Doorgaan naar hoofdcontent

De aalscholver en de schollevaar, waar noem je nou je straatnaam naar?

De aalscholver en de schollevaar: dat zijn twee namen voor dezelfde vogel. En de twee namen zijn nog anagrammen van elkaar ook. Als je nou een straat naar die vogel wilt noemen... welke van de twee namen kies je dan?

Aalscholvers (en schollevaren) zijn visetende vogels die behoren tot de pelikaanachtigen. Ze zijn helemaal zwart, op de witte vlekken op hun wangen na. Op zoek naar vis duiken ze lang en diep onder water. Hun verendek is daarop aangepast: doordat hun veren veel natter worden dan die van andere vogels, kunnen ze veel gemakkelijker onder water zwemmen. Het nadeel daarvan is dat ze na hun duik langer nodig hebben om te drogen. Je hebt ze vast wel eens zien zitten in hun karakteristieke pose: ze zitten vaak met wijd uitgespreide vogels op een paal of tak te drogen in de zon.

Waar komen de namen vandaan?
Van de twee namen is 'schollevaar' met afstand het oudst; de oudste tekst waar die naam in gebruikt wordt, is uit 1287. Het eerste deel van de naam is verwant met oude woorden die een beetje als 'skolf' of 'scholf' klinken en 'onderduiken' betekenen. Er is ook een theorie dat het eerste deel oorspronkelijk 'krijsen' betekende, maar dat zou vreemd zijn want de aalscholver is best een stille vogel. Het achtervoegsel -aar is ontstaan onder invloed van het oude woord voor 'arend'. De naam betekent dus letterlijk 'duikvogel' - een prima naam voor een vogel die graag onder water duikt.

In de loop der tijd ging men de schollevaar kortweg ook 'scholverd' of 'scholver' noemen. Toen het beroepsvissers aan het begin van de negentiende eeuw opviel dat die vogels toch wel erg veel paling aten, begonnen zij het 'aalscholvers' te noemen. De naam 'schollevaar' is dus ruim 500 jaar ouder dan 'aalscholver'. In het moderne taalgebruik wordt het woord 'aalscholver' echter veel vaker gebruikt. Volgens het Nederlands soortenregister is 'aalscholver' ook de officiële Nederlandse naam voor de Phalacrocorax carbo.

De vogel in straatnamen
Er zijn in Nederland ruim vijftig straatnamen genoemd naar de aalscholver/schollevaar. De meeste liggen gewoon in een wijk waar alle straten naar vogels zijn genoemd, maar sommige straten leiden (of leidden) echt naar een plek waar veel aalscholvers vertoeven. Welke van de twee namen is nu het populairst voor de straatnaamgeving?

Van de 57 straten die ik heb gevonden, zijn er maar liefst 51 genoemd naar de 'aalscholver'. Zo hebben we de Aalscholverstraat in Anna Paulowna, de Aalscholverweg in Apeldoorn, de Aalscholverring in Delft, de Aalscholverlaan in Kortenhoef, het Aalscholveroord in Leiden, de Aalscholver in Muiderberg, de Aalscholversingel in Velp en de Aalscholverlaan in Zeist. In de gemeente Den Haag hebben ze zelfs zowel een Aalscholveroever als een Aalscholversingel. Ze liggen in twee verschillende wijken, op nog geen vijf kilometer van elkaar. De eerste kruist met de Watervogellaan en de Purperreigerstraat, en de tweede met de Weidevogellaan en de Blauwe Reigersingel. Wie bedenkt zoiets? Daarvoor moet je niet bij de gemeente Den Haag zijn; beide Vinex-wijken zijn namelijk pas in 2002 bij een gemeentelijke herindeling onderdeel geworden van Den Haag. Voor die tijd lag de Aalscholveroever nog in Leidschenveen (als onderdeel van de gemeente Leidschendam) en de Aalscholversingel nog in Ypenburg (als onderdeel van de gemeente Nootdorp).

Er zijn slechts zes straatnamen in Nederland genoemd naar de 'schollevaar': de Schollevaarlaan in Heemstede, de Schollevaar in Kruiningen, de Schollevaarstraat in Maassluis, de Schollevaarweg in Zeewolde, de Schollevaartseweg in Capelle aan den IJssel, en de Schollevaartse Dreef die in Capelle aan den IJssel en in Rotterdam ligt. Die laatste twee straten hebben hun naam te danken aan het Schollevaarseiland, dat in de achttiende eeuw in de Wollefoppenplas lag. Het Schollevaarseiland kreeg zijn naam in de tijd dat de aalscholvers nog schollevaars werden genoemd. De Wollefoppenplas was een van de veenplassen die is drooggelegd bij de aanleg van de Prins Alexanderpolder. Het eiland in de plas was een paradijs voor watervogels zoals reigers en lepelaars, en natuurlijk ook schollevaars.

In de omgeving van de Schollevaartseweg in Capelle aan den IJssel tieren de verwijzingen naar de oude schollevaar welig. De woonwijk waar de straat in ligt, heet 'Schollevaar'. Ten zuiden van de wijk ligt het 'Schollebos' en ten oosten ligt begraafplaats 'Schollevaart'. Die begraafplaats ligt dan weer nabij de 'Schollevaartse Tocht', een ontwateringskanaal dat in de tijd van de inpoldering is aangelegd. Het winkelcentrum in de wijk heet 'De Scholver'. Kunstenaar Kees de Jong maakte een beeld als landmark voor de wijk, en dat heet dan weer heel modern 'de Aalscholver'.

Nog meer namen
Er zijn nog veel meer namen voor de aalscholver/schollevaar. De vogel wordt ook wel koolgans, kormoraan, waterraaf, zeeraaf of preekheer genoemd. Maar er is nog nooit iemand op het idee gekomen om een van die namen voor een straat te gebruiken.

Foto: Sarunas_B

Reacties

Irina zei…
In Utrecht is wel een Predikherenstraat! Maar die is natuurlijk niet naar aalscholvers genoemd.
Rob Essers zei…
Is Nijmegen is een Aalscholverplaats (openbare ruimte ID 0268300000000091).
Rob Essers zei…
De Schollevaartse Dreef in Capelle aan den IJssel bestaat niet. Openbare ruimte ID 0502300000007381 heet Schollevaarse Dreef (zonder t). De Schollevaartse Dreef (openbare ruimte ID 0599300000003786) ligt in Rotterdam.

Populaire posts van deze blog

Wat is de echte Monopoly-stad van Nederland? En waar ligt Ons Dorp?

Een tijd geleden heb ik al eens uitgelegd wie de straatnamen heeft gekozen voor het Nederlandse Monopoly-spel. De Nederlandse editie van het spel was de eerste waarin straatnamen uit verschillende steden werden gebruikt. Dus vroeg ik me af: is er misschien toch één stad te vinden die al die straatnamen heeft? Dan zouden ze daar mooi hun geheel eigen editie van het spel kunnen maken. Tijdens die zoektocht diende nog een tweede vraag zich aan: waar ligt Ons Dorp? Laten we eerst eens even kijken hoe bijzonder die straatnamen uit het Monopoly-spel eigenlijk zijn. In de top-10 met straatnamen die in het Nederland het meest voorkomen, staat één straat uit Monopoly: de Dorpsstraat . Die komt in Nederland 315 keer voor, van Aalsmeer tot Zwolle. De Brink komt 67 keer voor, van Almelo tot Zuidwolde. Op 43 plaatsen ligt een Steenstraat , van Alphen aan den Rijn tot in Zwolle. Dan komen we bij een bijzonder geval: de Houtstraat komt 32 keer voor in Nederland (van Almere tot Wolvega), maar vreemd

Wie heeft de straatnamen van Monopoly gekozen?

De Barteljorisstraat, Neude, A-Kerkhof en de Kalverstraat. Iedereen kent de straatnamen uit het Monopoly-spel. Maar waarom hebben nou juist deze straatnamen een plekje in het spel gekregen? Waarom heeft men uit Rotterdam niet de Weena of de Lijnbaan gekozen, en voor Amsterdam de P.C. Hooftstraat? En waarom zitten Haarlem en Arnhem er wel in, en Maastricht en Eindhoven niet? Wie heeft dat allemaal bedacht? Voor de geschiedenis van het spel gaan we even helemaal terug naar 1904. Elizabeth Magie vroeg toen patent aan op het bordspel ' The Landlord's Game '. Geïnspireerd door dat spel liet Charles Darrow in 1934 in eigen beheer 5000 exemplaren van het spel 'Monopoly' maken en die waren binnen een jaar verkocht. Toen toonde Parker Brothers interesse om het spel in de Verenigde Staten uit te geven. Zij verkochten binnen een jaar meer dan een miljoen exemplaren. De populariteit van het spel bleef niet onopgemerkt en de Engelse firma Waddington kocht in 1936 de rechten o

Wat is in Nederland de langste straat met één naam?

De Oudebildtdijk in de Friese gemeente Het Bildt wordt vaak de langste straat van Nederland genoemd. De straat loopt van Westhoek naar Oudebildtzijl en is volgens Google Maps in totaal 12,1 kilometer lang. Dat is best een eind inderdaad. Maar is het daarmee inderdaad de langste straat van Nederland? En meer specifiek: de langste straat die van begin tot eind dezelfde straatnaam heeft? Ik zal het maar meteen verklappen: dat is dus niet. Als je gaat zoeken naar 'langste straat van Nederland' kom je allerlei straatnamen tegen. Ik zag dat ergens iemand de Voorstraat in Dordrecht noemde, maar die is 'slechts' 1.200 meter en daarmee met afstand niet de langste. De Laan van Meerdervoort in Den Haag wordt ook vaak genoemd, maar die is met een lengte van 5.800 meter ook zeker niet de langste straat van Nederland. Hier en daar lijkt men dat door te hebben, want daar noemt men het specifiek de langste láán van Nederland. Ik vind gemakkelijke een paar straten die een stuk la

Wat zijn de regels voor nieuwe straatnamen?

Dorstige Smid , Mickey Mousestraat , Kerstomaatplantsoen . Tussen alle vragen die mensen me stellen over straatnamen, komen twee vragen iedere keer weer terug: wie bedenkt toch al die nieuwe straatnamen en wat voor regels gelden daarbij? Het vaststellen van straatnamen is een taak van de gemeente - het gebeurt in het algemeen door het College van B&W. Veel gemeentes hebben een speciale straatnaamcommissie, die advies uitbrengt aan het College. In de commissie zitten deskundigen met verschillende achtergronden, zoals een stadshistoricus en een stedenbouwkundige. De manier waarop in een gemeente de straatnamen worden vastgesteld, is vastgelegd in een 'Verordening Straatnaamgeving en huisnummering'. In die verordening kan een gemeente ook richtlijnen voor de straatnamen opnemen, maar dat is niet verplicht. Het kan ook zijn dat de straatnaamcommissie ongeschreven regels hanteert. Er is dus niet één vaste lijst met regels waar alle straatnamen in Nederland aan moeten vol