Doorgaan naar hoofdcontent

Straat, weg, plein, singel, dam, laan, pad, park, bolwerk, vest en twee bruggen. Allemaal Seis!

Het komt wel vaker voor dat er twee of drie straatnamen met een gelijk voorvoegsel bij elkaar in de buurt liggen. Een Leliestraat met een Leliedwarsstraat bijvoorbeeld, of een Kastanjesingel die uitkomt op een Kastanjeplein. In Middelburg gaan ze echter veel verder; daar liggen in één buurt meer dan tien straatnamen die allemaal met 'Seis' beginnen. Hoe komen ze daar nou weer bij?

De Seis-straten gebroederlijk bij elkaar in het noordwesten van de stad. Binnen de vestingwerken liggen de Seisstraat, de Seisdam, het Seisplein, het Seisbolwerk, de Seisbinnenbrug en de Seisbuitenbrug. Het water rond de vesting heet Seisvest. En als je via de Seissingel het water over gaat, kom je bij de Seisweg, de Seislaan, het Seispad en het Seispark. Dat zijn twaalf Seis-namen bij elkaar! Het is bijna jammer dat ze niet ook nog een plekje hebben gevonden voor een Seisdijk of een Seisdreef. Op één van de punten van de vesting staat wel nog de oude Seismolen. En tot in 1845 stond op de plek van het Seisplein een eeuwenoude stadspoort: de Seispoort.


Het voorvoegsel 'Seis' verwijst naar het Seisambacht, de heerlijkheid die heel vroeger op deze plek lag. De straten met het voorvoegsel Seis lagen tegen het hof van de ambachtsheer aan. Er is wel eens geopperd dat de straatnamen zouden zijn afgeleid van iemand die 'Sijs' heette. Dat is een oude persoonsnaam die in de veertiende eeuw in Middelburg voorkwam. Die persoon zou dan de eerste eigenaar of bedijker van het ambacht kunnen zijn geweest. In zijn boek over straatnamen van Middelburg toont Taeke Stol aan dat Seis toch echt een aardrijkskundige naam moet zijn. Hij haalt een voorbeeld aan waarin wordt geschreven over "het huis op het Seijs".

Stol verklaart dat de naam zijn oorsprong vindt in de belasting die de gebruikers van een heerlijk recht aan hun ambachtsheer moesten betalen. Een van de rechten die de heer had, was het recht om grondbelasting te heffen (een beetje vergelijkbaar met onze ozb-belasting). Die belasting werd 'cijns' genoemd, een woord dat is afgeleid van het Latijnse woord 'census' dat 'schatting, taxatie' betekent. In het Middelnederlands kwam dat woord al voor in spellingsvarianten zoals 'tsins', 'tijns', 'sijns' en 'seis'. We zien het nu nog terug in ons woord 'accijns'. Het is eigenlijk wel logisch dat men het ambacht waar men seis aan moest betalen 'Seisambacht' ging noemen. En het is ook wel begrijpelijk dat men de straten rondom het hof van de ambachtsheer naar de naam van het ambacht ging noemen. En zo heeft Middelburg dus al eeuwen een hele verzameling Seis-straten.

Eigenlijk is het helemaal niet praktisch om in je stad zo veel straatnamen te hebben die op elkaar lijken. Stel je voor dat je met iemand in Middelburg hebt afgesproken, maar je herinnert je niet meer precies waar... je weet alleen nog dat de straatnaam met 'Seis' begon. Nou, dat is lekker zoeken. En zoiets geldt natuurlijk ook voor de pizzakoerier en de ambulance die snel op de juiste plek moeten zijn. Een straatnaamcommissie zou zoiets tegenwoordig dan ook niet bedenken. Het zijn echter allemaal historische namen uit een tijd dat dat soort argumenten nog helemaal niet meespeelden. En dat vind ik eigenlijk juist wel mooi.


(Met dank aan het Infocentrum van het Zeeuws Archief)

Reacties

Marieke zei…
Seisstraat klinkt een beetje als Zijstraat.
Wie een beetje verstand van het Zeeuws heeft, komt niet met een verklaring die op 'Sijs' met een lange ij teruggaat. Die wordt in het Zeeuws als een 'ie' uitgesproken, terwijl de korte ei 'gewoon' een ei is (eventueel een 'aai'). 'Sies' is nog steeds een Middelburgse achternaam, trouwens.
Rik Mars zei…
Waar de voorkant van straatnamen meestal het belangrijkste is (in een bomenwijk, rivierenwijk, enz) is bij de Seis-straten juist het achtervoegsel onderscheidend. Dit is dus dé straatnamenwijk van het land.
P. Seisveld zei…
Wat een leuk stuk! Het verhaal over die accijnzen kende ik nog niet.

Jan Moekotte zei…

Op de hoek van KLEIN VLAANDEREN - VOLDERIJLAAGTE in Middelburg ging, voor wie aandachtig keek, een stenen straatnaambordje schuil achter witte gevelverf.

De uitbater van het pand, handelaar in bric a brac, gaf me groen licht om de verf te verwijderen en het bordje aan het licht te brengen.

Daardoor is, sinds begin juli 2017, in Middelburg de SEISLAAGTE, een verdwenen straatnaam, terug in het stadsbeeld. Jammer dat ik hier geen foto kan plaatsen.

Dinx zei…
@Jan:
Klinkt als een mooie onthulling!

Populaire posts van deze blog

Wat is de echte Monopoly-stad van Nederland? En waar ligt Ons Dorp?

Een tijd geleden heb ik al eens uitgelegd wie de straatnamen heeft gekozen voor het Nederlandse Monopoly-spel. De Nederlandse editie van het spel was de eerste waarin straatnamen uit verschillende steden werden gebruikt. Dus vroeg ik me af: is er misschien toch één stad te vinden die al die straatnamen heeft? Dan zouden ze daar mooi hun geheel eigen editie van het spel kunnen maken. Tijdens die zoektocht diende nog een tweede vraag zich aan: waar ligt Ons Dorp? Laten we eerst eens even kijken hoe bijzonder die straatnamen uit het Monopoly-spel eigenlijk zijn. In de top-10 met straatnamen die in het Nederland het meest voorkomen, staat één straat uit Monopoly: de Dorpsstraat . Die komt in Nederland 315 keer voor, van Aalsmeer tot Zwolle. De Brink komt 67 keer voor, van Almelo tot Zuidwolde. Op 43 plaatsen ligt een Steenstraat , van Alphen aan den Rijn tot in Zwolle. Dan komen we bij een bijzonder geval: de Houtstraat komt 32 keer voor in Nederland (van Almere tot Wolvega), maar vreemd

Wie heeft de straatnamen van Monopoly gekozen?

De Barteljorisstraat, Neude, A-Kerkhof en de Kalverstraat. Iedereen kent de straatnamen uit het Monopoly-spel. Maar waarom hebben nou juist deze straatnamen een plekje in het spel gekregen? Waarom heeft men uit Rotterdam niet de Weena of de Lijnbaan gekozen, en voor Amsterdam de P.C. Hooftstraat? En waarom zitten Haarlem en Arnhem er wel in, en Maastricht en Eindhoven niet? Wie heeft dat allemaal bedacht? Voor de geschiedenis van het spel gaan we even helemaal terug naar 1904. Elizabeth Magie vroeg toen patent aan op het bordspel ' The Landlord's Game '. Geïnspireerd door dat spel liet Charles Darrow in 1934 in eigen beheer 5000 exemplaren van het spel 'Monopoly' maken en die waren binnen een jaar verkocht. Toen toonde Parker Brothers interesse om het spel in de Verenigde Staten uit te geven. Zij verkochten binnen een jaar meer dan een miljoen exemplaren. De populariteit van het spel bleef niet onopgemerkt en de Engelse firma Waddington kocht in 1936 de rechten o

Wat is in Nederland de langste straat met één naam?

De Oudebildtdijk in de Friese gemeente Het Bildt wordt vaak de langste straat van Nederland genoemd. De straat loopt van Westhoek naar Oudebildtzijl en is volgens Google Maps in totaal 12,1 kilometer lang. Dat is best een eind inderdaad. Maar is het daarmee inderdaad de langste straat van Nederland? En meer specifiek: de langste straat die van begin tot eind dezelfde straatnaam heeft? Ik zal het maar meteen verklappen: dat is dus niet. Als je gaat zoeken naar 'langste straat van Nederland' kom je allerlei straatnamen tegen. Ik zag dat ergens iemand de Voorstraat in Dordrecht noemde, maar die is 'slechts' 1.200 meter en daarmee met afstand niet de langste. De Laan van Meerdervoort in Den Haag wordt ook vaak genoemd, maar die is met een lengte van 5.800 meter ook zeker niet de langste straat van Nederland. Hier en daar lijkt men dat door te hebben, want daar noemt men het specifiek de langste láán van Nederland. Ik vind gemakkelijke een paar straten die een stuk la

Wat zijn de regels voor nieuwe straatnamen?

Dorstige Smid , Mickey Mousestraat , Kerstomaatplantsoen . Tussen alle vragen die mensen me stellen over straatnamen, komen twee vragen iedere keer weer terug: wie bedenkt toch al die nieuwe straatnamen en wat voor regels gelden daarbij? Het vaststellen van straatnamen is een taak van de gemeente - het gebeurt in het algemeen door het College van B&W. Veel gemeentes hebben een speciale straatnaamcommissie, die advies uitbrengt aan het College. In de commissie zitten deskundigen met verschillende achtergronden, zoals een stadshistoricus en een stedenbouwkundige. De manier waarop in een gemeente de straatnamen worden vastgesteld, is vastgelegd in een 'Verordening Straatnaamgeving en huisnummering'. In die verordening kan een gemeente ook richtlijnen voor de straatnamen opnemen, maar dat is niet verplicht. Het kan ook zijn dat de straatnaamcommissie ongeschreven regels hanteert. Er is dus niet één vaste lijst met regels waar alle straatnamen in Nederland aan moeten vol