Doorgaan naar hoofdcontent

Niemand weet toch meer wie Tweede van der Helst was?

Zijn alle schilders naar wie straten zijn genoemd in de schilderswijk even bekend? Nee, natuurlijk niet. Rembrandt van Rijn en Vincent van Gogh zijn bij het grote publiek veel bekender dan bijvoorbeeld Jan van der Heijden en Pieter de Molijn. En dat geldt ook voor de schrijvers in de schrijversbuurt en de zeehelden in het zeeheldenkwartier. Personen die we anders misschien al lang vergeten zouden zijn, leven dankzij hun straatnamen in onze herinnering voort. Soms is het nog iets erger: dan kennen we de straatnaam nog wel, maar hebben we geen idee meer wie de persoon was waar de straat naar is genoemd.

De schrijver Gerard Reve vertelde in 1982 in een interview hoe hij dacht over de vergankelijkheid van roem, en de rol die straatnamen daarbij kunnen spelen: "Na mijn dood word ik op de scholen tien jaar vrijwillig gelezen en daarna nog eens tien jaar verplicht. Dan noemen ze een straat naar me. En dan ben ik helemaal vergeten. Niemand weet toch meer wie Tweede van der Helst was?" Reve ging er dus van uit dat hij binnen enkele decennia vergeten zou worden; een eventueel naar hem genoemde straatnaam zou daar niets aan kunnen redden. Ik hoef niet uit te leggen dat Reve natuurlijk best wist dat de persoon uit zijn voorbeeld niet echt 'Tweede' als voornaam had. Maar ik moet eerlijk bekennen dat de naam 'Van der Helst' mij ook niet veel zegt.

Reve verwijst met zijn opmerking naar de Tweede Van der Helststraat in Amsterdam. Die straat ligt in het verlengde van de Eerste Van der Helststraat. De twee worden van elkaar gescheiden door het Sarphatipark, net zoals het park ook de Eerste Jan Steenstraat en de Tweede Jan Steenstraat uit elkaar houdt, en de Eerste Jan van der Heijdenstraat en de Tweede Jan van der Heijdenstraat. Veel van de straten rond het Sarphatipark zijn naar kunstschilders genoemd. Van der Helst zal dus wel een schilder zijn geweest, net als Jan Steen en Jan van der Heijden. We kennen Jan Steen van zijn 'huishoudens' en Jan van der Heijden is behalve als schilder ook bekend als uitvinder van de straatlantaarn. Maar waar zouden we Van der Helst van kunnen kennen?

Bartholomeus - want dat is zijn echte voornaam - van der Helst was inderdaad ook een kunstschilder. Hij werd geboren in 1613 in Haarlem en hij verhuisde rond zijn 23e naar Amsterdam. Hij schilderde in de Gouden Eeuw en was dus een tijdgenoot van Rembrandt van Rijn. Van der Helst maakte in Amsterdam vooral veel portretten en schuttersstukken, en hij was daar heel succesvol mee. Wat 'De Nachtwacht' is voor Rembrandt is de 'Schuttersmaaltijd in de Voetboogdoelen te Amsterdam ter ere van de Vrede van Munster' voor Van der Helst. Dat schilderij hangt samen met enkele andere van zijn werken in het Rijksmuseum, naast de werken van Rembrandt van Rijn. Bartholomeus van der Helst overleed in 1670, een jaar na Rembrandt van Rijn.

Er is een belangrijk verschil tussen Rembrandt van Rijn en Bartholomeus van der Helst: in Nederland zijn meer dan 200 straten naar Rembrandt genoemd en slechts ongeveer 30 naar Van der Helst. Drie daarvan liggen in Amsterdam: behalve de Eerste Van der Helststraat en de Tweede Van der Helststraat ligt daar ook nog een Van der Helstplein. Verder zijn er nog straten, pleinen en lanen naar hem genoemd in bijvoorbeeld Baarn en Bilthoven, Enschede en Eindhoven, Helmond en Hoogezand, Maassluis en Meppel, en Veenendaal en Vlissingen. Verrassend genoeg heeft hij geen eigen straatnaam gekregen in zijn geboortestad Haarlem.

En Reve zelf?
Gerard Reve overleed in 2006. Naar hem zijn inmiddels ook al de eerste straatnamen genoemd, en daarmee ligt hij dus voor op het door hem voorspelde schema richting vergetelheid. Er zijn lanen naar hem genoemd in Groningen en Goes, een singel in Voorschoten, een hof in Leiden en straten in Utrecht in Haarlem. Het zou mooi zijn als er - om Reve te eren - op meer plekken in het land een Tweede Van der Helststraat komt...

Reacties

Populaire posts van deze blog

Wat is de echte Monopoly-stad van Nederland? En waar ligt Ons Dorp?

Een tijd geleden heb ik al eens uitgelegd wie de straatnamen heeft gekozen voor het Nederlandse Monopoly-spel. De Nederlandse editie van het spel was de eerste waarin straatnamen uit verschillende steden werden gebruikt. Dus vroeg ik me af: is er misschien toch één stad te vinden die al die straatnamen heeft? Dan zouden ze daar mooi hun geheel eigen editie van het spel kunnen maken. Tijdens die zoektocht diende nog een tweede vraag zich aan: waar ligt Ons Dorp? Laten we eerst eens even kijken hoe bijzonder die straatnamen uit het Monopoly-spel eigenlijk zijn. In de top-10 met straatnamen die in het Nederland het meest voorkomen, staat één straat uit Monopoly: de Dorpsstraat . Die komt in Nederland 315 keer voor, van Aalsmeer tot Zwolle. De Brink komt 67 keer voor, van Almelo tot Zuidwolde. Op 43 plaatsen ligt een Steenstraat , van Alphen aan den Rijn tot in Zwolle. Dan komen we bij een bijzonder geval: de Houtstraat komt 32 keer voor in Nederland (van Almere tot Wolvega), maar vreemd

Wie heeft de straatnamen van Monopoly gekozen?

De Barteljorisstraat, Neude, A-Kerkhof en de Kalverstraat. Iedereen kent de straatnamen uit het Monopoly-spel. Maar waarom hebben nou juist deze straatnamen een plekje in het spel gekregen? Waarom heeft men uit Rotterdam niet de Weena of de Lijnbaan gekozen, en voor Amsterdam de P.C. Hooftstraat? En waarom zitten Haarlem en Arnhem er wel in, en Maastricht en Eindhoven niet? Wie heeft dat allemaal bedacht? Voor de geschiedenis van het spel gaan we even helemaal terug naar 1904. Elizabeth Magie vroeg toen patent aan op het bordspel ' The Landlord's Game '. Geïnspireerd door dat spel liet Charles Darrow in 1934 in eigen beheer 5000 exemplaren van het spel 'Monopoly' maken en die waren binnen een jaar verkocht. Toen toonde Parker Brothers interesse om het spel in de Verenigde Staten uit te geven. Zij verkochten binnen een jaar meer dan een miljoen exemplaren. De populariteit van het spel bleef niet onopgemerkt en de Engelse firma Waddington kocht in 1936 de rechten o

Wat is in Nederland de langste straat met één naam?

De Oudebildtdijk in de Friese gemeente Het Bildt wordt vaak de langste straat van Nederland genoemd. De straat loopt van Westhoek naar Oudebildtzijl en is volgens Google Maps in totaal 12,1 kilometer lang. Dat is best een eind inderdaad. Maar is het daarmee inderdaad de langste straat van Nederland? En meer specifiek: de langste straat die van begin tot eind dezelfde straatnaam heeft? Ik zal het maar meteen verklappen: dat is dus niet. Als je gaat zoeken naar 'langste straat van Nederland' kom je allerlei straatnamen tegen. Ik zag dat ergens iemand de Voorstraat in Dordrecht noemde, maar die is 'slechts' 1.200 meter en daarmee met afstand niet de langste. De Laan van Meerdervoort in Den Haag wordt ook vaak genoemd, maar die is met een lengte van 5.800 meter ook zeker niet de langste straat van Nederland. Hier en daar lijkt men dat door te hebben, want daar noemt men het specifiek de langste láán van Nederland. Ik vind gemakkelijke een paar straten die een stuk la

Wat zijn de regels voor nieuwe straatnamen?

Dorstige Smid , Mickey Mousestraat , Kerstomaatplantsoen . Tussen alle vragen die mensen me stellen over straatnamen, komen twee vragen iedere keer weer terug: wie bedenkt toch al die nieuwe straatnamen en wat voor regels gelden daarbij? Het vaststellen van straatnamen is een taak van de gemeente - het gebeurt in het algemeen door het College van B&W. Veel gemeentes hebben een speciale straatnaamcommissie, die advies uitbrengt aan het College. In de commissie zitten deskundigen met verschillende achtergronden, zoals een stadshistoricus en een stedenbouwkundige. De manier waarop in een gemeente de straatnamen worden vastgesteld, is vastgelegd in een 'Verordening Straatnaamgeving en huisnummering'. In die verordening kan een gemeente ook richtlijnen voor de straatnamen opnemen, maar dat is niet verplicht. Het kan ook zijn dat de straatnaamcommissie ongeschreven regels hanteert. Er is dus niet één vaste lijst met regels waar alle straatnamen in Nederland aan moeten vol