment ben ik achteloos op weg naar een van de vele vogelbuurten van Nederland, en het volgende moment zit ik met mijn hoofd in de wolken tussen de luchtvaartpioniers, de vliegtuigen en de postvluchten. En dat allemaal door die vermaledijde straatnamen.

Reacties

Unknown zei…
In Badhoevedorp (gem. Haarlemmermeer) is een wijk met 27 "vogel"namen. Vliegtuignamen dus! Maar hoe zit het dan met de Fazantstraat? Ik heb nergens een vliegtuig met die naam kunnen vinden. In 1939 is de naam vastgesteld......
Dinx zei…
Badhoevedorp is - net als Schiphol Zuid - wel een logische plek voor straatnamen die naar vliegtuigen zijn genoemd. De Uiver heeft daar ook een plekje gekregen. Ik heb even gezocht, maar ook geen vliegtuig gevonden dat Fazant heette.

Populaire posts van deze blog

Wat is de echte Monopoly-stad van Nederland? En waar ligt Ons Dorp?

Een tijd geleden heb ik al eens uitgelegd wie de straatnamen heeft gekozen voor het Nederlandse Monopoly-spel. De Nederlandse editie van het spel was de eerste waarin straatnamen uit verschillende steden werden gebruikt. Dus vroeg ik me af: is er misschien toch één stad te vinden die al die straatnamen heeft? Dan zouden ze daar mooi hun geheel eigen editie van het spel kunnen maken. Tijdens die zoektocht diende nog een tweede vraag zich aan: waar ligt Ons Dorp? Laten we eerst eens even kijken hoe bijzonder die straatnamen uit het Monopoly-spel eigenlijk zijn. In de top-10 met straatnamen die in het Nederland het meest voorkomen, staat één straat uit Monopoly: de Dorpsstraat . Die komt in Nederland 315 keer voor, van Aalsmeer tot Zwolle. De Brink komt 67 keer voor, van Almelo tot Zuidwolde. Op 43 plaatsen ligt een Steenstraat , van Alphen aan den Rijn tot in Zwolle. Dan komen we bij een bijzonder geval: de Houtstraat komt 32 keer voor in Nederland (van Almere tot Wolvega), maar vreemd

Wie heeft de straatnamen van Monopoly gekozen?

De Barteljorisstraat, Neude, A-Kerkhof en de Kalverstraat. Iedereen kent de straatnamen uit het Monopoly-spel. Maar waarom hebben nou juist deze straatnamen een plekje in het spel gekregen? Waarom heeft men uit Rotterdam niet de Weena of de Lijnbaan gekozen, en voor Amsterdam de P.C. Hooftstraat? En waarom zitten Haarlem en Arnhem er wel in, en Maastricht en Eindhoven niet? Wie heeft dat allemaal bedacht? Voor de geschiedenis van het spel gaan we even helemaal terug naar 1904. Elizabeth Magie vroeg toen patent aan op het bordspel ' The Landlord's Game '. Geïnspireerd door dat spel liet Charles Darrow in 1934 in eigen beheer 5000 exemplaren van het spel 'Monopoly' maken en die waren binnen een jaar verkocht. Toen toonde Parker Brothers interesse om het spel in de Verenigde Staten uit te geven. Zij verkochten binnen een jaar meer dan een miljoen exemplaren. De populariteit van het spel bleef niet onopgemerkt en de Engelse firma Waddington kocht in 1936 de rechten o

Wat is in Nederland de langste straat met één naam?

De Oudebildtdijk in de Friese gemeente Het Bildt wordt vaak de langste straat van Nederland genoemd. De straat loopt van Westhoek naar Oudebildtzijl en is volgens Google Maps in totaal 12,1 kilometer lang. Dat is best een eind inderdaad. Maar is het daarmee inderdaad de langste straat van Nederland? En meer specifiek: de langste straat die van begin tot eind dezelfde straatnaam heeft? Ik zal het maar meteen verklappen: dat is dus niet. Als je gaat zoeken naar 'langste straat van Nederland' kom je allerlei straatnamen tegen. Ik zag dat ergens iemand de Voorstraat in Dordrecht noemde, maar die is 'slechts' 1.200 meter en daarmee met afstand niet de langste. De Laan van Meerdervoort in Den Haag wordt ook vaak genoemd, maar die is met een lengte van 5.800 meter ook zeker niet de langste straat van Nederland. Hier en daar lijkt men dat door te hebben, want daar noemt men het specifiek de langste láán van Nederland. Ik vind gemakkelijke een paar straten die een stuk la

Wat zijn de regels voor nieuwe straatnamen?

Dorstige Smid , Mickey Mousestraat , Kerstomaatplantsoen . Tussen alle vragen die mensen me stellen over straatnamen, komen twee vragen iedere keer weer terug: wie bedenkt toch al die nieuwe straatnamen en wat voor regels gelden daarbij? Het vaststellen van straatnamen is een taak van de gemeente - het gebeurt in het algemeen door het College van B&W. Veel gemeentes hebben een speciale straatnaamcommissie, die advies uitbrengt aan het College. In de commissie zitten deskundigen met verschillende achtergronden, zoals een stadshistoricus en een stedenbouwkundige. De manier waarop in een gemeente de straatnamen worden vastgesteld, is vastgelegd in een 'Verordening Straatnaamgeving en huisnummering'. In die verordening kan een gemeente ook richtlijnen voor de straatnamen opnemen, maar dat is niet verplicht. Het kan ook zijn dat de straatnaamcommissie ongeschreven regels hanteert. Er is dus niet één vaste lijst met regels waar alle straatnamen in Nederland aan moeten vol