Doorgaan naar hoofdcontent

Een Nootweg? Geen nood!

Ten zuiden van Hilversum loopt door de bossen een oude weg: de Noodweg. Bij de grens met Loosdrecht zit er een kleine knik in de weg, waarna de weg verder loopt als Nootweg. Een Noodweg en een Nootweg... dat kan toch geen toeval zijn?

Er is inderdaad een eenvoudige verklaring: vroeger was deze weg in gebruik als notweg. Dat was een weg over andermans grond die je mocht gebruiken voor het binnenhalen van oogst en het drijven van vee. 'Not' is een oud woord dat werd gebruikt voor gebruik en verbouwing van het land, en ook voor opbrengsten in de vorm van gewassen en veldvruchten. Het woord is verwant is met woorden als 'nut(tigen)' en 'genieten'. Uit de samenstelling met 'wech' ontstond dus de notwech of de nootwech, en later de nootweg. De term is in de loop van de zeventiende eeuw langzaamaan in onbruik geraakt.

Als je ergens een stuk grond had dat niet aan het water of aan een openbare weg lag, dan mocht je via de notweg met je spullen over de grond van een ander trekken. Een soort recht van overpad dus eigenlijk. Of zoals De Groot het in 1631 schreef in zijn 'Inleiding tot de Hollandsche Rechts-geleertheyd': "Wanneer nu iemands land niet en komt aen een heereweg nochte aen de buire-weg, zoo werd hem bij 't gerechte een noodweg gewezen daer door hij naest ende ter minster schade kan komen op de heereweg. Die een nood-weg moet lijden is onverboden zijn land af te graven ende te sluiten- maar ter nood verzocht zijnde, moet hij opening doen."

Ik noem nog even twee citaten die ik in de WNT vond, gewoon omdat ze zo mooi zijn. Beide komen uit de 'Keuren ende Ordonantien van 't Heem-Raedschap vanden Beemster ende den ghevolge van dien' uit 1616.
  • "Niemant en sal oock eenighe Weghen ofte Cadijcken moghen af-slechten om zijn Not ofte Materialen aen ofte van zijn Landt te brengen ..., ende dat altijt de Huerluyden ende by ghebreke ... der selver d'Eygenaers vande Landen voor de gene sullen verantwoorden die 'tSaet ofte Materialen door soodanighe afghekorte ofte afgheslechte Weghen gevoert ofte ghement moghen hebben."
  • "Dat voortaen geen Voerluyden met Vracht-Waghens langs de Beemster-dijcken en sullen moghen varen ... verder dan sy tot de voeringe van hun noodt tusschen haer huysen ende den naesten wech ofte tot aen de Ringsloot van noode sullen hebben".
Op verschillende plekken in ons land kun je straatnamen vinden die verwijzen naar oude nootwegen en nootpaden. De meeste daarvan liggen in Noord-Holland, zoals in Hauwert, Dirkshorn, Bergen, Alkmaar en Oterleek, maar ze komen ook op andere plekken voor. Wanneer het vee en de oogst over het water werden vervoerd, sprak men van nootsloten en nootvaarten. Dat laatste mag klinken alsof dat allemaal met een noodvaart ging, maar dat was maar zelden het geval.

De Hilversumse Noodweg was dus ook zo'n pad. Tot 1939 was dit een goed onderhouden grindweg die dagelijks werd geharkt. Dat ze de straatnaam in Hilversum met een d schrijven, is waarschijnlijk het gevolg van volksetymologie. Iemand moet een keer hebben gedacht dat men het over een vluchtroute had en daarbij de link met 'noodweg' hebben gelegd, en dus is men het op een gegeven moment ook maar met een d gaan schrijven. Dat de weg een eindje verderop in Loosdrecht nog 'Nootweg' heet, is historisch gezien dus beter.

Reacties

Hazkan zei…
Dit doet me denken aan de laan van Nieuw Oost-Indie die in het verlengde ligt van de laan van nieuw oosteinde. Dit lijkt me ook een vorm van foutieve verbastering aan een van beide kanten.
Henk Bakker zei…
De term noodweg/nootweg/notweg werd gisteravond ook nog gebruikt door de Rijdende Rechter.
Hein Krantz zei…
Op de kaart van het Hoogheemraadschap van Rijnland van 1647 komt een Not wech voor, nl van de Roosenburghs Laen naar de Horst Laen. Het is de westelijke uitgang van Roosenburch voor zijn gronden die in Wassenaar liggen, naar de Wassenaarse Heerweg. Roosenburch had zo via de Not wech als recht van overpad en de Horstlaan, die van de eigenaar van Ter Horst was (en is) zijn verbinding met den Haag (en Leiden) via Wassenaar, maar ook via de Roosenburghse Laen naar het oosten via de Heerweg van Voorschoten.
Frits zei…
In het Burgerlijk Wetboek, Boek 5, Artikel 57 lid 1 is geregeld in welke situatie behoefte kan bestaan aan een noodweg:
"De eigenaar van een erf dat geen behoorlijke toegang heeft tot een openbare weg of een openbaar vaarwater, kan van de eigenaars van de naburige erven te allen tijde aanwijzing van een noodweg ten dienste van zijn erf vorderen tegen vooraf te betalen of te verzekeren vergoeding van de schade welke hun door die noodweg wordt berokkend."

Populaire posts van deze blog

Wat is de echte Monopoly-stad van Nederland? En waar ligt Ons Dorp?

Een tijd geleden heb ik al eens uitgelegd wie de straatnamen heeft gekozen voor het Nederlandse Monopoly-spel. De Nederlandse editie van het spel was de eerste waarin straatnamen uit verschillende steden werden gebruikt. Dus vroeg ik me af: is er misschien toch één stad te vinden die al die straatnamen heeft? Dan zouden ze daar mooi hun geheel eigen editie van het spel kunnen maken. Tijdens die zoektocht diende nog een tweede vraag zich aan: waar ligt Ons Dorp? Laten we eerst eens even kijken hoe bijzonder die straatnamen uit het Monopoly-spel eigenlijk zijn. In de top-10 met straatnamen die in het Nederland het meest voorkomen, staat één straat uit Monopoly: de Dorpsstraat . Die komt in Nederland 315 keer voor, van Aalsmeer tot Zwolle. De Brink komt 67 keer voor, van Almelo tot Zuidwolde. Op 43 plaatsen ligt een Steenstraat , van Alphen aan den Rijn tot in Zwolle. Dan komen we bij een bijzonder geval: de Houtstraat komt 32 keer voor in Nederland (van Almere tot Wolvega), maar vreemd

Wie heeft de straatnamen van Monopoly gekozen?

De Barteljorisstraat, Neude, A-Kerkhof en de Kalverstraat. Iedereen kent de straatnamen uit het Monopoly-spel. Maar waarom hebben nou juist deze straatnamen een plekje in het spel gekregen? Waarom heeft men uit Rotterdam niet de Weena of de Lijnbaan gekozen, en voor Amsterdam de P.C. Hooftstraat? En waarom zitten Haarlem en Arnhem er wel in, en Maastricht en Eindhoven niet? Wie heeft dat allemaal bedacht? Voor de geschiedenis van het spel gaan we even helemaal terug naar 1904. Elizabeth Magie vroeg toen patent aan op het bordspel ' The Landlord's Game '. Geïnspireerd door dat spel liet Charles Darrow in 1934 in eigen beheer 5000 exemplaren van het spel 'Monopoly' maken en die waren binnen een jaar verkocht. Toen toonde Parker Brothers interesse om het spel in de Verenigde Staten uit te geven. Zij verkochten binnen een jaar meer dan een miljoen exemplaren. De populariteit van het spel bleef niet onopgemerkt en de Engelse firma Waddington kocht in 1936 de rechten o

Wat is in Nederland de langste straat met één naam?

De Oudebildtdijk in de Friese gemeente Het Bildt wordt vaak de langste straat van Nederland genoemd. De straat loopt van Westhoek naar Oudebildtzijl en is volgens Google Maps in totaal 12,1 kilometer lang. Dat is best een eind inderdaad. Maar is het daarmee inderdaad de langste straat van Nederland? En meer specifiek: de langste straat die van begin tot eind dezelfde straatnaam heeft? Ik zal het maar meteen verklappen: dat is dus niet. Als je gaat zoeken naar 'langste straat van Nederland' kom je allerlei straatnamen tegen. Ik zag dat ergens iemand de Voorstraat in Dordrecht noemde, maar die is 'slechts' 1.200 meter en daarmee met afstand niet de langste. De Laan van Meerdervoort in Den Haag wordt ook vaak genoemd, maar die is met een lengte van 5.800 meter ook zeker niet de langste straat van Nederland. Hier en daar lijkt men dat door te hebben, want daar noemt men het specifiek de langste láán van Nederland. Ik vind gemakkelijke een paar straten die een stuk la

Wat zijn de regels voor nieuwe straatnamen?

Dorstige Smid , Mickey Mousestraat , Kerstomaatplantsoen . Tussen alle vragen die mensen me stellen over straatnamen, komen twee vragen iedere keer weer terug: wie bedenkt toch al die nieuwe straatnamen en wat voor regels gelden daarbij? Het vaststellen van straatnamen is een taak van de gemeente - het gebeurt in het algemeen door het College van B&W. Veel gemeentes hebben een speciale straatnaamcommissie, die advies uitbrengt aan het College. In de commissie zitten deskundigen met verschillende achtergronden, zoals een stadshistoricus en een stedenbouwkundige. De manier waarop in een gemeente de straatnamen worden vastgesteld, is vastgelegd in een 'Verordening Straatnaamgeving en huisnummering'. In die verordening kan een gemeente ook richtlijnen voor de straatnamen opnemen, maar dat is niet verplicht. Het kan ook zijn dat de straatnaamcommissie ongeschreven regels hanteert. Er is dus niet één vaste lijst met regels waar alle straatnamen in Nederland aan moeten vol