Doorgaan naar hoofdcontent

Respect voor de meester. Op school en op straat.

In discussies over het onderwijs in Nederland hoor je vaak dat leerlingen meer respect zouden moeten hebben voor leraren. Net als vroeger. Toen had je als leraar tenminste nog aanzien. En als hoofd van de school behoorde je tot de notabelen van het dorp, samen met de burgemeester, de dokter en de pastoor. Vroeger werden er ook regelmatig straten naar schoolmeesters genoemd - een duidelijk teken van waardering en respect.

Schoolmeesters zijn gewone mensen met gewone namen. Hoe kun je aan een straatnaam zien of die naar een meester genoemd is? Dat is het makkelijkst bij straatnamen die met 'Meester' beginnen. Daar hebben we er in Nederland nogal wat van. Ik doe even een willekeurige greep: de Meester Rijkensstraat (in Garmerwolde), de Meester Flapperlaan (in Franeker), de Meester Koehoornstraat (in Nieuw-Dordrecht), de Meester Schierbeekstraat (in Enschede), de Meester Kroezestraat (in Vollenhove), de Meester Helmesstraat (in Zeddam), de Meester Mierasstraat (in Beesd), de Meester Gielenplein (in Berghem), de Meester Nellenstraat (in Melderslo) en de Meester Ronckenstraat (in Arcen). En zo kan ik nog wel even doorgaan, want er zijn er genoeg. Oké, nog eentje dan: de Meester Pielagelaan in Hooglanderveen. Allemaal schoolmeesters met een eigen straatnaam.

In totaal zijn er in Nederland bijna vierhonderd straatnamen die met 'Meester' beginnen.
Die zijn echter niet allemaal naar schoolmeesters genoemd. Een deel is genoemd naar juristen met een meester-titel (zoals er ook straten naar ingenieurs zijn genoemd). Het gaat dan om juristen die in hun tijd een zeker aanzien genoten. In deze categorie meesters kom je bekende namen tegen zoals Thorbecke en Troelstra, en ook straatnamen met sjieke achternamen tegen zoals Vixseboxse, Halbe Binnerts en Hennequin. (De Meester Hennequinstraat in Oostburg is trouwens de enige 'Meester'-straat die ik heb gevonden in de hele provincie Zeeland, maar dat terzijde.)

Oude meesters
Terug naar de schoolmeesters. Als we de juristen niet meetellen, zijn er nog steeds opvallend veel straten die naar oude meesters zijn genoemd. De meesten deden hun werk ergens tussen 1800 en 1970. Meester Jan Rijkens was bijvoorbeeld van 1803 tot 1857 schoolhoofd in Wehe - dat is in totaal meer dan een halve eeuw. Meester Koehoorn zat vanaf 1895 bijna dertig jaar in het onderwijs in Nieuw-Dordrecht, en daarnaast was hij kerkvoogd en zat hij in vele besturen van verenigingen en fondsen. Meester Maurits Flapper was onderwijzer aan de rooms-katholieke jongensschool in Franeker, en van 1912 tot 1943 ook hoofd van die school. Daarnaast was hij nog een hele tijd voorzitter van de huishoudschool in Franeker en ook nog actief voor de gemeentelijke Handelsavondschool. Een leven voor het onderwijs dus. Meester Antoon Helmes was actief in het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog, daarna met allerlei functies lange tijd actief in het onderwijs, en tegelijk ook zeer actief in het lokale verenigingsleven.

En zo waren alle vernoemde meesters opvallend actief. Neem nou de andere meesters uit de lijst hierboven: Meester Schierbeek, Meester Nellen, Meester Roncken, Meester Pielage, Meester Kroeze en Meester Mieras... die waren allemaal hoofd van de lagere school in hun dorp. Sommigen waren wel dertig jaar lang hoofd van de school, en daarnaast bekleedden ze vaak ook allerlei maatschappelijke functies. Ook Meester Gielen (van het plein in Berghem) was zo iemand die naast zijn onderwijswerk veel deed voor de gemeenschap; toen zijn straatnaam in 2012 dreigde te verdwijnen, kwam de Heemkundevereniging van Berghem in actie waarna de straatnaam alsnog behouden bleef. Daar blijkt wel uit hoe geliefd deze meester was. Zo zijn er dus verspreid over het hele land nog veel meer. Er zijn ook wel straten naar schooljuffrouwen genoemd (zoals de Juffrouw Clewitsstraat in Nieuw-Roden), maar daar zijn er maar heel weinig van. Vroeger werden er nou eenmaal veel meer straatnamen naar mannen genoemd dan naar vrouwen.

Respect
Veel van de vernoemde schoolmeesters waren lange tijd hoofd van de plaatselijke school en hebben in die periode dus een groot deel van de bevolking voorbij zien komen in hun klas. Daarnaast waren ze vaak nog maatschappelijk betrokken en actief als hoofd van de toneelvereniging of het koor, als voorzitter van de sportvereniging, in de plaatselijke coöperatie of voor de kerk. Ja, met jarenlang zo veel inzet voor de gemeenschap dwing je natuurlijk respect af. En een eigen straatnaam.

Reacties

SJ zei…
In Roosteren (L) is een 'Burgemeester Schoolmeestersstraat'. Ik ben benieuwd of die ook meester was! :)
Anoniem zei…
Volgens http://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_burgemeesters_van_Roosteren waren er zelfs drie Burgemeesters Schoolmeesters. Niet vermeld wordt hier naar welke van de drie de straat is vernoemd.

Groet,
Bert
Dinx zei…
@Bert: Het is niet ongebruikelijk om in dat soort gevallen de straatnaam zo te kiezen dat er in één klap twee of drie mensen tegelijk vernoemd worden. Lees bijvoorbeeld dit verhaal over de gebroeders Mesdag.

Populaire posts van deze blog

Wat is de echte Monopoly-stad van Nederland? En waar ligt Ons Dorp?

Een tijd geleden heb ik al eens uitgelegd wie de straatnamen heeft gekozen voor het Nederlandse Monopoly-spel. De Nederlandse editie van het spel was de eerste waarin straatnamen uit verschillende steden werden gebruikt. Dus vroeg ik me af: is er misschien toch één stad te vinden die al die straatnamen heeft? Dan zouden ze daar mooi hun geheel eigen editie van het spel kunnen maken. Tijdens die zoektocht diende nog een tweede vraag zich aan: waar ligt Ons Dorp? Laten we eerst eens even kijken hoe bijzonder die straatnamen uit het Monopoly-spel eigenlijk zijn. In de top-10 met straatnamen die in het Nederland het meest voorkomen, staat één straat uit Monopoly: de Dorpsstraat . Die komt in Nederland 315 keer voor, van Aalsmeer tot Zwolle. De Brink komt 67 keer voor, van Almelo tot Zuidwolde. Op 43 plaatsen ligt een Steenstraat , van Alphen aan den Rijn tot in Zwolle. Dan komen we bij een bijzonder geval: de Houtstraat komt 32 keer voor in Nederland (van Almere tot Wolvega), maar vreemd

Wie heeft de straatnamen van Monopoly gekozen?

De Barteljorisstraat, Neude, A-Kerkhof en de Kalverstraat. Iedereen kent de straatnamen uit het Monopoly-spel. Maar waarom hebben nou juist deze straatnamen een plekje in het spel gekregen? Waarom heeft men uit Rotterdam niet de Weena of de Lijnbaan gekozen, en voor Amsterdam de P.C. Hooftstraat? En waarom zitten Haarlem en Arnhem er wel in, en Maastricht en Eindhoven niet? Wie heeft dat allemaal bedacht? Voor de geschiedenis van het spel gaan we even helemaal terug naar 1904. Elizabeth Magie vroeg toen patent aan op het bordspel ' The Landlord's Game '. Geïnspireerd door dat spel liet Charles Darrow in 1934 in eigen beheer 5000 exemplaren van het spel 'Monopoly' maken en die waren binnen een jaar verkocht. Toen toonde Parker Brothers interesse om het spel in de Verenigde Staten uit te geven. Zij verkochten binnen een jaar meer dan een miljoen exemplaren. De populariteit van het spel bleef niet onopgemerkt en de Engelse firma Waddington kocht in 1936 de rechten o

Wat is in Nederland de langste straat met één naam?

De Oudebildtdijk in de Friese gemeente Het Bildt wordt vaak de langste straat van Nederland genoemd. De straat loopt van Westhoek naar Oudebildtzijl en is volgens Google Maps in totaal 12,1 kilometer lang. Dat is best een eind inderdaad. Maar is het daarmee inderdaad de langste straat van Nederland? En meer specifiek: de langste straat die van begin tot eind dezelfde straatnaam heeft? Ik zal het maar meteen verklappen: dat is dus niet. Als je gaat zoeken naar 'langste straat van Nederland' kom je allerlei straatnamen tegen. Ik zag dat ergens iemand de Voorstraat in Dordrecht noemde, maar die is 'slechts' 1.200 meter en daarmee met afstand niet de langste. De Laan van Meerdervoort in Den Haag wordt ook vaak genoemd, maar die is met een lengte van 5.800 meter ook zeker niet de langste straat van Nederland. Hier en daar lijkt men dat door te hebben, want daar noemt men het specifiek de langste láán van Nederland. Ik vind gemakkelijke een paar straten die een stuk la

Wat zijn de regels voor nieuwe straatnamen?

Dorstige Smid , Mickey Mousestraat , Kerstomaatplantsoen . Tussen alle vragen die mensen me stellen over straatnamen, komen twee vragen iedere keer weer terug: wie bedenkt toch al die nieuwe straatnamen en wat voor regels gelden daarbij? Het vaststellen van straatnamen is een taak van de gemeente - het gebeurt in het algemeen door het College van B&W. Veel gemeentes hebben een speciale straatnaamcommissie, die advies uitbrengt aan het College. In de commissie zitten deskundigen met verschillende achtergronden, zoals een stadshistoricus en een stedenbouwkundige. De manier waarop in een gemeente de straatnamen worden vastgesteld, is vastgelegd in een 'Verordening Straatnaamgeving en huisnummering'. In die verordening kan een gemeente ook richtlijnen voor de straatnamen opnemen, maar dat is niet verplicht. Het kan ook zijn dat de straatnaamcommissie ongeschreven regels hanteert. Er is dus niet één vaste lijst met regels waar alle straatnamen in Nederland aan moeten vol