Terwijl ik naar heel iets anders op zoek was, ontdekte ik onlangs de Maatje Harings Jobsweg in Oosterland (in Zeeland). Wat een opmerkelijke en intrigerende straatnaam. Ik vergat meteen waar ik eigenlijk mee bezig was, en ging in plaats daarvan op zoek naar de herkomst van deze straatnaam. En dat viel nog helemaal niet mee.
Oosterland is een dorp in Schouwen-Duiveland met ruim 2000 inwoners. De Maatje Harings Jobsweg ligt in het poldergebied ten noorden van het dorp. Bij het zien van zo'n straatnaam slaat mijn fantasie altijd op hol in een poging de herkomst van de naam te bedenken. In dit geval ligt het voor de hand dat de straat naar een persoon is genoemd. Maar wie was die Maatje dan? Of zou deze weg naar maatjesharing zijn genoemd en dus verwijzen naar de Hollandse Nieuwe? Dat zou verrassend zijn, want dit gebied in Zeeland associeer ik niet meteen met de haringvangst. (Het woord 'maatjesharing' is overigens afgeleid van 'maeghdekensharing', oftewel 'maagdenharing', als aanduiding van jonge haring zonder hom of kuit. Maar dat terzijde.)
Als je niet weet waar een straatnaam vandaan komt, helpt helpt het soms ook om te kijken hoe de straten in de directe omgeving heten.
Als die allemaal bij een bepaald thema horen, zal dat voor de onbekende straat ook wel gelden. De straten in de buurt van de Maatje Harings Jobsweg heten Bredeweg, Kempensweg, Sluisweg en Jonkersweg. Stuk voor stuk niet echt opvallende namen, dus dat helpt ons ook niet verder op weg.
Ernstige naspeuringen
Omdat ik op internet niks over de naam kon vinden, ben ik met mijn vraag naar het gemeentearchief van Schouwen-Duiveland gegaan. Daar vertelde een medewerkster mij dat het een oude straatnaam is, die bij de aanvang van de kadastrale registratie rond 1832 al bekend was. De weg liep oorspronkelijk wel iets anders dan nu. Toen de gemeente Oosterland in 1956 op deze plek een nieuwe polderweg liet aanleggen en die de historische naam Maatje Harings Jobsweg wilde geven, wilde men wel graag weten waar die naam nou eigenlijk vandaan kwam. De toenmalige gemeentearchivaris van Zierikzee deed "ernstige naspeuringen", maar kon niets vinden. Het gemeentebestuur besloot de oude naam toch maar gewoon te hergebruiken.
Het is dus niet bekend wat precies de herkomst van de straatnaam is. Men vermoedt dat er vroeger in deze omgeving iemand gewoond heeft die Maatje Harings Jobs heette en dat de straat naar haar genoemd is. Misschien was ze wel de bewoonster van een boerderij aan deze weg. Geen idee in welke tijd dat dan ongeveer moet zijn geweest. Een dergelijke verklaring hoor je wel vaker voor oude straatnamen die naar persoonsnamen lijken te verwijzen. Dat is helemaal niet vreemd, want eeuwen geleden werden straten wel vaker naar hun bewoner of eigenaar genoemd. Dan kon het best gebeuren dat die persoon al lang overleden en vergeten was, maar dat de straatnaam bleef bestaan. Het is goed mogelijk dat de weg waar Maatje Harings Jobs de belangrijkste bewoonster was in de volksmond de Maatje Harings Jobsweg werd genoemd. Of misschien was het wel een vreselijk mens en was de straatnaam juist een waarschuwing om er weg te blijven.
De vraag blijft natuurlijk wie die Maatje Harings Jobs was. Het is me niet eens precies duidelijk hoe die naam Maatje Harings Jobs is opgebouwd. 'Maatje' zal wel de voornaam zijn, en die blijkt volgens de Nederlandse Voornamenbank inderdaad typisch Zeeuws te zijn. 'Harings' zou een tweede voornaam kunnen zijn, maar die blijkt meer in Friesland voor te komen. Als achternaam komt 'Haring' dan weer juist meer in Zuid-Holland voor. Het kan ook nog zijn dat 'Maatje Jobs' de officiële naam was, en dat 'Haring' haar bijnaam was - misschien verkocht ze wel haring.
Wie was nou de Maatje Harings Jobs waar de weg in Oosterland naar genoemd is? Dat weten we niet en het blijkt ook lastig om het antwoord te vinden. Eigenlijk vind ik dat wel een charmante gedachte: dat er oude straatnamen zijn waar we helemaal niet van weten hoe ze aan hun naam zijn gekomen. Je kunt niet alles weten. Dat neemt niet weg dat ik nu toch wel benieuwd ben wie de Maatje was waar deze straat naar genoemd is. Wie het weet, mag het zeggen!
Als je niet weet waar een straatnaam vandaan komt, helpt helpt het soms ook om te kijken hoe de straten in de directe omgeving heten.
Als die allemaal bij een bepaald thema horen, zal dat voor de onbekende straat ook wel gelden. De straten in de buurt van de Maatje Harings Jobsweg heten Bredeweg, Kempensweg, Sluisweg en Jonkersweg. Stuk voor stuk niet echt opvallende namen, dus dat helpt ons ook niet verder op weg.
Ernstige naspeuringen
Omdat ik op internet niks over de naam kon vinden, ben ik met mijn vraag naar het gemeentearchief van Schouwen-Duiveland gegaan. Daar vertelde een medewerkster mij dat het een oude straatnaam is, die bij de aanvang van de kadastrale registratie rond 1832 al bekend was. De weg liep oorspronkelijk wel iets anders dan nu. Toen de gemeente Oosterland in 1956 op deze plek een nieuwe polderweg liet aanleggen en die de historische naam Maatje Harings Jobsweg wilde geven, wilde men wel graag weten waar die naam nou eigenlijk vandaan kwam. De toenmalige gemeentearchivaris van Zierikzee deed "ernstige naspeuringen", maar kon niets vinden. Het gemeentebestuur besloot de oude naam toch maar gewoon te hergebruiken.
Het is dus niet bekend wat precies de herkomst van de straatnaam is. Men vermoedt dat er vroeger in deze omgeving iemand gewoond heeft die Maatje Harings Jobs heette en dat de straat naar haar genoemd is. Misschien was ze wel de bewoonster van een boerderij aan deze weg. Geen idee in welke tijd dat dan ongeveer moet zijn geweest. Een dergelijke verklaring hoor je wel vaker voor oude straatnamen die naar persoonsnamen lijken te verwijzen. Dat is helemaal niet vreemd, want eeuwen geleden werden straten wel vaker naar hun bewoner of eigenaar genoemd. Dan kon het best gebeuren dat die persoon al lang overleden en vergeten was, maar dat de straatnaam bleef bestaan. Het is goed mogelijk dat de weg waar Maatje Harings Jobs de belangrijkste bewoonster was in de volksmond de Maatje Harings Jobsweg werd genoemd. Of misschien was het wel een vreselijk mens en was de straatnaam juist een waarschuwing om er weg te blijven.
De vraag blijft natuurlijk wie die Maatje Harings Jobs was. Het is me niet eens precies duidelijk hoe die naam Maatje Harings Jobs is opgebouwd. 'Maatje' zal wel de voornaam zijn, en die blijkt volgens de Nederlandse Voornamenbank inderdaad typisch Zeeuws te zijn. 'Harings' zou een tweede voornaam kunnen zijn, maar die blijkt meer in Friesland voor te komen. Als achternaam komt 'Haring' dan weer juist meer in Zuid-Holland voor. Het kan ook nog zijn dat 'Maatje Jobs' de officiële naam was, en dat 'Haring' haar bijnaam was - misschien verkocht ze wel haring.
Wie was nou de Maatje Harings Jobs waar de weg in Oosterland naar genoemd is? Dat weten we niet en het blijkt ook lastig om het antwoord te vinden. Eigenlijk vind ik dat wel een charmante gedachte: dat er oude straatnamen zijn waar we helemaal niet van weten hoe ze aan hun naam zijn gekomen. Je kunt niet alles weten. Dat neemt niet weg dat ik nu toch wel benieuwd ben wie de Maatje was waar deze straat naar genoemd is. Wie het weet, mag het zeggen!
Reacties
Bij www.zeeuwengezocht.nl komt de naam Maatje Jobs in de periode 1667-1881 een aantal malen voor, maar helaas niet op Schouwen-Duiveland. Op 27 september 1711 was een Maatje Jobs getuige bij een doop in Colijnsplaat op Noord-Beveland. Dat ligt hemelsbreed circa 15 kilometer verwijderd van Oosterland.
In 1817? Dat is dus nog eerder dan 1832! Waar heb je die kaart gevonden?
Maarten (van Vernoeming.nl) wees me op de website Wiewaswie.nl. Daar vond ik ook een aantal personen die Maatje Jobs heetten. Die woonden allemaal nog een stukje verder, op Walcheren.